อดีตผู้นำปากีฯ ติดคุก

อิมราน ข่าน ในวัย 70 ปี อดีตนายกรัฐมนตรีของปากีสถานอาจไม่มีโอกาสหวนคืนสู่วงการเมือง โดยเฉพาะความหวังจะได้เก้าอี้ผู้นำประเทศอีกรอบหลังจากถูกศาลอาญาตัดสินให้จำคุก 3 ปี รอการอุทธรณ์

นับตั้งแต่วันเสาร์ที่ 5 สิงหาคม ข่าน ต้องนอนในคุกเมืองหลวง กรุงอิสลามาบัด หลังจากถูกศาลตัดสินจำคุกในข้อหาทุจริต ไม่แจ้งบัญชีทรัพย์สินบางส่วน

นั่นเป็นรายได้จากการขายของขวัญ ของที่ระลึกได้รับจากผู้นำประเทศอื่นๆ ในช่วงที่ข่านเป็นนายกฯ มูลค่าประมาณ 140 ล้านรูปี ปากีสถาน หรือ 5 แสนปอนด์

มีนาฬิกาโรเล็กซ์ แหวน และกระดุมข้อมือ มูลค่าไม่มากนักเมื่อเทียบกับการทุจริตอย่างเต็มที่ในรูปแบบอื่นๆ ในปากีสถานโดยเฉพาะกลุ่มผู้นำกองทัพ

แค่นี้ก็ทำให้ข่านต้องสูญเสียอิสรภาพและอนาคตทางการเมือง และยังต้องดูว่ารัฐบาลจะหาเรื่องเอาคดีอื่นๆ มาเล่นงานเพื่อไม่ให้ข่านได้ออกจากคุกอีกหรือไม่

ก่อนหน้านี้ข่านเผชิญข้อกล่าวหาสารพัด เป็นผู้นำมวลชนเดินขบวนต่อต้านรัฐบาลนายนาวาซ ชารีฟ ซึ่งได้ตำแหน่งหลังจากรัฐบาลของข่านพ่ายมติไม่ไว้วางใจ

ข่านได้เป็นนายกฯ ตั้งแต่ปี 2018 โดยการสนับสนุนของผู้นำทหารซึ่งเป็นผู้กำหนดเกมการเมืองในปากีสถานมาโดยตลอด เป็นผู้กุมอำนาจอย่างแท้จริง

ว่ากันว่า “กองทัพปากีสถานมีประเทศ” ไม่ใช่ “ประเทศปากีสถานมีกองทัพ”

นั่นแสดงให้เห็นอิทธิพลและความยิ่งใหญ่ของกองทัพและผู้นำทหารที่มีอิทธิพลและอำนาจเหนือประเทศและรัฐบาลที่มาจากการเมือง

กองทัพปากีสถานเป็นทางเลือกโดยการทำรัฐประหาร ถ้าการเมืองทำให้เกิดความวุ่นวาย หรือมีปัญหาด้านความมั่นคง แต่ผู้นำมาจากกองทัพมักจบแบบไม่สวย

นั่นเป็นเพราะผู้นำแต่ละยุค ไม่ว่าจะมาจากไหน ไม่พ้นข้อหาทุจริต คอร์รัปชัน

กองทัพปากีสถานเป็นเจ้าของธุรกิจขนาดสารพัด มูลค่าหลายหมื่นล้านดอลลาร์ มีรายได้มาแบ่งกันในกลุ่มผู้นำ เป็นสวัสดิการสำหรับนายทหารระดับต่างๆ

นั่นเป็นปัจจัยสำคัญในการรับประกันท่อน้ำเลี้ยงต่อเนื่องสำหรับความจงรักภักดี เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของกองทัพปากีสถาน มีรายได้มหาศาลสร้างความมั่งคั่งให้ผู้นำกองทัพแต่ละยุคสืบทอดกันเป็นมรดกไม่จบสิ้น

นายทหารเกษียณอายุมีความมั่นคงทางการเมือง เหมือนเป็นเงินนอกระบบ นอกบัญชีงบประมาณของรัฐ เป็นกองทุนสวัสดิการรายได้ของกองทัพ

ประเทศมีหนี้สินแทบล้นพ้นตัวใกล้ล้มละลาย ต้องกู้เงินจากไอเอ็มเอฟมาต่อชีวิต การลงทุนในโครงการใหญ่สำหรับสาธารณูปโภค เงินกู้จากจีนก่อหนี้มหาศาล

รัฐบาลประกาศยุบสภาวันที่ 9 สิงหาคม คาดว่าจะมีเลือกตั้งรอบต่อไปในเดือนพฤศจิกายน แต่ข่านยังคงอยู่ในคุก แม้จะมีโอกาสได้อุทธรณ์คำพิพากษาก็ตาม

ก่อนถูกจับกุมที่บ้านพักในเมืองลาฮอร์ นั่งเครื่องบินไปเข้าคุก ข่านได้บอกให้พวกสนับสนุนว่าอย่าอยู่นิ่งเฉย เพราะตัวเองไม่ได้ออกมาเคลื่อนไหวอีกแล้ว

ทุกวันนี้ยังเงียบ ต่างจากก่อนหน้านี้ซึ่งข่านได้ระดมมวลชนในหลายเมืองเดินขบวนประท้วง เรียกร้องให้รัฐบาลจัดการเลือกตั้งโดยเร็ว แต่ไร้ผล

การถูกจับกุมและติดคุกครั้งนี้ ฝ่ายสนับสนุนโดนรวบตัวสื่อ และสถานีทีวีในปากีสถานถูกสั่งห้ามลงข่าวความเคลื่อนไหวของสมาชิกพรรคพีทีไอของข่าน

มีนักเคลื่อนไหวกว่า 100 คน โดนรวบตัวทำให้คนอื่นๆ ไม่กล้าทำกิจกรรมเพื่อสนับสนุนข่านอีกต่อไป จึงอยู่ในสภาพขบวนที่ไร้แกนนำมีบารมีเพียงพอ

ความผิดพลาดของข่านถูกมองว่าเป็นเพราะท้าทายอำนาจของผู้นำกองทัพ หลังจากข่านแพ้โหวตไม่ไว้วางใจ โดยข่านเชื่อว่าผู้นำกองทัพอยู่เบื้องหลัง

การที่ข่านยังรณรงค์ต่อเนื่อง ไม่อยู่นิ่งรอวันเลือกตั้งทำให้โดนคดีอาญา

จากอดีตกัปตันทีมคริกเก็ตซึ่งนำปากีสถานได้ตำแหน่งแชมป์โลก และหันเข้าสู่การเมืองจนได้ตำแหน่งนายกรัฐมนตรี ข่านน่าจะต้องทำใจว่าโอกาสไม่มีอีกแล้ว

ความผิดพลาดอย่างแรงของข่านและผู้สนับสนุนเกิดขึ้นในเดือนพฤษภาคม เมื่อผู้เดินขบวนประท้วงรัฐบาลได้บุกเข้าโจมตีหน่วยงานทหาร ทำให้ผู้นำกองทัพสิ้นความอดทน เป็นผลให้ข่านต้องโดนรัฐบาลดำเนินคดีอย่างต่อเนื่อง

เมื่อถูกตอบโต้ด้วยกฎหมาย ผู้สนับสนุนข่านต้องระวังตัว การส่งข้อความผ่านสื่อโซเชียลและรูปภาพของข่านถูกลบทิ้ง แม้รัฐบาลจะอ้างสิทธิเสรีภาพ

ในช่วงที่ข่านเป็นนายกฯ ก็ได้เล่นงานคู่แข่งทางการเมือง มีพวกโดนจับกุมคุมขังมากมายเช่นกัน เป็นการตัดทอนกำลังฝ่ายต่อต้านรัฐบาล

เมื่อข่านติดคุก ก็เกิดคำถามว่าพรรคพีทีไอของข่านจะไปอย่างไร ก่อนหน้านี้ข่านบอกว่าไม่ว่าเขาจะเป็นอย่างไร พรรคก็เดินหน้าต่อไป แต่ก็มีความไม่แน่นอน

การหาผู้นำมีชื่อเสียง บารมี เป็นที่รู้จัก ไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องมีเงินทุน และที่สำคัญต้องได้รับการสนับสนุนด้วยการยอมซูฮกผู้นำกองทัพด้วย

ผู้นำกองทัพสืบทอดอำนาจต่อเนื่อง ผู้มาใหม่รับประกันความมั่นคงปลอดภัยของผู้ออกจากตำแหน่ง มีการวางตัวเพื่อให้ได้รับตำแหน่งด้วยระบบอุปถัมภ์

ข่านและพรรคพีทีไอเป็นเนื้อเดียวกัน แม้แต่โลโกพรรคก็ยังเป็นรูปไม้คริกเก็ตส่วนแกนนำพรรคที่พอจะมีชื่อเสียงก็หลบหน้า หายไปจากพรรค บางกลุ่มก็ซ่อนตัวกลัวถูกจับกุมดำเนินคดีในการเคลื่อนไหวบนท้องถนนก่อนหน้านี้

พวกที่เหลือจะสามารถระดมมวลชนกดดันต่อรองกับรัฐบาลหรือไม่ ต้องรอดู