ครั้งหนึ่งนานมาแล้ว มีบุตรชายของพ่อค้าในเมืองคนหนึ่ง ได้รักใคร่ชอบพอกับสาวชาวสวนในชนบทแห่งหนึ่ง จึงได้ให้พ่อแม่ไปสู่ขอ พ่อค้าจึงเดินทางไปสู่ขอหญิงสาวให้บุตรชาย ทั้งสองครอบครัวต่างพูดคุยตกลงนัดหมายวันที่จะยกขันหมากมาเป็นที่เรียบร้อยแล้ว
เมื่อถึงวันกำหนดนัดหมาย รุ่งเช้าขณะที่เตรียมจะเดินทาง พ่อค้าจึงไปถามชายชราผู้เป็นหมอดูซึ่งนับถือและคุ้นเคยกันว่า
“วันนี้ผมจะทำการมงคล ยกขันหมากไปสู่ขอเจ้าสาวให้ลูกชายผม ไม่ทราบว่าวันนี้ฤกษ์ดีมั้ยครับ”
ชายชราผู้เป็นหมอดูได้ยินดังนั้นก็รู้สึกโกรธ เพราะพ่อค้าไปกำหนดวันตามใจชอบโดยไม่มาปรึกษา จึงคิดในใจว่า เราจะทำการขัดขวางงานมงคลนี้เสีย ดังนั้น ชายชราจึงเอ่ยขึ้นว่า
“วันนี้ฤกษ์ไม่ดี ถ้าพวกท่านทำการมงคล จะประสบกับความพินาศครั้งใหญ่ ทางที่ดีจงเลื่อนออกไปอีกสักเดือนหนึ่ง”
เมื่อพ่อค้าและครอบครัว รวมทั้งบริวาร ได้ยินเช่นนั้นก็รู้สึกกลัว เพราะเชื่อชายชราหมอดู พ่อค้าจึงได้สั่งให้ล้มเลิกการเดินทางไปรับเจ้าสาว
ฝ่ายครอบครัวชาวสวนต่างก็แต่งตัวรอคอยขันหมากของพ่อค้าตั้งแต่เช้า กระทั่ง ตกเย็น ก็ไม่เห็นวี่แววของขบวนขันหมากเลย ชายชาวสวนผู้เป็นพ่อจึงเอ่ยขึ้นว่า
“พวกนั้นกำหนดวันไว้วันนี้ แล้วก็ไม่มา ปล่อยให้พวกเรารอเก้อ เพราะฉะนั้นเรื่องอะไรที่เราจะต้องคอยคนเหล่านั้นอีกต่อไป เราจะยกลูกสาวให้คนอื่นดีกว่า”
1 เดือนผ่านไปตามที่หมอดูบอก พวกพ่อค้าก็พากันจัดขบวนขันหมากมาขอรับเจ้าสาว แต่เมื่อมาถึง ชายชาวสวนผู้เป็นพ่อของเจ้าสาวก็กล่าวขึ้นว่า
“พวกท่านขึ้นชื่อว่า เป็นพ่อค้าเป็นชาวเมือง แต่ขาดความเป็นผู้ดี กำหนดวันไว้แล้ว แต่ไม่มารับเจ้าสาว เมื่อพวกท่านไม่มา เราจึงยกลูกสาวให้คนอื่นไปแล้ว”
พ่อค้าได้ยินเช่นนั้น จึงกล่าวว่า “พวกเราไปถามหมอดู ก็ได้ความว่า วันนั้นฤกษ์ไม่ดี จึงไม่มา แต่วันนี้ได้มาแล้ว ท่านจงให้เจ้าสาวแก่พวกเราเถิด”
ชายชาวสวนจึงแย้งว่า “ก็ในวันที่นัดหมาย พวกท่านไม่มากันเอง พวกเราจึงยกเจ้าสาวให้คนอื่นไปแล้ว มาวันนี้จะนำตัวเจ้าสาวที่ให้เขาไปแล้วกลับคืนมาได้อย่างไรเล่า”
ทั้งสองฝ่ายโต้เถียงกันไปมาอยู่นาน ระหว่างนั้นผู้ใหญ่บ้านก็ผ่านมาพอดี จึงถามถึงเรื่องราวที่เกิดขึ้นทั้งหมด เมื่อได้ฟังแล้ว จึงเอ่ยขึ้นว่า
“เหตุที่ท่านพ่อค้าไม่มาตามนัดหมาย เพราะฤกษ์ไม่ดี ทางนี้จึงได้ยกลูกสาวให้คนอื่นไป เพราะไม่รู้ว่าพ่อค้าจะมาหรือไม่ มันก็มีเหตุผลอันสมควร จริงๆแล้วฤกษ์นั้นจะมีประโยชน์อะไร เพราะการได้เจ้าสาวก็เป็นฤกษ์ดีอยู่แล้ว... มิใช่หรือ? ลองคิดดู”
.........
พุทธศาสนสุภาษิตกล่าวไว้ว่า “ประโยชน์ผ่านพ้นคนโง่ ผู้มัวคอยฤกษ์ยามอยู่ ประโยชน์เป็นฤกษ์ของประโยชน์ ดวงดาวทั้งหลายจักทำอะไรได้” เพราะประโยชน์คือ ผลที่ได้มาจากการกระทำ หากบุคคลผู้ขยันทำการงาน ย่อมได้ผลจากการกระทำนั้น ไม่ใช่ได้มาจากฤกษ์หรือดวงดาว และหากคนโง่มัวแต่เชื่อฤกษ์เชื่อดวง โดยไม่ลงมือทำการงาน ก็จะไม่ได้ประโยชน์อะไรเลย
(เค้าโครงจากนิทานชาดก)
(จากหนังสือธรรมลีลา ฉบับที่ 127 มิถุนายน 2554 โดย ไม้หอม)
เมื่อถึงวันกำหนดนัดหมาย รุ่งเช้าขณะที่เตรียมจะเดินทาง พ่อค้าจึงไปถามชายชราผู้เป็นหมอดูซึ่งนับถือและคุ้นเคยกันว่า
“วันนี้ผมจะทำการมงคล ยกขันหมากไปสู่ขอเจ้าสาวให้ลูกชายผม ไม่ทราบว่าวันนี้ฤกษ์ดีมั้ยครับ”
ชายชราผู้เป็นหมอดูได้ยินดังนั้นก็รู้สึกโกรธ เพราะพ่อค้าไปกำหนดวันตามใจชอบโดยไม่มาปรึกษา จึงคิดในใจว่า เราจะทำการขัดขวางงานมงคลนี้เสีย ดังนั้น ชายชราจึงเอ่ยขึ้นว่า
“วันนี้ฤกษ์ไม่ดี ถ้าพวกท่านทำการมงคล จะประสบกับความพินาศครั้งใหญ่ ทางที่ดีจงเลื่อนออกไปอีกสักเดือนหนึ่ง”
เมื่อพ่อค้าและครอบครัว รวมทั้งบริวาร ได้ยินเช่นนั้นก็รู้สึกกลัว เพราะเชื่อชายชราหมอดู พ่อค้าจึงได้สั่งให้ล้มเลิกการเดินทางไปรับเจ้าสาว
ฝ่ายครอบครัวชาวสวนต่างก็แต่งตัวรอคอยขันหมากของพ่อค้าตั้งแต่เช้า กระทั่ง ตกเย็น ก็ไม่เห็นวี่แววของขบวนขันหมากเลย ชายชาวสวนผู้เป็นพ่อจึงเอ่ยขึ้นว่า
“พวกนั้นกำหนดวันไว้วันนี้ แล้วก็ไม่มา ปล่อยให้พวกเรารอเก้อ เพราะฉะนั้นเรื่องอะไรที่เราจะต้องคอยคนเหล่านั้นอีกต่อไป เราจะยกลูกสาวให้คนอื่นดีกว่า”
1 เดือนผ่านไปตามที่หมอดูบอก พวกพ่อค้าก็พากันจัดขบวนขันหมากมาขอรับเจ้าสาว แต่เมื่อมาถึง ชายชาวสวนผู้เป็นพ่อของเจ้าสาวก็กล่าวขึ้นว่า
“พวกท่านขึ้นชื่อว่า เป็นพ่อค้าเป็นชาวเมือง แต่ขาดความเป็นผู้ดี กำหนดวันไว้แล้ว แต่ไม่มารับเจ้าสาว เมื่อพวกท่านไม่มา เราจึงยกลูกสาวให้คนอื่นไปแล้ว”
พ่อค้าได้ยินเช่นนั้น จึงกล่าวว่า “พวกเราไปถามหมอดู ก็ได้ความว่า วันนั้นฤกษ์ไม่ดี จึงไม่มา แต่วันนี้ได้มาแล้ว ท่านจงให้เจ้าสาวแก่พวกเราเถิด”
ชายชาวสวนจึงแย้งว่า “ก็ในวันที่นัดหมาย พวกท่านไม่มากันเอง พวกเราจึงยกเจ้าสาวให้คนอื่นไปแล้ว มาวันนี้จะนำตัวเจ้าสาวที่ให้เขาไปแล้วกลับคืนมาได้อย่างไรเล่า”
ทั้งสองฝ่ายโต้เถียงกันไปมาอยู่นาน ระหว่างนั้นผู้ใหญ่บ้านก็ผ่านมาพอดี จึงถามถึงเรื่องราวที่เกิดขึ้นทั้งหมด เมื่อได้ฟังแล้ว จึงเอ่ยขึ้นว่า
“เหตุที่ท่านพ่อค้าไม่มาตามนัดหมาย เพราะฤกษ์ไม่ดี ทางนี้จึงได้ยกลูกสาวให้คนอื่นไป เพราะไม่รู้ว่าพ่อค้าจะมาหรือไม่ มันก็มีเหตุผลอันสมควร จริงๆแล้วฤกษ์นั้นจะมีประโยชน์อะไร เพราะการได้เจ้าสาวก็เป็นฤกษ์ดีอยู่แล้ว... มิใช่หรือ? ลองคิดดู”
.........
พุทธศาสนสุภาษิตกล่าวไว้ว่า “ประโยชน์ผ่านพ้นคนโง่ ผู้มัวคอยฤกษ์ยามอยู่ ประโยชน์เป็นฤกษ์ของประโยชน์ ดวงดาวทั้งหลายจักทำอะไรได้” เพราะประโยชน์คือ ผลที่ได้มาจากการกระทำ หากบุคคลผู้ขยันทำการงาน ย่อมได้ผลจากการกระทำนั้น ไม่ใช่ได้มาจากฤกษ์หรือดวงดาว และหากคนโง่มัวแต่เชื่อฤกษ์เชื่อดวง โดยไม่ลงมือทำการงาน ก็จะไม่ได้ประโยชน์อะไรเลย
(เค้าโครงจากนิทานชาดก)
(จากหนังสือธรรมลีลา ฉบับที่ 127 มิถุนายน 2554 โดย ไม้หอม)
