สำนักซินหัว สื่อทางการจีน รายงาน (13 ม.ค.) จีนดำเนินการระยะทดลองใช้งานกล้องโทรทรรศน์วิทยุที่มีขนาดใหญ่และทำงานได้ว่องไวที่สุดในโลกเสร็จสิ้นไปเมื่อวันเสาร์ (11ม.ค.) และจะเปิดใช้อย่างเป็นทางการ หลังทดลองใช้นาน 3 ปี และพบประสิทธิภาพนานัปการของกล้องตัวนี้
กล้องโทรทรรศน์ยักษ์ตัวนี้จะทยอยเปิดให้นักดาราศาสตร์ทั่วโลกเข้าใช้งาน ซึ่งถือเป็นการเปิดใช้เครื่องมืออันทรงพลังที่จะไขความลับต่างๆ ที่อยู่รายล้อมจุดกำเนิดและวิวัฒนาการของจักรวาล
เสิ่นจู๋หลิน เจ้าหน้าที่คณะกรรมการการพัฒนาและปฏิรูปแห่งชาติจีน (China’s National Development and Reform Commission) เปิดเผยในการประชุมเมื่อวันเสาร์ (11 ม.ค.) ว่าตัวบ่งชี้ทางเทคนิคทุกด้านของกล้องสามารถแตะระดับหรือไต่ทะลุระดับที่วางแผนไว้ ทั้งยังมีสมรรถนะในการปฏิบัติภารกิจแตะระดับชั้นนำของโลก
ฟาสต์ (Five-hundred-meter Aperture Spherical radio Telescope-FAST) เป็นกล้องโทรทรรศน์วิทยุจานรับสัญญาณเดี่ยวที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก ซึ่งมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 500 เมตร และมีพื้นที่รับสัญญาณขนาดเท่าสนามฟุตบอลประมาณ 30 แห่ง กล้องโทรทรรศน์ยักษ์ตัวนี้ตั้งลึกเข้าไปในธรรมชาติ ที่มีภูมิประเทศแบบคาสต์หรือหลุมและเขาสลับกัน โดยอยู่ในหลุมลึกขนาดใหญ่ ในมณฑลกุ้ยโจว ทางตะวันตกเฉียงใต้ของจีน
เจียงเผิง หัวหน้าวิศวกรของกล้องฟาสต์ กล่าวว่าหลังสิ้นสุดระยะทดลองใช้งาน ขณะนี้เจ้าหน้าที่ได้เปิดให้ใช้งานกล้องเพื่อสังเกตการณ์ได้อย่างเต็มประสิทธิภาพแล้ว และคาดว่าจะมีการค้นพบทางวิทยาศาสตร์ครั้งสำคัญในอีกไม่กี่ปีข้างหน้า
ตลอด 2 ปีที่ผ่านมา ฟาสต์ได้ค้นพบพัลซาร์ (pulsar) หรือเศษซากดาวฤกษ์ความหนาแน่นสูงทั้งหมด 102 ดวง มากกว่าจำนวนพัลซาร์ที่ทีมวิจัยในยุโรปและสหรัฐฯ ค้นพบรวมกันในช่วงเวลาเดียวกัน
นอกจากนั้นยังมีการปรับปรุงความแม่นยำในการบันทึกเวลาของพัลซาร์ มากขึ้นถึงประมาณ 50 เท่าของระดับก่อนหน้า ทำให้สามารถตรวจจับคลื่นความโน้มถ่วงความถี่ต่ำยิ่งยวดได้เป็นครั้งแรก
กล้องฟาสต์ซึ่งได้รับการขนานนามว่าเป็น “ดวงตาจักรวาลจีน” (China Sky Eye) เป็นกล้องโทรทรรศน์ที่ใหญ่ที่สุดอันดับ 2 ของโลก มีความว่องไวในการตรวจจับมากกว่ากล้องปกติถึง 2.5 เท่า และสามารถรับข้อมูลได้สูงสุด 38 กิกะไบต์ต่อวินาที
หลี่เค่อเจีย นักวิทยาศาสตร์สถาบันคัฟลีเพื่อการวิจัยดาราศาสตร์และดาราศาสตร์ฟิสิกส์ (Kavli Institute Astronomy and Astrophysics) มหาวิทยาลัยปักกิ่ง ระบุว่ากล้องฟาสต์ขยายระยะสำรวจได้ไกลกว่ากล้องทั่วไปที่สามารถสำรวจได้เต็มประสิทธิภาพถึง 4 เท่า ซึ่งช่วยให้นักวิทยาศาสตร์สามารถค้นพบดาวฤกษ์ต่างๆ ที่ไม่เคยพบมาก่อน รวมถึงปรากฏการณ์ในจักรวาล และกฎของจักรวาล หรือแม้แต่สิ่งมีชีวิตนอกโลก
คาร์ล ไฮเลส (Carl Heiles) ศาสตราจารย์ด้านดาราศาสตร์ มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์ (University of California, Berkeley) และสมาชิกสภาวิทยาศาสตร์สหรัฐฯ (United States National Academy of Sciences) กล่าวว่ากล้องฟาสต์ได้มอบโอกาสแห่งการปฏิวัติในวงการดาราศาสตร์ โดยเฉพาะจากการระบุตำแหน่งพัลซาร์ และการสังเกตการณ์หมู่เมฆระหว่างดาว (interstellar clouds)
หลังคณะนักดาราศาสตร์จีนเสนอการก่อสร้างกล้องฟาสต์ จึงเริ่มก่อสร้างโดยใช้เวลานานกว่า 20 ปี จนเสร็จสิ้นไปเมื่อเดือนกันยายน 2016 โดยมีมูลค่าก่อสร้างเกือบ 1.2 พันล้านหยวน (ราว 5.24 พันล้านบาท)
เหยียนจวิน อดีตผู้อำนวยการหอสังเกตการณ์ดาราศาสตร์แห่งชาติ (National Astronomical Observatories) สังกัดสถาบันบัณฑิตวิทยาศาสตร์จีน (CAS) และผู้จัดการโครงการฟาสต์ กล่าวว่าด้วยความแข็งแกร่งทางเศรษฐกิจที่เพิ่มสูงขึ้นและการลงทุนการวิจัยทางวิทยาศาสตร์ขั้นพื้นฐานที่เพิ่มมากขึ้น จึงเอื้อให้จีนมีแนวโน้มสร้างคุณูปการมหาศาลต่อเจตจำนงที่มนุษยชาติมีร่วมกัน
ที่ผ่านมา มีนักวิทยาศาสตร์จากสหรัฐฯ สหราชอาณาจักร และปากีสถาน เกือบ 10 คน เข้ามาทำงานที่นี่ และคาดว่าจะขยายความร่วมมือระดับทั่วโลกที่กว้างขวางขึ้นในด้านต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง อาทิ การตรวจจับคลื่นความโน้มถ่วงและเครือข่ายการแทรกสอดระยะไกล (Very Long Baseline Interferometer-VLBI) หลังเปิดการใช้งานกล้องตัวนี้อย่างเป็นทางการ
เพื่อสมรรถนะของกล้องฟาสต์ จึงมีการย้ายถิ่นฐานประชาชนบริเวณใกล้เคียงราว 7,000 คน ก่อนจะย้ายไปยังเมืองซึ่งอยู่ห่างจากที่ตั้งกล้องราว 10 กิโลเมตร โดยได้สร้างสวนสนุกดาราศาสตร์ขึ้นโดยรอบจุดตั้งกล้อง ซึ่งดึงดูดผู้สนใจและนักท่องเที่ยวจำนวนมาก
นอกจากนี้ หนานเหรินตง หัวหน้านักวิทยาศาสตร์ผู้เลือกทำเลที่ตั้งกล้องฟาสต์ และดูแลการก่อสร้าง ได้เสียชีวิตไปเมื่อปี 2017 จากอาการเจ็บป่วย ด้วยวัย 72 ปี จีนจึงประกาศเกียรติหลังมรณกรรมแก่หนานหลายตำแหน่งด้วยกัน อาทิ “แบบอย่างแห่งยุค”
ภาพบรรยากาศบริเวณกล้องโทรทรรศน์วิทยุ หรือ FAST ซึ่งกำลังเปิดใช้งานอย่างเป็นทางการหลังจากที่ผ่านระยะทดลองใช้งาน FAST เสร็จสิ้นไปเมื่อวันเสาร์ที่ 11ม.ค. 2020 (ภาพ ซินหัว)
