มีอะไรใต้หมอกควันในภาคเหนือ

ช่วงต้นๆ ปีแบบนี้ ข่าวหนึ่งที่เรามักได้ยินอยู่เสมอๆ คือข่าวอากาศแห้งแล้ง ระดับน้ำในเขื่อนไม่มากพอต่อการทำการเกษตร และอีกข่าวหนึ่งซึ่งเราจะเห็นทุกวันต่อเนื่องในช่วงนี้ คือ ข่าวหมอกควันทางภาคเหนือ มีคำเตือนออกมาตลอดให้ระวังไฟป่า หมอกควัน และการดูแลสุขภาพโรคภัยจากหมอกควัน

ข่าวหมอกควันในหลายจังหวัดทางภาคเหนือในหน้าแล้งรุนแรงมากขึ้นทุกปี หลายจังหวัดตัวเมืองเป็นที่ราบลุ่มแอ่งกระทะ มีภูเขาล้อมรอบ หมอกควันไม่สามารถลอยหรือกระจายระบายออกไปได้ ถ้ามีฝนตกปัญหาหมอกควันก็จะจางลง แต่ถ้าฝนแล้งฝนมาล่าไม่ตกตามฤดูกาล หมอกควันยิ่งสะสมหนาทึบขึ้น เกิดมลภาวะอากาศเป็นพิษ มีผลต่อสุขภาพ สิ่งแวดล้อม สัตว์ป่า การท่องเที่ยว การขึ้นลงของเครื่องบิน ฯลฯ

สำนักจัดการคุณภาพอากาศและเสียง กรมควบคุมมลพิษ รายงานผลการตรวจวัดคุณภาพอากาศประจำวันที่ 19 มีนาคม 2558 ในภาคเหนือพบว่า 8 จังหวัด มีปริมาณฝุ่นละอองเกินกว่าค่ามาตรฐานกำหนดไว้ที่ 120 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร

สูงสุดอยู่ในพื้นที่ อ.เมืองฯ จ.เชียงราย 333 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร ที่ อ.เมืองฯ จ.เชียงใหม่ 166 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร อ.เมืองฯ จ.แม่ฮ่องสอน 171 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร อ.เมืองฯ จ.พะเยา 197 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร อ.เมืองฯ จ.ลำปาง 143 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร อ.เมืองฯ จ.น่าน 158 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร อ.เมืองฯ จ.แพร่ 122 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร และ อ.แม่สอด จ.ตาก 158 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร

พิษภัยจากหมอกควันที่คนในภาคเหนือหลายจังหวัดต้องผจญอยู่นั้น รศ.นพ.ดร.พงษ์เทพ วิวัฒนเดช หัวหน้าวิชาเวชศาสตร์ชุมชน คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ กล่าวว่า สารในหมอกควันที่ก่อให้เกิดผลกระทบกับระบบต่างๆ ของร่างกาย คือ ระบบทางเดินหายใจ ระบบหัวใจ รวมไปถึงระบบสมอง ก่อให้เกิดโรคเฉียบพลัน อาทิ หลอดลมอักเสบ ไอ หายใจลำบาก อาจจะทำให้โรคที่เป็นอยู่ เช่น หอบหืดหรือถุงลมโป่งพองกำเริบหนักกว่าเดิม

ถ้าร่างกายดูดซึมสารพิษและฝุ่นละอองเข้าไปสะสม จะส่งผลทำให้กล้ามเนื้อหัวใจตาย และเส้นเลือดในสมองตีบ บางรายถึงขั้นเป็นอัมพาธเพราะเลือดไม่สามารถไปเลี้ยงที่สมอง และยังส่งผลกับสตรีที่กำลังตั้งครรภ์ การศึกษาพบชัดเจนว่าในระยะที่มีหมอกควัน เด็กที่คลอดออกมาจะมีน้ำหนักน้อยกว่า

เรื่องเหล่านี้ เกิดขึ้นมาซ้ำๆ ทุกปี หลายปีมาแล้ว อากาศร้อนแห้งแล้งจัด ป่าผลัดใบ ใบไม้แห้งกรอบเสียดสีจนลุกไหม้ เกิดไฟไหม้ป่าตามธรรมชาติได้อยู่แล้ว แต่อากาศที่แล้งนานแห้งผิดปกติ ฝนไม่ตก ป่าไม่ชุ่ม ยิ่งเป็นตัวการให้เกิดไฟป่า จากธรรมชาติที่ถูกทำลาย

ไฟป่าจากธรรมชาติยังไม่หนักหนาเท่าไฟป่าที่เกิดจากการเผาป่าน้ำมือของมนุษย์ ตั้งแต่การเผาไร่ การเผาขยะ การเผาวัชพืช รวมทั้งการจากความประมาทมักง่ายทิ้งก้นบุหรี่แล้วไม่ยอมดับ การจุดไฟแล้วควบคุมเพลิงไว้ไม่ได้ ก็สามารถทำให้เกิดไฟป่าหรือหมอกควันได้

วิถีชีวิตที่เปลี่ยนไปทั้งในกลุ่มคนเมือง ชาวไร่ชาวนาในภาคเกษตรกร และโรงงานอุตสาหกรรม เพิ่มสารพิษในอากาศ ทั้งที่เกิดขึ้นจากการจราจร ควันพิษจากโรงงาน ฝุ่นละอองจากการก่อสร้าง การเผาขยะมูลฝอยโดยไม่มีการบำบัดคุณภาพอากาศ

ชาวบ้านเผาป่าเพื่อเก็บผักหวานและหาเห็ดเผาะหรือเห็ดถอบ ได้จำนวนมากและง่ายขึ้น ผักสองชนิดนี้เป็นผักป่าที่อร่อย หายากและราคาดี แถมจะออกให้กินในช่วงฤดูนี้เท่านั้น ทำให้ชาวบ้านหลายๆ คนยอมที่จะเผาป่า เพื่อหาผักสองชนิดนี้

นอกจากนี้ ชาวบ้านบางรายบอกว่าเจ้าหน้าที่สวนป่าสัมปทาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งป่าสัก จ้างคนในพื้นที่เผาป่า เพื่อประหยัดงบประมาณการตัดหญ้า และกำจัดแมลงที่เจาะกินเนื้อไม้ รวมทั้ง เจ้าหน้าที่ทางหลวงเผาหญ้าริมทางหลวงแผ่นดินเพื่อประหยัดงบประมาณการตัดหญ้า ข้อมูลนี้จริงหรือไม่ก็ต้องหาคำตอบจากชาวบ้านในพื้นที่และหน่วยงานของรรัฐที่เกี่ยวข้องละครับ

การเผาป่าทำไร่เกิดขึ้นมานานแล้ว เมื่อก่อนอาจเผาป่าทำไร่ผืนเล็กๆ แต่ทุกวันนี้ชาวบ้านเผาป่าจำนวนมากนับล้านไร่เพื่อปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ไว้ขาย

ที่น่าสนใจ วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์ นักเขียนรางวัลศรีบูรพา ปี 2554 รองผู้อำนวยการช่องไทยพีบีเอส ได้ระบุถึงสาเหตุปัญหาหมอกควันพิษทางภาคเหนือ ว่า ปัญหาใหญ่คือ บริษัทเกษตรรายใหญ่ไปส่งเสริมให้ชาวบ้านรุกป่า ปลูกข้าวโพด เพื่อตัวเองจะได้รับซื้อเป็นอาหารสัตว์ แถมยังขายเมล็ดพันธุ์กับชาวบ้านอีก เมื่อเก็บเกี่ยวข้าวโพด ชาวบ้านก็ต้องเผาซากไร่ เพื่อเตรียมพื้นที่เพาะปลูกรอบใหม่ เป็นวงจรอุบาทว์มาทุกปี ปัญหาควันพิษภาคเหนือจึงไม่เคยแก้ไขได้

ถ้าเผาป่าทำไร่ข้าวโพดเป็นล้านไร่อย่างที่ว่า สาวไปหาตัวการสำคัญที่ทำให้ปัญหาหนักขึ้น เป็นนายทุนใหญ่ และแน่นอนว่า การขยายตัวของบริษัทใหญ่ เป็นทุนข้ามชาติในระบบทุนนิยม ที่รุกคืบเข้าไปสู่การผลิตของชาวบ้าน ทั้งในประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้าน ปัญหาหมอกควันจะเป็นปัญหาใหญ่ร่วมกันของหลายประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ทุกสาเหตุที่ว่ามา เป็นสาเหตุให้เกิดวิกฤตหมอกควัน ไม่ต้องโบ้ยแก้ตัวอย่างบางบริษัทที่เป็นข่าว ไม่ต้องปัดความรับผิดชอบ ต้องแก้ไขจัดการที่ต้นเหตุให้ได้ครับ

ปัญหาหมอกควัน ไม่ใช่ปัญหาเล็กๆ ระดับชุมชน แต่เป็นปัญหาใหญ่ที่ต้องแก้ไขในระดับนโยบายของรัฐโดยประชาชนมีส่วนร่วม และเป็นปัญหาความร่วมมือระหว่างประเทศ

ถ้าไม่แก้ไขกันอย่างจริงจัง ปีหน้า ปีต่อๆไป ปัญหาหมอกควันจะวิกฤตหนักหนาสาหัสยิ่งขึ้นจนสุดจะทน ถึงวันนั้นคนเชียงใหม่ เชียงราย คนภาคเหนืออีกหลายจังหวัด ต้องยกครัวหนีหมอกควันปีละหลายเดือน คนไทยทั่วประเทศที่เคยหลงเสน่ห์เชียงใหม่คงต้องล่าถอย สัตว์ป่า ผืนป่าเสียหายหนัก นักท่องเที่ยวคงโบกมือลา เพราะภัยพิบัติจากหมอกควัน