วัคซีนเป็นอาวุธการทูต

ขณะที่ประเทศในโลกตะวันตกถูกมองว่าได้แสดงความเห็นแก่ตัวด้วยการจองซื้อวัคซีนจากบริษัทอเมริกันมากกว่าความจำเป็นของประชากรของตัวเอง รัสเซียและจีนได้ร่วมมือกันเร่งผลิตวัคซีนจำนวนมากส่งให้ประเทศกำลังพัฒนา เพื่อเหตุผลทางการทูตและซื้อใจ

สหรัฐอเมริกา แคนาดา อังกฤษ นิวซีแลนด์ เป็นประเทศที่ดักซื้อวัคซีนไว้มากกว่า 2 เท่าตัวของประชากรของตัวเอง โดยเฉพาะวัคซีนของไฟเซอร์ โมเดอร์นา และจอห์นสันแอนด์จอห์นสัน ทำให้ประเทศยากจนและกำลังพัฒนาแทบเข้าไม่ถึงวัคซีนตะวันตก

แต่วัคซีนสปุตนิก วี ของรัสเซีย และซิโนแวค และซิโนฟาร์ม ของจีนกำลังถูกส่งไปทั่วโลกในกลุ่มประเทศกำลังพัฒนา โดยรัสเซียได้ทำสัญญาว่าจ้างบริษัทผลิตวัคซีนของจีนให้ผลิต สปุตนิก วี เพื่อให้ได้ปริมาณมากเพื่อส่งให้ทวีปแอฟริกาและละตินอเมริกา

จีนมีผู้ผลิตวัคซีนหลายบริษัท ล่าสุดได้ทำสัญญาผลิต 250 ล้านโดสของสปุตนิก วีให้รัสเซียส่งไปให้ประเทศที่สั่งซื้อ ปัจจุบันวัคซีนตัวนี้ได้ใช้ในกว่า 60 ประเทศทั่วโลก แม้ว่าองค์การอนามัยโลกยังไม่ให้การรับรองก็ตาม

ปัจจุบันวัคซีนซิโนฟาร์มของจีนได้ผ่านการรับรองโดยองค์การอนามัยโลก ขณะที่ซิโนแวคยังรอการรับรองอยู่ แต่ก็มีการใช้ในหลายประเทศทั่วโลก ซึ่งจีนได้ใช้เป็นปัจจัยสำคัญทางการทูตเพื่อแสดงให้ประเทศกำลังพัฒนาต่างๆ ว่าทั้งรัสเซียและจีน พึ่งพาได้

เป็นมาตรการซื้อใจ และเอาชนะใจในความพยายามสร้างมิตรภาพทางการทูต

จีนและรัสเซียต้องการแสดงให้โลกรู้ว่าไม่ได้เป็นรัฐจักรวรรดินิยมตามที่ถูกกล่าวหา และทำให้เห็นว่าประเทศในกลุ่มตะวันตกต่างหากที่ใจไม้ไส้ระกำ จองวัคซีนไว้ใช้อย่างเห็นแก่ตัว แม้จะเหลือใช้แต่ก็ไม่ยอมแบ่งให้ประเทศอื่นๆ ที่ขาดแคลน

รัสเซียเป็นประเทศแรกที่สามารถผลิตวัคซีนได้เป็นอันดับแรกในโลกเมื่อเดือนสิงหาคมในปีที่ผ่านมา ซึ่งมีข้ออ้างการได้ผลสูงถึง 91.6 เปอร์เซ็นต์ รวมความแล้ววัคซีนของรัสเซียและจีนหลายร้อยล้านโดสได้ถูกส่งไปทั่วโลก

ย่านละตินอเมริกา ซึ่งตามปกติเป็นมิตรใกล้ชิดของสหรัฐฯ โดยเฉพาะอาร์เจนตินาและชิลี ต้องสั่งซื้อวัคซีนจำนวนมหาศาลจากทั้งรัสเซียและจีน เพราะไม่สามารถเข้าถึงวัคซีนที่ผลิตในประเทศตะวันตกได้ อาร์เจนตินาได้ซื้อ 30 ล้านโดสจากรัสเซีย

นอกจากนั้นอาร์เจนตินาได้สั่งซื้อ 4 ล้านโดสจากซิโนฟาร์ม แต่ไม่สามารถซื้อของไฟเซอร์ได้ รวมทั้งการสั่งซื้อ 23 ล้านโดสจากแอสตร้าเซนเนก้า ก็ไม่ประสบความสำเร็จ

หลายประเทศที่เป็นพันธมิตรหลักของสหรัฐฯ ไม่สามารถสั่งซื้อวัคซีนของไฟเซอร์และยี่ห้ออื่นๆ รวมทั้งแอสตร้าเซนเนก้า สำหรับประชาชนได้ เหตุผลส่วนหนึ่งก็คือ วัคซีนแอสตร้าเซนเนก้าผลิตในอินเดียสำหรับข้อตกลงโคแวกซ์ แต่ระงับการส่งออก

อินเดียอ้างความจำเป็นต้องเร่งผลิตให้เพียงพอต่อการรับการระบาดของเชื้อโควิด-19 ในประเทศ ซึ่งมีผู้ติดเชื้อแต่ละวันมากกว่า 3.5 แสนราย และเสียชีวิตวันละ 3-4 พันราย ทำให้ประเทศแถบแอฟริกาและทวีปอื่นๆ หมดหนทางได้รับวัคซีนจากอินเดีย

อินโดนีเซียซึ่งได้เป็นพันธมิตรของสหรัฐฯ ไม่สามารถเข้าถึงแอสตร้าเซนเนก้าได้ เพราะอินเดียไม่สามารถจัดส่งให้ได้ ต้องสั่งซื้อวัคซีนจากจีน โดยเฉพาะ 125 ล้านโดสจากซิโนแวค แม้กระนั้นก็ยังไม่เพียงพอสำหรับประชากรกว่า 250 ล้านคน

กองทุนความมั่งคั่ง อาร์ดีไอเอฟของรัสเซียรายงานว่ามีความต้องการวัคซีนสปุตนิก วี มากกว่า 2.5 พันล้านโดส ขณะที่ซิโนฟาร์มรายงานว่าได้รับใบสั่งซื้อ 500 ล้านโดส และซิโนแวคก็มีใบสั่งซื้อมากถึง 450 ล้านโดส

ที่สำคัญซิโนแวคพร้อมจะถ่ายโอนเทคโนโลยีการผลิตให้อย่างน้อย 10 ประเทศ

แม้การส่งวัคซีนจากรัสเซียและจีนไปประเทศต่างๆ นั้นเป็นการซื้อขายตามปกติ มากกว่าการบริจาค แต่ผู้นำจีน สี จิ้นผิง ได้แสดงท่าทีว่าการส่งวัคซีนไปให้ประเทศต่างๆ นั้นเป็นไปเพื่อการสนับสนุนโครงการหนึ่งแถบ หนึ่งเส้นทาง

ดังนั้น จีนไม่ได้ผลิตเฉพาะวัคซีนของซิโนฟาร์มและซิโนแวคเท่านั้น มีบริษัทต่างๆ ได้ทำสัญญาผลิตวัคซีนให้รัสเซีย เป็นจำนวนหลายร้อยล้านโดส เพราะรัสเซียมีขีดความสามารถด้านการผลิตที่จำกัด

ขณะเดียวกันจีนมีความสามารถด้านการผลิตเพราะสามารถควบคุมการระบาดของโควิด-19 ในประเทศได้อย่างเด็ดขาด และมีความรวดเร็วในการยกระดับความสามารถในการผลิตวัคซีนเพื่อรับสถานการณ์การระบาด

ซิโนฟาร์มก็ได้ประกาศว่าจะสามารถผลิตวัคซีนได้มากถึง 3 พันล้านโดสต่อปี ซึ่งทำให้บริษัทเป็นผู้ผลิตรายใหญ่ที่สุดในโลก ขณะที่ซิโนแวคจะเพิ่มขีดความสามารถในการผลิตได้ให้สูงถึง 2 พันล้านโดสต่อปี

รัสเซียได้มีข้อตกลงกับ 20 ผู้ผลิตวัคซีนใน 10 ประเทศสำหรับการผลิตสปุตนิก นี่ย่อมแสดงให้เห็นว่าทั้งผู้นำรัสเซียและจีนได้ร่วมมือกันด้านแสวงหาผลประโยชน์จากภูมิรัฐศาสตร์การเมืองในประเทศต่างๆ ทั่วโลก

ถือว่าเป็นความสำเร็จในการแสวงหามิตรสำหรับสองประเทศซึ่งกำลังเผชิญกับมาตรการคว่ำบาตรโดยสหรัฐฯ และพันธมิตรในโลกตะวันตก และเสียงของประเทศกำลังพัฒนาเป็นสิ่งสำคัญในการลงคะแนนในมาตรการต่างๆ ขององค์กรระดับสากล

เท่ากับว่าการระบาดของโควิด-19 ได้ทำให้รัสเซียและจีนเชื่อมความสัมพันธ์ให้แนบแน่น และทั้งสองประเทศได้ประกาศว่าจะ “เดินไปด้วยกัน” เหมือนกับความเป็นพันธมิตรสำคัญในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งจะทำให้โลกได้รับประโยชน์ไปด้วย