ผู้เขียน ร่มฉัตร จันทรานุกูล
University of International Business and Economics, Beijing
ภัยโควิด-19คุมคามทำให้ผู้คนต้องปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิตกันถ้วนหน้า การทำงานที่บ้านและการรักษาระยะห่างของสังคมกลายเป็นสิ่งสำคัญที่ทุกคนจะต้องนำไปปฎิบัติ มนุษย์เราแต่ไหนแต่ไรมาเป็นสัตว์สังคม การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตกะทันหันอาจจะทำให้รู้สึกอึดอัด หรือบางคนเกิดอาการเบื่อจนจะขาดใจ แต่ละคนก็มีทางออกในการระบายความเบื่อหน่ายแตกต่างกันไป บางคนใช้ช่วงเวลาว่างที่มีหลังทำงานเสร็จ มาฝึกทำอาหาร อ่านหนังสือ ดูหนัง ดูละคร ฟังเพลง ปลูกผักเลี้ยงปลา ออกกำลังกาย เป็นต้น แต่อย่างที่เราทราบในช่วงโควิด-19 นี้ผู้คนใช้เวลาบนออนไลน์มากขึ้น การสื่อสารของผู้คนกลายไปเป็นการสื่อสารผ่านออนไลน์เป็นหลัก
หนึ่งในแอพที่ผู้คนใช้กันเยอะเลยทีเดียวคือ TikTok และทุกท่านทราบกันหรือไม่ว่า แอพนี้ถูกก่อตั้งและพัฒนาขึ้นมาโดยบริษัทจีน และมีผู้ใช้มากมายทั้งในจีนและทั่วโลก นายจางอี้หมิง ซีอีโอและผู้ก่อตั้ง TikTok ในปี 2016 ปัจจุบันอายุเพียง 37 ปีเท่านั้น นอกจากTikTok แล้วเขายังเป็นผู้ก่อตั้งเว็บข่าวออนไลน์ที่ดังที่สุดในจีนเวลานี้ “今日头条”（Jin Ri Tou Tiao อ่านว่า จิน รื่อโถวเถียว）แปลตรงตัวคือ ข่าวหน้าหนึ่ง เว็บข่าวนี้ปัจจุบันไม่มีคนจีนคนไหนที่ไม่รู้จัก ดังนั้นเขาคือนักธุรกิจอายุน้อยคนหนึ่งของจีนที่ถูกจับตาอย่างมาก
TikTok คนจีนรู้จักกันในชื่อ “斗音”（Dou Yin อ่านว่า โตว่ยิน）ในปัจจุบันมี Active Users แค่ในประเทศจีนวันละ 400 ล้านคนและผงาดขึ้นเป็นแอพวีดีโอสั้นอันดับหนึ่งของจีน ความสำเร็จในจีนนี้ TikTok ใช้เวลาเพียง 4 ปีเท่านั้น หลายคนมองว่า TikTok เป็นแอพที่เติบโตเร็วที่สุดในจีนตั้งแต่มีมา เป็นรองแต่วีแชทเท่านั้น ตั้งแต่เริ่มก่อตั้ง TikTok มีสโลแกนว่า “记录美好生活”（Ji Lu Mei Hao Sheng Huo อ่านว่า จี้ลู่เหมยฮ่าวเชิงหัว）หมายถึง บันทึกชีวิตที่สวยงาม เพราะว่าการใช้งานที่ง่ายและตอบโจทย์ทำให้ TikTok ได้รับความนิยมเป็นพลุแตก เพราะทำให้การอัดวีดีโอสั้นของคนทั่วไปเป็นเรื่องที่ง่ายดาย มีลูกเล่นเยอะ ประชาชนที่เป็นผู้ใช้ทุกคนสามารถมีอิสระในการแสดงออกและแชร์ออกไปได้เป็นวงกว้างและรวดเร็ว ผู้ใช้จีนกล่าวว่า TikTok เป็นแพลตฟอร์มวีดีโอสั้นของประชาชน ทุกคนเข้าถึงได้ ใช้ง่ายนั่นเอง
ซีอีโอของ Tiktok นายจางหนาน กล่าวว่าเป้าหมายใหม่ของ TikTok คือการขยายฐานผู้ใช้และพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้ตอบโจทย์และเข้ากับผู้ใช้ทุกกลุ่มมากยิ่งขึ้น มีจุดมุ่งหมายให้ผู้ใช้ทุกคนเห็นโลกที่กว้างมากขึ้น ในปี 2019 TikTok ได้เพิ่มเวลาให้ผู้ใช้อัดวีโอสั้นได้มากสุด 15 นาทีเพื่อตอบสนองผู้ใช้ประเภทต่างๆ เสมือนกับ “วิกิพีเดียฉบับวีดีโอสั้น”
ในจีนเอง Tiktok ถูกนำมาประยุกต์ใช้กับหลายด้านทีเดียว ไม่ใช่แค่เพื่อการบันเทิงเท่านั้น แต่ยังมีเพื่อการค้าขายโดย Tiktok ก็ยังมีการร่วมมือกับแพลตฟอร์ม Shopping online อย่างเถาเป่า หรือกับตัวผลิตภัณฑ์สินค้าอื่นๆโดยตรง เป็นการขายแบบทดลองโดยผู้ใช้จริงผ่านวีดีโอสั้นแบบต่างๆ ทั้งนี้ Tiktok ยังมีการถูกนำมาใช้โดยธุรกิจท่องเที่ยว โดยเฉพาะในพื้นที่ชนบทยากจน แนะนำสถานที่ท่องเที่ยวต่างๆโดยผู้คนในพื้นที่ พร้อมทั้งมีการขายสินค้าโอท็อปท้องถิ่นเป็นต้น ซึ่งปัจจุบันก็มีหลายชุมชนชนบทที่นำ Tiktok มาบูรณาการใช้จนเป็นที่ดังเปรี้ยงปร้างไปทั่วประเทศ ทำให้คนหลั่งไหลเข้ามาเที่ยวและซื้อสินค้าเกษตรท้องถิ่น ตรงนี้เป็นสิ่งที่รัฐบาลจีนเห็นดีเห็นงามและสนับสนุนอย่างยิ่ง สอดคล้องกับนโยบาย “脱贫致富”（Tuo Pin Zhi Fu อ่านว่า ทัวผินจื้อฟู่）แปลว่า หลุดพ้นจากความยากจนสู่ความมั่งคั่ง
ทีนี้เรามาดู Tiktok กับการเติบโตในตลาดต่างประเทศ สื่อจีนใช้คำว่า “海外爆发式增长”（Hai Wai Bao Fa Shi Zeng Zhang：ไห่ไหว้เป้าฟาชื่อเจิงจาง）แปลว่าตลาดต่างประเทศเติบโตแบบประทุขึ้น เพราะการมาของโควิด ประชาชนหลายประเทศทั่วโลกอยู่ในโหมดล็อคดาวน์ ทำให้การดาวโหลดน์และใช้ Tiktok เพื่อแก้เบื่อกันเป็นที่กว้างขวาง ตามการรายงานตัวเลขของ Apple App Store และ Google Play ว่าผู้ใช้ทั่วโลกดาวโหลดน์แอพ Tiktok เป็นจำนวนกว่า 2000 ล้านครั้ง ถูกจัดอยู่ในอันดับต้นๆของแอพฟรีที่เปิดให้ดาวโหลดน์และรายได้ทั่วโลกของ Tiktok ในปี 2019 เป็นจำนวน 176.9 ล้านดอลลาร์สหรัฐ เทียบกับปี 2018 เติบโตขึ้น 5 เท่าและในปี 2020 นี้ช่วงเดือนมี.ค-เม.ย สองเดือนนี้รายได้ของ Tiktok ทั่วโลกเพิ่มขึ้นเป็น 10 เท่าจากเดือนเดียวกันในปีที่แล้ว เลยทีเดียว
ในทางอาเซียนของเรา Tiktok ก็ได้รับความนิยมท่วมท้นเลยทีเดียวตามการรายงานของ App Annie เดือนมี.ค. Tiktok เบียดตก แอพTinder ขึ้นมาเป็นอันดับหนึ่งในการจัดอันดับ Tiktok นั้นตอบโจทย์ผู้ใช้อาเซียนเช่นกัน เพราะมีวัฒนธรรมที่คล้ายคลึงกับทางจีน ใช้งานง่าย ประหยัด และสามารถก็อปปี้หรือแชร์ไปได้อย่างรวดเร็ว ยกตัวอย่างเช่น ในประเทศไทย ที่ Tiktok ถือว่าเป็นประเทศที่ประสบความสำเร็จที่สุดในอาเซียน ณ ปัจจุบัน มีผู้ใช้อยู่ที่ประมาณ 10 ล้านบัญชี โดยทาง Tiktok มองว่าไทยเป็นประเทศที่มีศักยภาพในการเติบโตได้อีกและแนวทางการเติบโตก็คล้ายๆกับโมเดลของจีนในช่วงหลายปีก่อนเริ่มต้น ที่ฟีทเจอร์หลักคือการร้องเพลงสอดใส่ลูกเล่นหรืออัดวีดีโอสั้นแบบตลกโปกฮา โดย Tiktok กล่าวว่ากลุ่มผู้ใช้ในไทยส่วนใหญ่คือกลุ่มวัยรุ่นที่เกิดหลังปี 2000 ชอบแสดงออกและชอบให้คนติดตาม ตามฝันเป็นเน็ตไอดอล เป็นต้น แต่การเติบโตในไทยของ Tiktok ยังอยู่ในช่วงเริ่มต้น การพัฒนาขึ้นไปเชื่อมโยงกับ e-commerce อาจจะยังต้องใช้เวลา 2-3 ปีถึงตอนนั้น Tiktok ในไทยก็จะมีมูลค่าและมีการบูรณาการเข้ากับธุรกิจอื่นๆมากยิ่งขึ้น โดยทาง Tiktok เองก็มองว่าการเติบโตครั้งใหญ่ของผู้ใช้ในอาเซียนอาจจะต้องใช้เวลา 1-2 ปีหลังจากนี้เช่นกัน จากที่ผู้เขียนแนะนำไปข้างต้นจะเห็นว่าการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตของผู้คน นำมาซึ่งการเติบโตขั้นใหม่ของ Tiktok อย่างแท้จริง หากจะกล่าวว่าวิกฤตินำมาซึ่งโอกาสก็น่าจะได้เช่นกัน
