ปัจจุบันปฏิเสธไม่ได้ว่าใครๆ ก็อยากเป็นเจ้าของธุรกิจ start up ไม่ว่าพนักงานบริษัทหรือนักศึกษาจบใหม่หลายคน แต่ในบรรดาบริษัท Start up จำนวนมาก การที่จะมีบริษัทหนึ่งก้าวหน้าขึ้นไปเป็นธุรกิจขนาดใหญ่ได้นั้นมีเพียงหยิบมือเท่านั้น ซึ่งเปรียบได้กับ ยูนิคอร์น สัตว์หายากในตำนาน ที่เป็นคำเรียกบริษัทที่มีมูลค่าสูงเกินกว่า 1 พันล้านดอลลาร์ในวงการธุรกิจสตาร์ทอัพ ปัจจุบันยูนิคอร์นมีมากกว่า 430 บริษัททั่วโลก โดยส่วนใหญ่อยู่ในสหรัฐอเมริกา และจีน
ในขณะที่ภูมิภาคอาเซียนมียูนิคอร์นอยู่เพียง 8 แห่ง แต่ที่น่าแปลกใจ คือ 5 ใน 8 บริษัทนั้นอยู่ในอินโดนีเซีย จะเห็นว่าการมีประชากรสูงถึง 260 ล้านคน อีกทั้งอายุเฉลี่ยน้อย บวกกับการเข้าถึงสมาร์ทโฟนที่สูงขึ้น ก็เป็นปัจจัยสำคัญที่จะทำให้ Venture Capital เข้ามาลงทุนในธุรกิจสตาร์ทอัพที่อินโดนีเซีย
ในบรรดายูนิคอร์นทั้งหลายของอินโดนีเซีย ‘Gojek’ เป็นยูนิคอร์นแห่งแรกและใหญ่ที่สุด ปัจจุบันมีมูลค่าเกือบหมื่นล้านเหรียญสหรัฐ Gojek มีโมเดลการทำธุรกิจคล้าย Grab ที่เริ่มต้นจากการให้บริการเรียกรถแท็กซี่ ในขณะที่ Gojek เริ่มจากให้บริการเรียกรถมอเตอร์ไซค์รับจ้าง
สำหรับธุรกิจของ Gojek ก่อตั้งในปี ค.ศ. 2010 ที่กรุงจาการ์ตา เมืองหลวงของอินโดนีเซีย ซึ่งจัดเป็นเมืองที่มีปัญหาด้านการจราจรติดขัดเป็นอันดับต้นๆ ของโลก ถึงขนาดมีการเปรียบเปรยว่าคนจาการ์ตาใช้เวลาอยู่บนท้องถนนเท่ากับ 10 ปีในช่วงชีวิตของพวกเขา ดังนั้น มอเตอร์ไซค์รับจ้าง หรือในภาษาอินโดนีเซียเรียกว่า ojek จึงเป็นทางเลือกแรกสำหรับคนจาการ์ตาในชั่วโมงเร่งด่วน แต่มอเตอร์ไซค์มักคิดราคาที่ไม่มาตรฐาน อีกทั้งไม่มีจุดรับส่งที่ชัดเจน Gojek จึงเริ่มธุรกิจด้วยการให้ลูกค้าโทร.เข้าไปเรียกใช้บริการผ่าน call center ซึ่งในเวลานั้นมีคนขี่มอเตอร์ไซค์เพียง 20 คน
แม้ในช่วง 3 ปีแรกของการก่อตั้ง Gojek ยังไม่เป็นที่นิยม เนื่องจากความไม่สะดวกในการเรียกใช้บริการ แต่ในปี 2014 บริษัทเห็นถึงความสำเร็จของการพัฒนา platform แอปพลิเคชันบนมือถือของ Uber Gojek จึงเริ่มสร้างแอปพลิเคชันของตัวเอง ส่งผลให้คนอินโดนีเซียได้รับความสะดวกในการเรียกรถมากขึ้น อีกทั้งยังสามารถแก้ปัญหาราคาที่ไม่ยุติธรรม และไม่มีจุดรับส่งที่ชัดเจนของมอเตอร์ไซค์รับจ้าง
ต่อมาบริษัทต้องการที่จะตอบสนอง lifestyle ของคนอินโดนีเซียมากยิ่งขึ้น และเพื่อเพิ่มรายได้ของคนขี่มอเตอร์ไซค์นอกชั่วโมงเร่งด่วน จึงเพิ่มบริการอย่าง Go-Send (บริการส่งของ) Go-Food (บริการส่งอาหาร) Go-Mart (บริการส่งของชำ) Go-Clean (บริการทำความสะอาด) และ Go-Massage (บริการนวดถึงที่) โดยในบริการที่กล่าวมาข้างต้นทั้งหมดนั้น Go-food หรือบริการส่งอาหาร กลายเป็นธุรกิจดาวเด่นของ gojek ขณะเดียวกันสามารถเติบโตแซงหน้าการให้บริการมอเตอร์ไซค์รับจ้างจากความต้องการสั่งอาหารของลูกค้าที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ทั้งนี้ gojek เคยออกมาให้ข้อมูลว่า ในปี 2018 บริษัทให้บริการส่งอาหาร หรือเครื่องดื่มกว่า 529 ล้านรายการ ประกอบกับจำนวนร้านอาหารที่ให้บริการบนแพลตฟอร์มเติบโตแบบก้าวกระโดด จาก 125,000 ร้านค้าในเดือนมกราคม เป็น 300,000 ร้านค้าภายในสิ้นปีเดียวกัน
อย่างไรก็ตาม Gojek ยังคงไม่หยุดพัฒนา เนื่องจากบริษัทมีเป้าหมายที่จะเป็น one-stop app. เช่นเดียวกับแอปพลิเคชัน WeChat ในประเทศจีนที่สามารถตอบสนองทุกความต้องการในชีวิตประจำวันของลูกค้า ทั้งด้านการเดินทาง อาหาร และสิ่งบันเทิงต่างๆ อีกทั้ง Gojek ยังเห็นโอกาสในธุรกิจ e-wallet เนื่องจากอินโดนีเซียเป็นประเทศที่ใช้เงินสดมากที่สุดเป็นอันดับ 2 ของโลก รวมทั้งประชากรส่วนใหญ่หรือประมาณร้อยละ 64 ยังเข้าไม่ถึงบริการของธนาคาร Gojek จึงริเริ่มให้บริการ e-wallet ภายใต้ชื่อ go-pay โดยสามารถเติมเงินผ่านคนขับที่ให้บริการกว่า 400,000 คน ใน 50 เมือง นอกจากที่จะมุ่งหวังให้ลูกค้าชำระเงินผ่านบริการต่างๆ ของ Gojek แล้ว บริษัทยังต้องการให้ Go-pay เป็น platform ที่ลูกค้าเลือกใช้เพื่อทำรายการธุรกรรมทางการเงินอื่นๆ ด้วย เช่น โอนเงินผ่านมือถือ ถอนเงินสดผ่าน ATMs ของธนาคารคู่ค้า อีกทั้งในระยะต่อไปยังจะใช้ซื้อของออนไลน์ จ่ายบิลทั้งค่าน้ำ ค่าไฟ และค่าทางด่วนได้
ในปี 2018 Gojek ขยายธุรกิจออกนอกประเทศอินโดนีเซีย เข้าสู่ประเทศสิงคโปร์ ไทย เวียดนาม และฟิลิปปินส์ โดยเริ่มต้นจากธุรกิจเรียกรถรับจ้างผ่าน application พร้อมทั้งเพิ่มบริการอื่นๆ ตามมาในภายหลัง ทำให้คู่แข่งคนสำคัญอย่าง Grab ที่เพิ่งซื้อกิจการในภูมิภาค Asean จาก Uber ในปีเดียวกัน ไม่กลายเป็นผู้เล่นระดับภูมิภาครายเดียวอีกต่อไป สำหรับประเทศไทยเองนั้น ธุรกิจ Gojek ก็เปิดตัวอย่างเป็นทางการในช่วงปี 2019 ภายใต้ชื่อ Get
ถึงแม้ว่าความนิยมของ Grab และ Gojek จะเติบโตต่อเนื่องในหลายปีที่ผ่านมา แต่ว่าทั้ง 2 บริษัทยังมีผลการดำเนินงานขาดทุน เนื่องจากทั้งสองแห่งนี้ต่างก็ต้องการเร่งขยายฐานลูกค้าใหม่ ด้วยการแจกส่วนลดให้ผู้คนมีความคุ้นชินกับการใช้บริการ ซึ่งต้องใช้เงินลงทุนอย่างมาก ทาง Gojek นั้นได้รับเงินทุนจาก Google, JD.COM Meituan Tencent และ Temasek ในขณะที่ Grab ได้รับเงินทุนจาก Softbank Microsoft และ Didi Chuxing ซึ่งการที่ได้รับแรงสนับสนุนจากบริษัทขนาดใหญ่เหล่านี้จะช่วยลดความเสี่ยงที่จะมีคู่แข่งเพิ่มเติมที่มีศักยภาพเข้ามาในตลาด โดยคู่แข่งรายใหม่ที่จะเข้ามาคงต้องมีขนาดเงินทุนไม่แพ้กัน ซึ่งบริษัทในโลกก็มีไม่กี่ราย
ปัจจุบัน Grab นำหน้า Go-Jek เล็กน้อยในแง่จำนวนฐานลูกค้า แต่ว่าก็ยังเร็วเกินไปที่จะบอกว่ายูนิคอร์นตัวไหนจะเป็นผู้ชนะในระยะยาวของภูมิภาคนี้ เพราะ platform เหล่านี้ยังสามารถเพิ่มขอบเขตการให้บริการได้อีกมากมาย นอกจากนี้ ในอีก 5-10 ปีข้างหน้าภาพรวมของตัวบริษัทอาจจะเปลี่ยนไปอย่างมาก จากปัจจุบัน ซึ่งเป็นสิ่งที่น่าติดตามกันต่อไป
เจฟ สุธีโสภณ
อภิชญา จันทร์แจ่ม
กองทุนบัวหลวง
