สมุนไพรไม้เป็นยา : “ปอบิด” สมุนไพรชื่อแปลก พิชิตสารพัดโรค

ปอบิด หรือปอกะบิด มีชื่อวิทยาศาสตร์ คือ Helicteres isora Linn ชื่อภาษาอังกฤษว่า East Indian screw tree มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่ เช่น มะบิด(ภาคเหนือ), ปอทับ(เชียงใหม่), ลูกบิด ชะมด (ภาคกลาง), ช้อ(กะเหรี่ยง-เชียงใหม่), ข้าวจี่(ลาว), ห้วยเลาะมั่ว(จีนแต้จิ๋ว) และหั่วลั่งหมา(จีนกลาง)

พบได้ตามริมป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรังที่รกร้าง ทั้งในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จีน และอินเดีย โดยเส้นใยจากเปลือกลำต้นและกิ่ง นำมาใช้ทำเชือก กระสอบ กระดาษ สมัยก่อนในอินโดนีเซียใช้ทำกระสอบ ในอินเดียใช้ทำกระดาษ

ลักษณะของต้น เป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก สูงประมาณ 1-3 เมตร มีขนสีน้ำตาลปกคลุมทั่วทุกส่วน ลำต้นกลม เรียว อ่อนคล้ายเถา เปลือกลำต้นเรียบมีสีเทาและมียางเหนียว ใบเป็นใบเดี่ยวรูปไข่ แผ่นใบสาก ท้องใบจะมีขน ขอบใบหยักเป็นแบบฟันปลา

ดอกเป็นหลอดสีส้ม ออกเป็นกระจุกที่ซอกใบ ผลเป็นฝักยาว 3-4 เซนติเมตร กลม บิดเป็นเกลียว มีทั้งบิดซ้ายและบิดขวา ผลออกประมาณเดือนธันวาคม-มกราคม เมื่อแก่จะมีสีน้ำตาลหรือสีดำ แก่เต็มที่ฝักจะอ้าออก ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด

รศ.รุ่งระวี เต็มศิริฤกษ์กุล ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล เปิดเผยว่า มีงานวิจัยว่าสารสกัดน้ำจากผลปอบิดมีฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือดในหนูขาวที่ทำให้เป็นเบาหวาน และป้องกันไม่ให้ระดับไขมันสูงขึ้น ซึ่งมักพบตามมาหลังจากการเป็นเบาหวาน ฤทธิ์ของสารสกัดคล้ายกับยาไกลเบนคลาไมด์

อย่างไรก็ดี การทดลองเหล่านี้แม้จะสรุปได้ว่า สารสกัดน้ำจากผลปอบิด น่าจะมีผลลดน้ำตาลในเลือดได้ แต่ยังไม่เพียงพอที่จะระบุขนาดที่ใช้ และยังไม่สามารถนำมาใช้ทดแทนยารักษาเบาหวานได้จริง

แต่จากข้อมูลตำรายาไทย เผยถึงการใช้เปลือกต้นและรากของปอบิด ในการบำรุงธาตุ ขณะที่ส่วนผล จะใช้แก้โรคบิด ท้องเสีย ขับเสมหะ หรือตำพอกแก้ปวดเคล็ด แก้บวม

ในประเทศอินเดีย ใช้ผลปอบิดแก้ท้องเสีย และมีการทดลองพบว่า สารสกัดด้วยน้ำมีฤทธิ์ที่ดีในการยับยั้งเชื้ออีโคไล ที่เป็นสาเหตุของอาการท้องเสียทั่วไป ในมาเลเซีย และตอนใต้ของไทย ใช้ผลแห้งเป็นยาบำรุง โดยเฉพาะหลังคลอดบุตร

ส่วนต่างๆของปอบิด ยังมีประโยชน์อื่นๆอีก ได้แก่
ราก บำรุงธาตุ แก้ท้องร่วง แก้บิด ขับเสมหะ แก้ปวดเคล็ดบวม โรคเบาหวาน และโรคความดันโลหิต
เปลือกลำต้น แก้โรคบิด ท้องร่วง และเป็นยาบำรุงธาตุ
ฝัก แก้บิด แก้ปวดท้อง แก้โรคลำไส้ในเด็ก ช่วยรักษาอาการอักเสบเรื้อรังในกระเพาะอาหาร
แก่น บำรุงน้ำเหลือง บำรุงกำลัง แก้เสมหะ แก้น้ำเหลืองเสีย
ผล แก้ท้องอืด แก้ปวดท้อง ขับลม ขับเสมหะ แก้เสมหะพิการ แก้บิด แก้ท้องเสีย แก้ปวดเคล็ดบวม แก้ลงแดง กระเพาะอาหารเป็นแผล อักเสบ หรือเรื้อรัง

ข้อควรระวัง !! :
ห้ามใช้ในผู้ที่มีประวัติ หรือครอบครัวที่มีประวัติเป็นโรคตับ และควรตรวจภาวะการทำงานของตับไตอย่างสม่ำเสมอทุก 3 เดือน

(จาก นิตยสารธรรมลีลา ฉบับที่ 156 ธันวาคม 2556 โดย มีคณา)