ผมใช้เวลากว่า 30 ปี กว่าจะเข้าใจคำคำเดียวอย่างถ่องแท้ คือคำว่า “ตัวกู ของกู” ตามคำสอนของท่านพุทธทาสภิกขุ
สองเดือนก่อนได้เดินทางไปที่สวนโมกข์อีกครั้งหนึ่ง ในช่วงเย็นย่ำสนธยา สวนโมกข์สงบเข้มขลังอย่างบอกไม่ถูก หลังจากเดินเสพธรรมรสในภาพปริศนาธรรม ที่โรงมหรสพทางวิญญาณจนชุ่มฉ่ำใจแล้ว
ผมเดินไปที่กุฏิที่ท่านละสังขาร ซึ่งยังเก็บทุกสิ่งทุกอย่างในกุฏิไว้เสมือนท่านยังมีชีวิตอยู่ ผมก้มกราบที่หน้าต่าง คล้ายได้ยินเสียงหัวเราะในลำคอ และเสียงกลั้วหัวเราะของท่านที่ชอบพูดคำว่า “โง่” ในคำสอนอยู่บ่อยครั้ง
ผมรู้สึกขนลุกซู่อย่างบอกไม่ถูก แล้วก็เดินเข้าไปกราบอัฐิท่านที่ให้เก็บโบกปูนไว้ใต้ฐานพระพุทธรูปในห้อง ที่เคยเป็นห้องหนังสือและห้องทำงานเขียนของท่าน ผมทบทวนคำสอนหลายคำสอนที่เคยติดข้องในใจ แล้วก็เหมือนเกิดความกระจ่างในเรื่อง “ตัวกู ของกู” ที่ติดข้องมานาน พร้อมกับนึกถึงคำสอนที่ท่านเคยพร่ำสอนว่า หัวใจของพุทธธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธองค์ คือ “สัพเพ ธัมมา นาลัง อภินิเวสายะ” แปลว่า สิ่งทั้งหลายทั้งปวง ไม่ควรยึดมั่นถือมั่น และท่านมักจะสอนว่า “เวลาที่เราไม่มีมีอะไรเป็นของเราเลย นั่นแหละเป็นเวลาที่เรามีความสุขที่สุด”
อีกหลากหลายคำสอนของท่าน เหมือนจะพรั่งพรูออกมาจากทุกทิศทาง แต่เป็นลำดับ เป็นระบบอย่างน่าอัศจรรย์ใจ ผมกราบลาสวนโมกข์ออกมาด้วยหัวใจที่อิ่มเอม ที่บรรลุถึงความเข้าใจในคำสอนที่ติดข้องสงสัยมานานปี และเมื่อกลับมานั่งพิจารณาถึงบริบทการแสดงของผู้คนในหลากหลายบทบาท หลากหลายกิจกรรม หลากหลายเวที ทั้งการบ้านและการเมือง คำว่า “ตัวกู ของกู” ก็ปรากฏเด่นชัดให้เห็นได้ในแทบทุกองค์กรแทบทุกวงการอย่างที่ท่านพุทธทาส เพียรพร่ำสอนให้ลดละ แต่ผู้คนก็คงฟังอย่างไม่เข้าใจ เหมือนที่ผมเคยเป็นมา “ตัวกู ของกู” ในนัยของท่านพุทธทาสภิกขุจึงฟูฟ่อง สะเปะสะปะไปทั่วประเทศไทยอย่างน่าเวทนาการ
ผมสงบนิ่ง เขียนบทกวีบรรยายธรรม ที่ได้รับมาจากสวนโมกข์และท่านอาจารย์พุทธทาสภิกขุในหลายแง่มุม ตามความรูสึกส่วนลึกที่ได้สัมผัสมา
วันนี้ขอเริ่มต้นด้วยบทที่ผมเขียนในค่ำคืนที่ออกมาจากสวนโมกข์ และพักแรมที่ตัวเมืองสุราษฎร์ธานีที่กลิ่นอายสวนโมกข์ยังอบอวล
“ธรรมชาติ ธรรมดา”
ต้นไม้ในสวนโมกข์สงบนิ่ง
ใบไม้แก่ร่วงทิ้งจากกิ่งก้าน
เดินเข้าโรงมหรสพทางวิญญาณ
ตรึกธรรมผ่านภาพปริศนาธรรม
พระถามได้ยินเสียงใบไม้ไหม
ใบทุกใบสื่อแสดงได้ดื่มด่ำ
ทั้งใบแก่ใบอ่อนสอนให้จำ
กฎแห่งธรรมชาติ ธรรมดา
สวนโมกข์สอนให้เห็นธรรมตามธรรมชาติ
พระอาจารย์พุทธทาส สอนคุณค่า
หลักพุทธธรรมแห่งองค์พระศาสดา
สร้างเสนาสนะเยี่ยงพุทธกาล
สอนธรรมตามธรรมพระพุทธองค์
ให้ละโลภโกรธหลง ดับร้อนร่าน
เลิกยึดมั่นถือมั่น ให้อันตรธาน
โดยสอนผ่าน “ตัวกู ของกู”
ยังได้ยินเสียงหุหุกลั้วลำคอ
พระอาจารย์หัวร่อ ความไม่รู้
ก็ทั้งสอนหลักธรรม ทำให้ดู
ยังอยากอยู่อย่างอยากก็ยากเย็น
มาคุยกับต้นไม้ในสวนโมกข์
อยู่ในโลกพุทธกาลอ่านที่เห็น
ฟังคำสอนพระอาจารย์ผ่านบำเพ็ญ
อยู่อย่างเป็น ธรรมชาติ ธรรมดา
ว.แหวนลงยา
