เมื่อเยาวชนไทยเปลี่ยนจาก “ผู้ซื้อ-ผู้เสพ-ผู้ขาย” มาเป็นนักประดิษฐ์คิดค้นผสมสูตรยาเสพติด “ยาโปร”!

เมื่อวันก่อนผมมีโอกาสที่ดีได้สัมภาษณ์เชิงลึกน้องๆ แกนนำเยาวชนโครงการ To be number one ในทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี จากโรงเรียนดังในจังหวัดนนทบุรีสามโรงเรียน และน้องๆ เหล่านี้ได้เล่าให้ผมฟังถึงสถานการณ์ยาเสพติด การมีเพื่อนหรือคนรอบตัววัยเดียวกัน (ทั้งระดับมัธยมต้นและมัธยมปลาย) ใช้ยาโปร หรือยาเม็ดเขียวเหลืองกันมากมาย น้องๆ เหล่านี้ได้ไปชักชวนให้เพื่อนที่ใช้ “ยาโปร” เลิกใช้ และหลายคนประสบความสำเร็จเป็นอย่างดีในการโน้มน้าวให้เพื่อนที่ติดยาโปรเลิกใช้ยาดังกล่าวได้สำเร็จซึ่งเป็นเรื่องที่น่ายกย่องอย่างยิ่ง

แต่สิ่งที่ผมฟังแล้วน่ากลัวกว่าคือวิธีการใช้หรือการผสมยาโปรที่เด็กๆ ที่ใช้ทำกัน และทำให้ผมต้องคิดหลายรอบมากว่าควรจะเขียนบทความนี้หรือไม่ เพราะเกรงว่าจะเป็นการชี้โพรงให้กระรอกและมีเยาวชนทำตาม แต่คิดว่าการเขียนบทความนี้จะเป็นประโยชน์กับสังคมมากกว่า โดยเฉพาะจะช่วยให้สังคมได้ระวังและผู้ที่มีอำนาจหน้าที่รับผิดชอบโดยตรงได้ตระหนักและช่วยกันหาทางแก้ไข

ยาโปรหรือยาเม็ดเขียวเหลือง นั้นแท้จริงเป็นมีการนำมาใช้ผิดเป็นยาเสพติด ตัวยาตัวนี้ชื่อยา Tramadol และเป็นยาแก้ปวด มักบรรจุในแคปซูลสีเขียวเหลืองจึงทำให้เรียกว่า ยาเม็ดเขียวเหลือง การนำมาใช้ผิดดังกล่าวและการแพร่ระบาดนั้นรุนแรงมากดังที่ Facebook Page Drama-addict ได้แชร์ว่า

อันนี้ที่คนแชร์กันเป็นหมื่นแล้ว มีคนถามว่า จริงเหรอ ไอ้ยาตัวนี้เสพแล้วเป็นขนาดนี้เลยเหรอ คำตอบคือ "จริง" ครับ จริงๆแล้วมันเป็นยาแก้ปวดที่ดีมากๆ เลยนะ ใช้ในคนไข้ได้สารพัดมาก ถ้าใช้ตามที่แพทย์แนะนำส่วนมากก็โอเค ไม่ค่อยมีปัญหาอะไร แต่ในกลุ่มที่เอาไปผสมเป็นยาเสพติด แล้วเสพวันนึงมากๆ แบบที่เด็กไทยทุกวันนี้เสพกันงอมแงม ตั้งแต่ ม ต้น (หลังๆมีประถมด้วย) มันจะทำให้เกิดผลข้างเคียงที่น่ากลัวตามมา นั่นคือ serotonin syndrome รายละเอียดตามที่ปรากฏในภาพข้างล่าง แล้วที่น่ากลัวคือไรรู้มั้ยครับ อนาคตเยาวชนของชาติจะเป็นแบบนี้กันหมด ลองนึกภาพตามนะครับ ลูกหลานเราที่ควรจะเป็นอนาคตของชาติ ควรจะเป็นกำลังช่วยกันพัฒนาประเทศชาติในรุ่นต่อๆไป นอนบนเตียงในสภาพแบบนี้เป็นหมื่นเป็นแสนคน หากเรายังไม่สามารถแก้ไขปัญหายาเสพติดชนิดนี้ที่ระบาดในหมู่เด็กและเยาวชนได้

แต่ที่ทำให้น่ากังวลมากกว่าคือพฤติกรรมการใช้ยา Tramadol ของเยาวชน ที่ไม่ได้ซื้อมาเสพ แต่ประดิษฐ์คิดค้นโดยการผสมสูตรยาโปรด้วยตัวเอง แข่งกันคิดค้นการผสมยาหลายๆ ตัว หรือสารเคมีรอบตัวในชีวิตประจำวันที่มีอันตรายกับเครื่องดื่มต่างๆ เช่น ชาเขียว หรือ น้ำอัดลม ส่วนทางภาคใต้นิยมต้มกับใบกระท่อม

น้องๆ To be number one เล่าให้ฟังว่ายาโปรนี้แพร่หลายทั่วทั้งประเทศไทยในกลุ่มเด็กนักเรียน โดยเอามาผสมกันเอง คิดค้นสูตรให้เมาและเคลิ้มสุขมากที่สุด ยาที่เอามาผสมเครื่องดื่มหรือต้มกับน้ำชาใบกระท่อมจะทำปฏิกิริยากันให้เมาเคลิ้ม และใส่กระติกน้ำแข็งมีหลอดดูดวนแจกกันกินในหมู่เพื่อนฝูง กล่าวได้ว่านักเรียนได้ทดลองประดิษฐ์คิดค้นสูตรยาเสพติดที่ทำให้เมาเคลิ้มได้มากสุด โดยบางครั้งเป็นการแสวงเครื่องตามแต่จะหาได้ และทำให้ยาเกิดปฏิกิริยา (Drug interaction) กันเสริมฤทธิ์กันให้เมามากๆ ซึ่ง Drug interaction นี้อาจจะทำให้ถึงตายได้

ผมได้โทรปรึกษา อาจารย์โรงเรียนแพทย์ทางด้านประสาทอายุรศาสตร์ อาจารย์ได้บอกว่าเรื่องนี้มีมานานแต่เพิ่งมาแพร่หลายระบาดหนักมากตอนนี้ และการแก้ปัญหาไม่ใช่เรื่องง่ายเป็นเรื่องละเอียดอ่อนมาก เพราะยารักษาโรคที่เราใช้อยู่ทุกวันนี้ แทบทั้งหมด เอามาผสมหรือกินให้ high หรือเมาเคลิ้มได้แทบทั้งนั้น และการที่จะห้ามขาย และนำไปขึ้นทะเบียนเป็นยาควบคุมว่าต้องจ่ายตามใบสั่งแพทย์ก็อาจจะส่งผลเสียต่อสังคมในด้านอื่น ยกตัวอย่างเช่น Pseudoephedrine นำไปเป็นสารตั้งต้นผลิตยาบ้าได้ แต่จริงๆ แล้วเป็นยาแก้แพ้ ลดอาการคัดจมูก น้ำมูกไหล ขณะนี้ก็ถูกขึ้นทะเบียนเป็นยาควบคุมขายตามเคาน์เตอร์ร้านยา (Over the counter : OTC) ไม่ได้ ต้องจ่ายตามใบสั่งแพทย์เท่านั้น ข้อนี้ทำให้ประชาชนลำบาก เพราะหากไปโรงพยาบาลของรัฐก็รอสี่ห้าชั่วโมง ถ้าจะไปโรงพยาบาลเอกชนก็อาจจะเสียหลายพันบาท หากจะจดทะเบียนยาทุกตัวที่อาจจะนำไปใช้เป็นยาเสพติดได้ ทำให้ high ได้ เมาเคลิ้มได้ ก็คงแทบจะไม่มียาเหลือให้ประชาชนได้ซื้อหรือรักษาตัวเองได้เลย ทั้งนี้ Tramadol เองเป็นยาแก้ปวดที่ดีมาก ไม่กัดกระเพาะอาหาร มีผลกระทบต่อไตน้อย ใช้แพร่หลายในการบรรเทาอาการปวดข้อเข่าเสื่อม

ขณะที่ผลร้ายแรงของยา Tramadol เมื่อนำมาใช้เป็นยาเสพติด จะส่งผลต่อสมอง ทำให้สมองเสียหายได้ถ้าใช้ไปนานๆ นอกจากนี้ยังอาจจะทำให้เกิดความคิดอยากจะฆ่าตัวตายได้เช่นกัน เพราะนำเอาสารสุขในสมองมาใช้จนหมดไป

กระนั้นก็ตามยา Tramadol เองก็เป็นยาควบคุมแล้ว แต่กลับหาซื้อได้ง่ายดาย ราคาไม่แพง สะท้อนให้เห็นปัญหาการบังคับใช้กฎหมายในประเทศไทยอย่างรุนแรง เมื่อสอบถามทำให้ทราบว่ามีแพทย์บางคนมีส่วนในกระบวนการและเภสัชกรหรือร้านขายยาเองก็มีส่วนช่วยขาย Tramadol ไปเป็นยาเสพติด การประกาศเป็นยาควบคุมจึงไม่ใช่การแก้ปัญหาแต่อย่างใด เพราะประเทศไทยมีปัญหาในการบังคับใช้กฎหมาย

ทั้งนี้ การที่ยาโปรได้รับความนิยมแพร่หลายมากในหมู่วัยรุ่น สาเหตุที่ยาโปรเป็นยาเสพติดยอดนิยมน่าจะเป็นเพราะ

หนึ่ง มันหาได้ง่าย แสวงเครื่อง ได้ เอายาอะไรมาใส่ดัดแปลงได้ทั้งหมด
สอง ราคาไม่แพง ถ้าเทียบกับการจะเสพยาบ้าต้องมีเงินมาก เพราะยาบ้าเม็ดหนึ่งซื้อได้ในราคาถูกก็สามร้อยกว่าบาทแล้ว เด็กนักเรียนไม่มีเงินพอจะซื้อได้ เลยทำให้ยาบ้าไม่มาระบาดในกลุ่มนักเรียน แต่เป็นกลุ่มผู้ใช้แรงงาน
สาม ตรวจฉี่ไม่พบอะไร ไม่มี screening test ที่ดีพอ เพราะมีสูตรไม่แน่นอน
สี่ กฎหมายล้าสมัย ตามสถานการณ์ยาเสพติดไม่ทันเพียงพอ มียาเสพติดใหม่ๆ เกิดขึ้นมาก เมื่อไม่มีกฎหมายรองรับก็จับกุมไม่ได้ เลยทำให้เป็นการเสพยาเสพติดที่ปลอดภัย ไม่ผิดกฎหมายแต่ประการใด
ห้า นักเรียนได้ใช้ความคิดสร้างสรรค์ประหนึ่งเป็นเภสัชกรหรือนักเคมีที่ต้องคิดสูตรยาโปรโดยผสมกับเครื่องอื่นและยา นอกจากนี้ยังมีการแข่งและแบ่งปันสูตรที่ทำให้เมาเคลิ้มมาก หลายคนอาจจะเถียงว่านี่ไม่ใช่ความคิดสร้างสรรค์แต่มันสอดคล้องกับธรรมชาติของวัยรุ่นที่ต้องการทดลองอะไรใหม่ๆ มากเป็นอย่างยิ่ง

การแก้ปัญหาน่าจะเป็นการให้ความรู้แก่เยาวชนให้ตระหนักถึงอันตรายของการใช้ยาโปรเป็นยาเสพติด เรื่องนี้กลายเป็นว่าน้องๆ To be number one กลับเริ่มต้นก่อนใครด้วยการสนทนาโน้มน้าวให้เพื่อนๆ ที่กำลังเสพยาโปร เห็นอันตรายของการเสพ แต่ผมยังไม่เห็นหน่วยราชการที่เกี่ยวข้องดำเนินการอะไรชัดเจนนัก เภสัชกรรมสมาคมแห่งประเทศไทย กระทรวงสาธารณสุข หรือแม้แต่ สสส ก็ยังไม่ได้ดำเนินการตามหลักของ Behavioral medicine ในเรื่องนี้ ที่ต้องแก้ไขที่ความเชื่อ แก้ไขที่พฤติกรรม ต้องหาคนที่เก่งๆ เข้าใจวิธีการสื่อสารกับวัยรุ่นมาช่วยกัน Create วิธีการและช่องทางในการสื่อสารกับวัยรุ่น ให้เห็นภัยร้ายแรง ขณะเดียวกันก็ต้องมีช่องทางอื่นๆ ที่ทำให้วัยรุ่นได้มีโอกาสสร้างสรรค์มากๆ ในทางที่ถูกต้อง มากกว่าที่จะมาเป็นนักประดิษฐ์คิดค้นสูตรยาเสพติด ยาโปร ที่จะทำให้เมาเคลิ้มได้มากกว่ากัน คงต้องหาทางออกให้วัยรุ่นได้สร้างสรรค์ประดิษฐ์คิดค้นสิ่งต่างๆ ในทางที่ดีให้มากขึ้น

เรื่องนี้น่าจะเป็นวาระแห่งชาติที่ต้องรีบช่วยกันแก้ไข แต่ต้องแก้ไขให้ตรงจุดครับผม