ธรรมบันเทิง : In a Better World แดนดิบ แดนสวรรค์

ในโลกปัจจุบันที่เต็มไปด้วยปัญหาความขัดแย้ง การกระทำโต้ตอบกันด้วยความรุนแรง ชี้ให้เห็นว่ามนุษย์ ขาดหลักธรรมข้อหนึ่ง ซึ่งเป็นแก่นธรรมอันสำคัญในการ ยุติปัญหาทั้งปวง นั่นก็คือ “อภัยทาน”

ภาพยนตร์จากประเทศเดนมาร์ก เรื่อง “In a Better World” หรือ “H_vnen” ในภาษาเดนนิช ซึ่งมีความหมาย ว่า Vengeance หรือ “ความพยาบาท-การล้างแค้น” เป็น เรื่องราวของ 2 ครอบครัว ที่ให้ข้อคิดเรื่องการให้อภัย และการชำระแค้น ว่ามีความแตกต่างกันสุดขั้วเพียงใด

เริ่มจากคุณหมอ “แอนตัน” ซึ่งมีหน้าที่รักษาผู้ป่วยในค่ายผู้ลี้ภัยในทวีปแอฟริกา นานๆครั้งถึงจะได้กลับเดนมาร์กมาพบกับลูกชายอย่าง “อีเลียส” และลูกชายคนเล็กอีกคน ส่วนภรรยาของคุณหมอ คือ “แมรีแอนน์” แม้ยังทำหน้าที่เป็นแม่ของลูกๆได้ไม่ขาดตกบกพร่อง แต่ความสัมพันธ์ของเธอกับสามีไม่ดีนัก ทำให้ปัจจุบันต่างคนต่างแยกกันอยู่

ส่วนอีกครอบครัว คือ สองพ่อลูก “คลอส” กับ “คริสเตียน” ซึ่งเพิ่งย้ายมาอยู่ในเมืองเล็กๆ ประเทศเดนมาร์ก โดยหนังเผยให้เห็นปมปัญหาว่า คริสเตียนเป็นเด็กมีปัญหา เนื่องจากการสูญเสียแม่จากโรคมะเร็ง ทำให้เขาขาดความอบอุ่น ตัดสินสิ่งต่างๆด้วยความก้าวร้าวรุนแรง แถมยังเกลียดพ่อ ด้วยฝังใจว่าพ่อเคยบอกว่า แม่จะรอดชีวิต แต่สุดท้ายกลับปล่อยให้เธอจากไป

ความเชื่อมโยงของทั้งสองครอบครัว มาจากการที่คริสเตียนต้องไปเข้าโรงเรียนใหม่ จึงได้พบกับอีเลียส ซึ่งนอกจากจะเป็นเพื่อนร่วมห้องนั่งติดกันแล้ว จังหวะชีวิตก็พาให้คริสเตียนต้องเจอกับเหตุการณ์ที่เป็นจุดเริ่มต้นของการแสดงออกซึ่งความรุนแรง

โดยเหตุมาจากอีเลียส ซึ่งเป็นเด็กขี้กลัว หงอให้กับเด็กเกเรหัวโจกประจำโรงเรียน ทำให้เขาตกเป็นเป้าหมายในการถูกแกล้งเสมอ แต่เมื่อคริสเตียนเข้ามาอยู่ในฐานะเพื่อนสนิทคนหนึ่ง ทำให้หนุ่มน้อยหน้าใหม่โดนหางเลขไปด้วย

คริสเตียนตัดสินปัญหาด้วยการใช้วิธีตาต่อตาฟันต่อฟัน ในวันหนึ่งขณะที่สบโอกาส เจ้าหัวโจกกำลังข่มขู่อีเลียสในห้องน้ำ คริสเตียนอาศัยจังหวะนั้นแอบมาด้านหลัง ก่อนจะฟาดเจ้าหัวโจกไม่ยั้งด้วยที่สูบลมรถจักรยาน แถมยังเอามีดมาขู่เพื่อนจอมเกเร เป็นการประกาศศักดา

เหตุการณ์ครั้งนั้นเหมือนเป็นใจให้หนุ่มน้อยหัวรุนแรงอย่างคริสเตียน เนื่องจากเขาเก็บซ่อนมีดไว้ แล้วปฏิเสธทุกข้อกล่าวหาในเรื่องพกพาอาวุธร้ายแรง ดังนั้นเมื่อไม่มีหลักฐาน การลงโทษจึงเป็นเพียงแค่ว่ากล่าวตักเตือน และนำคู่กรณีมาเจรจายุติศึก ซึ่งก็ได้ผล เพราะเจ้าเด็กหัวโจกไม่กลั่นแกล้งอีเลียสกับคริสเตียนอีกเลย

ทว่าจากจุดเล็กๆเรื่องเด็กทะเลาะกัน ทำให้เด็กหนุ่มได้ใจ หลงไปกับการแก้ปัญหาในทางที่ผิด กลายเป็นการปลูกฝังความรุนแรงไปถึงเรื่องใหญ่มากขึ้น เมื่อวันหนึ่งขณะที่คริสเตียนใช้เวลาในวันหยุดกับครอบครัวของเพื่อนสนิท น้องชายคนเล็กของอีเลียสไปทะเลาะกับเด็กในสนามเด็กเล่นเข้า แอนตันจึงเข้าไปห้าม แต่แล้ว “ลาร์ส” ช่างซ่อมรถเลือดร้อน ซึ่งเป็นพ่อของเด็กรายนั้นก็ปรี่เข้ามาโวยวายว่า แอนตันมายุ่งอะไรกับลูกของตน ก่อนตบหน้าสั่งสอนคุณหมอไปหนึ่งฉาด

เหตุการณ์ทั้งหมด อยู่ในสายตาของคริสเตียน ซึ่งขุ่นเคืองไม่เข้าใจว่า ทำไมคุณลุงแอนตัน จึงไม่โต้ตอบอะไรกลับไป แต่กลับพาเด็กๆกลับบ้าน ราวกับไม่มีอะไรเกิดขึ้น

จากนั้นไม่กี่วันต่อมา หมอแอนตันพาเด็กๆไปที่อู่ซ่อมรถของลาร์ส เขาเดินเข้าไปอย่างไม่หวั่นเกรงแล้วถามด้วย ถ้อยคำแสนสุภาพว่า “ทำไมคุณต้องตบหน้าผมต่อหน้าเด็กๆ” แต่ดูเหมือนคนใจอันธพาลอย่างลาร์ส จะไม่สำนึกอะไร จึงตบหน้าแอนตันไปอีกที... คุณหมอก็ไม่ได้ตอบโต้ แต่กลับเดินมาบอกเด็กๆว่า สิ่งที่เขาทำในวันนี้ เพื่อบอกให้รู้ว่าเขาไม่ได้เกรงกลัวอันธพาลรายนี้ แต่ต้องการย้ำชัดๆให้เห็นว่า ลาร์สเป็นเพียงคนไร้สติ ไม่มีค่าพอที่จะไปสนทนาด้วยซ้ำ

แต่เหมือนหลักคำสอนของคุณหมอผู้ใจเย็นจะลึกซึ้งเกินไป จนเข้าไม่ถึงวัยรุ่นเลือดร้อนอย่างคริสเตียน เขายังคงคิดหาวิธีแก้แค้นแทนพ่อของเพื่อนอยู่เสมอ จนกระทั่งไปเจอดินประสิวที่ใช้ทำพลุในโรงเก็บของ ซึ่งสามารถนำมาดัดแปลงทำระเบิดได้ !

คริสเตียนประดิษฐ์ระเบิดทำเอง แล้วตัดสินใจชวนเพื่อนรักอย่างอีเลียส ไปร่วมปฏิบัติการชำระแค้นแทนพ่อ ท้ายที่สุด แม้ปฏิบัติการชำระแค้น ดูเหมือนว่าจะไปได้ดี แต่ก็มีสิ่งไม่คาดฝันเกิดขึ้น กลายเป็นอุบัติเหตุบางอย่างที่คริสเตียนต้องจดจำไปตลอดกาล

สิ่งผู้ชมได้รับจาก In a Better World ความจริงแล้วยังมีหลักธรรมดีๆ อีกหลายประการ เพียงแต่หลักธรรมเรื่อง “อภัยทาน” โดดเด่นกว่า เพราะมีความชัดเจนที่สุด และยังเข้ากับสังคมปัจจุบันทั้งระดับเล็ก ไปจนถึงระดับโลก ที่ปัญหาหลายอย่าง ล้วนเกิดมาจากการใช้ความรุนแรงเข้าห้ำหั่นตัดสินปัญหา ปราศจากการให้อภัย

บางคนอาจมีคำถามว่า ถ้าไม่ตาต่อตาฟันต่อฟัน แล้วอีกฝ่ายจะไม่ยิ่งได้ใจหรือ.. คำตอบนี้ ก็ต้องถามกลับไปว่า เราต้องการเอาชนะเพื่อความสะใจเพียงชั่วครู่ หรือการใช้ชีวิตอยู่แบบมีสุขอย่างยั่งยืน

คติธรรมแห่งพุทธศาสนาที่ว่า “อภัยทานัง อามิสทานัง ชินาติ” หรือ “การให้อภัยทาน ย่อมชนะเสียซึ่งการให้ทั้งปวง” เปรียบได้กับการไม่ราดน้ำมันเข้ากองไฟ ไม่ขยายปัญหาให้กว้างขึ้น ซึ่งหากใครไม่นำมาใช้ในจิต ใจย่อมมีแต่ความคิดแค้นพยาบาท เป็นไฟเผาผลาญจิตใจตัวเอง ไม่มีวันสงบ หรือเย็นสบายได้เลย และถึงจะได้ชำระแค้นไปแล้ว ก็ใช่ว่าความความสงบ ความสุข จะเกิดขึ้นอย่างถาวร

คุณหมออย่างแอนตัน จึงเป็นตัวแทนในหลักคิดดังกล่าว แม้ว่าเขาถูกช่างซ่อมรถหยามเกียรติต่อหน้าเด็กๆ แต่การตัดสินใจดับไฟโทสะในใจ ก็ทำให้ปมปัญหาไม่ขยายออกไป ทั้งยังเป็นการรักษาเกียรติ ไม่ลดตัวไปแปดเปื้อนกับคนพาล และนั่นนำไปสู่ “สวรรค์ในจิตใจ” แตกต่างจากคริสเตียนที่พร้อมจะสุมไฟโทสะให้กระพือลุกไปได้ และต้องตกอยู่ใน “แดนดิบ” ไม่มีวันที่จะพบกับความสุขอย่างแท้จริง

In a Better World เป็นภาพยนตร์เดนมาร์กที่คว้ารางวัล “ภาพยนตร์ยอดเยี่ยม สาขาภาพยนตร์ภาษาต่างประเทศ” ได้ทั้งจากเวทีออสการ์ และเวทีลูกโลกทองคำ ในปี 2010 ที่ผ่านมา

(จากหนังสือธรรมลีลา ฉบับที่ 127 มิถุนายน 2554 โดย ชยวรรศ มานะศิริ)