ทำไมการหมิ่นในหลวงรัชกาลที่ 9 จึงเป็นความผิด ป.อาญา มาตรา 112

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.อานนท์ ศักดิ์วรวิชญ์
สาขาวิชาวิทยาการประกันภัยและการบริหารความเสี่ยง
สาขาวิชาปัญญาและการวิเคราะห์ธุรกิจ
คณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์

การหมิ่นประมาทบุคคลธรรมดา หากเป็นการหมิ่นประมาทบุพการีหนึ่งชั้นคือบิดามารดา ย่อมเป็นการหมิ่นประมาทเจ้าตัวด้วยเช่นกัน ข้อนี้อาศัย ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 326 อันเป็นการหมิ่นประมาทบุคคลที่สาม และอาศัยประมวลกฎหมายอาญามาตรา 327 ด้วยอีกเช่นกัน

มาตรา 326 ผู้ใดใส่ความผู้อื่นต่อบุคคลที่สาม โดยประการที่น่าจะทำให้ผู้อื่นนั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น หรือถูกเกลียดชัง ผู้นั้นกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งปี หรือปรับไม่เกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ

มาตรา 327 ผู้ใดใส่ความผู้ตายต่อบุคคลที่สาม และการใส่ความนั้นน่าจะเป็นเหตุให้บิดา มารดา คู่สมรส หรือบุตรของผู้ตายเสียชื่อเสียงถูกดูหมิ่นหรือถูกเกลียดชัง ผู้นั้นกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท ต้องระวางโทษดังบัญญัติไว้ในมาตรา 326 นั้น

ทั้งนี้มาตรา 112 เป็นกฎหมายที่ว่าด้วยการหมิ่นประมาท (Defamation) โสดหนึ่ง การดูหมิ่น (Insulting) อีกโสดหนึ่ง และการขู่อาฆาตมาดร้าย (Threatening to life) อีกโสดหนึ่ง ดังที่ได้บัญญัติไว้ว่า

มาตรา 112 บัญญัติไว้ว่า "ผู้ใดหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ต้องระวางโทษจำคุกตั้งแต่ 3 ปีถึง 15 ปี"

ทั้งนี้มาตรา 112 อยู่ในหมวดความมั่นคง และเป็นกฎหมายต่อเนื่องมาจากรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พศ.2560 มาตรา 6 ที่บัญญัติไว้ว่า

มาตรา 6 องค์พระมหากษัตริย์ทรงดำรงอยู่ในฐานะอันเป็นที่เคารพสักการะผู้ใดจะละเมิดมิได้
ผู้ใดจะกล่าวหาหรือฟ้องร้องพระมหากษัตริย์ในทางใด ๆ มิได้

ดังนั้นการหมิ่นพระราชบิดาที่สวรรคตแล้วของพระมหากษัตริย์พระองค์ปัจจุบันจึงเป็นการหมิ่นพระมหากษัตริย์พระองค์ปัจจุบันด้วย ไม่ว่าจะเป็นพระราชบิดาพระองค์นั้นจะทรงเป็นอดีตพระมหากษัตริย์หรือไม่ก็ตาม ทั้งนี้เป็นไปตาม รัฐธรรมนูญมาตรา 6 ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 มาตรา 326 และมาตรา 327

นอกจากนี้ยังมีคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 6374/2556 (องค์คณะผู้พิพากษา นายศิริชัย วัฒนโยธิน, นายทวีป ตันสวัสดิ์, นายพศวัจณ์ กนกนาก) ได้วินิจฉัยไว้อย่างชัดเจนแล้วว่า มาตรา 112 คุ้มครองและหมายรวมถึงอดีตพระมหากษัตริย์ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของสถาบันพระมหากษัตริย์ ดังนี้

"ตั้งแต่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชต้นราชวงศ์ตลอดมาจนกระทั่งรัชกาลปัจจุบัน ประชาชนในประเทศจึงผูกพันกับพระมหากษัตริย์ในฐานะที่เป็นที่เคารพสักการะซึ่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยจึงบัญญัติให้พระมหากษัตริย์ทรงอยู่เหนือ บุคคลใดจะกล่าวหาหรือฟ้องร้องในทางใด ๆ มิได้ ด้วยเหตุนี้การที่กฎหมายมิได้บัญญัติว่า พระมหากษัตริย์จะต้องครองราชย์อยู่เท่านั้น ผู้กระทำจึงจะเป็นความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 แม้จะกระทำต่ออดีตพระมหากษัตริย์ซึ่งสวรรคตไปแล้ว ก็ยังเป็นความผิดตามบทกฎหมายดังกล่าว การหมิ่นประมาทอดีตพระมหากษัตริย์ก็ย่อมกระทบถึงพระมหากษัตริย์องค์ปัจจุบันที่ยังคงครองราชย์อยู่ ดังจะเห็นได้ว่าพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเป็นพระราชบิดาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่งเป็นพระอัยกาของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลปัจจุบัน หากตีความว่าพระมหากษัตริย์ต้องเป็นองค์ปัจจุบันที่ยังทรงครองราชย์อยู่ ก็จะเป็นช่องทางให้เกิดการละเมิด หมิ่นประมาท ให้กระทบต่อพระมหากษัตริย์องค์ปัจจุบันได้ ดังได้กล่าวในเบื้องต้นมาแล้วว่าประชาชนชาวไทยผูกพันกับสถาบันกษัตริย์มาตลอด แม้จะเสด็จสวรรคตไปแล้วประชาชนก็ยังเคารพพสักการะ ยังมีพิธีรำลึกถึงโดยทางราชการจัดพิธีวางพวงมาลาทุกปี ดังนั้น หากมีการดูหมิ่นหรือหมิ่นประมาทพระมหากษัตริย์ที่เสด็จสวรรคตไปแล้วก็ยังกระทบกระเทือนต่อความรู้สึกของประชาชนอันจะนำไปสู่ความไม่พอใจและอาจส่งผลกระทบกระเทือนต่อความมั่นคงแห่งราชอาณาจักรได้"

ซึ่งตามแนวคำพิพากษาศาลฎีกานี้ การหมิ่นในหลวงรัชกาลที่ 9 จึงเป็นการหมิ่นอดีตพระมหากษัตริย์และเป็นการกระทำผิดตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 อีกเช่นกัน

อธิบายกฎหมายแบบให้ชาวบ้านเข้าใจง่าย ๆ ว่า ถ้าใครมาด่าพ่อแม่เรา ย่อมถือว่าเป็นการหมิ่นประมาทเราด้วย ตามป. อาญามาตรา 326 และ มาตรา 327

แต่การหมิ่นพระบรมเดชานุภาพในหลวงรัชกาลที่ 9 ซึ่งทรงเป็นทั้งอดีตพระมหากษัตริย์และทรงเป็นพระราชบิดาของพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ย่อมต้องเป็นการกระทำผิดกฎหมายรัฐธรรมนูญมาตรา 6 ป.อาญา มาตรา 112 ประกอบกับ ป. อาญามาตรา 326 และมาตรา 327 และคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 6374/2556 อันเป็นแนวทางวินิจฉัยลงโทษกำหนดโทษหรือยี่ต๊อก ของศาลไทยสำหรับการบังคับใช้มาตรา 112 เพื่อปกป้องอดีตพระมหากษัตริย์ ผู้ทรงเป็นหลักชัยของบ้านเมือง ได้รับความเคารพสักการะที่ผู้ใดจะล่วงละเมิดมิได้ มิเช่นนั้นจะเป็นภัยความมั่นคงอันร้ายแรงของบ้านเมือง