ความเรียบง่าย

E= mc2

ภาพวงกลมข้างบนเป็นสัญลักษณ์ของความลงตัวที่สมบูรณ์แบบ วงกลมที่เป็นกงล้อช่วยให้มนุษย์สามารถทำอะไรได้หลายอย่าง โดยเฉพาะการทุ่นแรง และการเคลื่อนที่อย่างรวดเร็ว วงกลมเป็นความเรียบง่ายที่ไม่ซับซ้อน

E= mc2 เป็นสมการที่ดูเรียบง่ายแต่มีพลังในการวิเคราะห์และอธิบายความเป็นไปของโลกและจักรวาล ตลอดจนกฎแห่งฟิสิกส์อีกมากมาย

นี่คือตัวอย่างของความเรียบง่าย ที่ถือว่าเป็นสิ่งที่ดีที่สุด ตรงกันข้ามกับความซับซ้อน บางคนเห็นว่าความซับซ้อนก่อให้เกิดความเจริญก้าวหน้า วิวัฒนาการของมนุษยชาติเริ่มจากความเรียบง่ายของสัตว์เซลล์เดียว ไปถึงความสลับซับซ้อนระหว่างความเรียบง่ายกับความซับซ้อน ตรงไหนจึงจะเป็นจุดที่เหมาะสม สัดส่วนระหว่างความเรียบง่ายกับความซับซ้อนจะเป็นเช่นไร สรรพสิ่งจึงจะมีความสมดุล และความซับซ้อนเช่นไรจึงจะไม่นำไปสู่ความขัดแย้ง เหล่านี้เป็นคำถามที่คนเราพยายามหาคำตอบมาหลายศตวรรษแล้ว

ในวงการแฟชั่น มินิมัลลิส (minimalist) ก็เป็นรูปแบบหนึ่งของความเรียบง่าย หรือภาพที่มีแต่สีขาวตัดกับสีดำก็คือ ความเรียบง่ายเช่นกัน

มีโคลงโลกนิติบทหนึ่งว่า

มหาสมุทรสุดลึกล้นคณนา
สายดิ่งทิ้งทอดมาหยั่งได้
เขาสูงอาจวัดวากำหนด
จิตมนุษย์นี้ไซร้ยากแท้หยั่งถึง

จิตมนุษย์มีความซับซ้อนยิ่งกว่าสิ่งใด การทำจิตให้นิ่งคือการทำให้จิตสงบเรียบง่ายเหมือนน้ำที่ไม่กระเพื่อม ทางพุทธศาสนาถือว่าจิตถูกห่อหุ้มด้วยกิเลสตัณหา วิธีทำให้จิตผ่องใสก็คือการตัดนิวรณ์ เมื่อจิตปราศจากเคลื่อนที่ทำให้ขุ่นข้องก็จะไม่ไหว และก่อให้เกิดสมาธิ

โลกปัจจุบันเต็มไปด้วยความซับซ้อน ทั้งทางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม จึงเกิดความขัดแย้งและนำไปสู่ความรุนแรงตลอดเวลา ชีวิตมนุษย์ในสมัยใหม่ก็ยิ่งมีความซับซ้อนเพิ่มมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นสิ่งแวดล้อม หรือวิถีชีวิต

การลดความขัดแย้งและความทุกข์ทำได้ด้วยการลดทอนความซับซ้อน หรืออาจกล่าวได้ว่าเป็นการจัดชีวิตให้เข้าสู่ความเรียบง่ายนั่นเอง ชีวิตมนุษย์ตามธรรมชาติเป็นชีวิตที่เรียบง่าย การอยู่รวมหมู่และไม่มีกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินทำให้ไม่เกิดความต้องการที่จะสะสม ธรรมชาติในตัวเองก็คือความเรียบง่าย

ด้วยเหตุนี้เองที่คนเราหันเข้าหาความพอเพียง เพราะการพอเพียงคือการปรับสมดุลของชีวิต แม้ว่าความพอเพียงจะเป็นวิถีทางเศรษฐกิจ แต่ในด้านจิตใจแล้วความพอเพียงเป็นสิ่งสำคัญที่สุดในการทำให้คนเราสามารถเริ่มมีวิถีชีวิตแบบพอเพียงได้ แสดงว่าสามารถคุมสภาพจิตใจได้มิให้มีความปรารถนาที่จะสะสมเกินความจำเป็น

มีชุมชนบางแห่ง เช่น ชุมชนของชาวอโศกที่ต้องการมีชีวิตอย่างเรียบง่าย จากการมีที่พักขนาดเล็ก แต่งกายแบบเรียบง่าย และร่วมกันทำงาน ในประเทศอื่นๆ ก็มีชุมชนแบบเดียวกัน ผู้คนเริ่มเบื่อชีวิตของเมืองใหญ่ และหาทางออกไปใช้ชีวิตอยู่ในชนบทมากขึ้นเป็นลำดับ ชีวิตในเมืองก่อให้เกิดความตึงเครียด และคนเราเกิดความห่างเหินต่อกัน ต่างไปจากสังคมชนบทที่ยังมีความเอื้ออาทรต่อกัน มีชีวิตความเป็นอยู่อย่างเรียบง่าย มีความจริงใจต่อกัน ไม่เสแสร้งและพูดจาปราศรัยกันโดยไม่ต้องมีการตีความ

ผมเคยมีเนกไทเกือบห้าร้อยเส้น และปัจจุบันก็มีเสื้อยืดสัก 200 ตัวเห็นจะได้ แต่เวลานี้ผมไม่ผูกเนกไทเลย ส่วนเสื้อนอกนานๆ ก็จะใส่สักครั้ง เสื้อยืดนั้นไปๆ มาๆ เมื่อไปเล่นกอล์ฟก็หยิบเสื้อแค่ 2 ตัวเอาไว้เปลี่ยนหนึ่งตัว คงไม่ใช่เพราะแก่ตัวลง แต่เวลานี้แม้จะพูดก็พูดน้อยลง กินอาหารแต่ละมื้อก็ไม่เกินหนึ่งชาม และไม่ได้ไปเที่ยวที่ไหนที่เอะอะ มีแต่ไปตามทะเล ภูเขา ชีวิตประจำวันก็เรียบง่ายเพราะมีภารกิจลดน้อยลง นานๆ จะไปสอนหนังสือสักครั้ง

ความเรียบง่ายเช่นนี้ทำให้จิตใจสงบสบาย ไม่มีเรื่องทุกข์ร้อนใจ แม้แต่เรื่องการเมืองที่คนส่วนใหญ่มีความวิตกกังวลก็ไม่มี จะเรียกว่า “ปลง” ก็ไม่ใช่ แต่คงเป็นเพราะโลกที่ซับซ้อนกลายเป็นโลกที่อยู่นอกจิตใจเรา เมื่อจิตสงบสบายแล้ว ก็ไม่มีอะไรที่จะทำให้เกิดความทุกข์

เรามาใฝ่หาความเรียบง่ายกันเถอะ โดยเริ่มจากการฝึกจิตก่อนหลังจากนั้นทุกอย่างก็จะตามมาเอง