ทฤษฎีใหม่แผ่นดินไหวในจีน ชนวนเหตุเกิดจากเขื่อนเก็บน้ำ

เอเอฟพี – นักวิจัยชาวจีนระบุ แรงกดทับบนรอยแยกของเปลือกโลกที่เกิดจากอ่างเก็บน้ำในเขื่อนจื่อผิงพู่ อาจเป็นชนวนเหตุของแผ่นดินไหวครั้งร้ายแรงในมณฑลชื่อชวน (เสฉวน) ที่ทำให้มีคนตายและสูญหายกว่า 87,000 คน ซึ่งความเห็นนี้ขัดแย้งกับหลายฝ่ายที่เชื่อว่าแผ่นดินไหวเป็นภัยจากธรรมชาติ

ทฤษฎีนี้ได้รับการสนับสนุนจาก ฟ่าน เสี่ยว หัวหน้าวิศวกรวัย 54 ปี ที่ทำงานกับสำนักงานธรณีวิทยาและเหมืองแร่ ในมณฑลเสฉวน มาเป็นเวลา 14 ปี โดยเขาบอกว่า เขื่อนเก็บน้ำ จื่อผิงพู่ สร้างขึ้นบนบริเวณรอยแผ่นดินไหวพอดี จึงเป็นการง่ายที่จะได้รับผลกระทบจากรอยเลื่อนของเปลือกโลก”

โดยปรากฎการณ์ดังกล่าว ในวงการวิทยาศาสตร์เรียกกันว่า “เขื่อนเก็บน้ำเร่งปรากฎการณ์แผ่นดินไหว” (reservoir-induced seismicity) ซึ่งเขื่อนเก็บน้ำในหลายแห่งทั่วโลกเป็นสาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหวขนาดเล็ก และหากข้อสันนิษฐานนี้เป็นจริง กรณีแผ่นดินไหวในมณฑลซื่อชวน (เสฉวน) จะเป็นครั้งแรกที่เขื่อนเก็บน้ำเป็นสาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ 8.0 ริคเตอร์

จื่อผิงพู่ เป็นเขื่อนกักเก็บน้ำขนาดความสูง 156 เมตร สร้างแล้วเสร็จเมื่อปี 2549 สามารถกักเก็บน้ำได้ 1,100 ล้านคิวบิกเมตร เขื่อนนี้ตั้งอยู่ห่างจากอำเภอเวิ่นชวน ศูนย์กลางแผ่นดินไหวเพียง 5 กิโลเมตรเท่านั้น

ฟ่าน กล่าวอีกว่า สถานที่ตั้งของเขื่อนถือเป็นปัจจัยสำคัญ เพราะหากแรงสั่นไหวเกิดขึ้นขณะระดับน้ำในเขื่อนมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วก็จะทำให้เกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่

“ช่วงเวลาอันตรายที่สุดสำหรับ ‘เขื่อนเก็บน้ำเร่งปรากฎการณ์แผ่นดินไหว’ ก็คือช่วงที่ระดับน้ำในเขื่อนขึ้นจนถึงระดับสูงสุดแล้วเริ่มลดระดับลงทันที” ฝาน บอกด้วยว่า การเปลี่ยนแปลงนี้จะทำให้รอยเลื่อนของเปลือกโลกเปลี่ยนแปลงไปด้วย “และระดับน้ำในเขื่อน จื่อผิงพู่ ก็เริ่มลดลงก่อนที่จะเกิดแผ่นดินไหวได้ไม่นาน”

ขณะที่ เหล่ย ซิ่งหลิน นักธรณีฟิสิกส์จากสำนักบริหารแผ่นดินไหวในจีน ก็ได้ตีพิมพ์รายงานเมื่อเดือนธันวาคมที่ผ่านมา โดยระบุว่า กระบวนการกักเก็บน้ำในเขื่อน จื่อผิงพู่ ส่งผลกระทบต่อรอยเลื่อนที่บริเวณเขื่อน

อย่างไรก็ตาม ผู้เชี่ยวชาญในจีนหลายๆ คนได้ออกมาปฏิเสธทฤษฎีดังกล่าว และยืนยันว่าแผ่นดินไหวเป็นปรากฎการณ์ทางธรรมชาติล้วนๆ โดย อู๋ ฟาเฉวียน นักวิจัยจากสถาบันธรณีวิทยาและธรณีฟิสิกส์ วิทยาลัยวิทยาศาสตร์ของจีน บอกว่า การศึกษาและวิจัยของนักวิทยาศาสตร์ในจีน ทุกคนล้วนสรุปว่าชนวนเหตุของแผ่นดินไหวเกิดขึ้นโดยธรรมชาติจากการเคลื่อนตัวของเปลือกโลก

ซึ่งก็สอดคล้องกับ พาน เจี่ยเจิ้ง วิศวกรชลศาสตร์ชื่อดังที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับโครงการเขื่อนสามโตรก (Three Gorges Dam) ที่เขียนบทความคัดค้านทฤษฎีนี้ในวารสาร ไซแอนส์ ไทมส์ (Science Times) เมื่อเดือนธันวาคม โดยระบุว่า “ไม่เคยมีที่ไหนในโลก ที่เขื่อนเก็บน้ำเป็นสาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหวระดับ 8 ริกเตอร์”

จนถึงขณะนี้ การเกิดแผ่นดินไหวระดับ 6 ริคเตอร์ขึ้นไป มีอย่างน้อย 4 ครั้งที่ถูกระบุว่าชนวนเหตุมาจากเขื่อนเก็บน้ำ และหนึ่งในจำนวนนั้นก็เป็นเหตุการณ์แผ่นดินไหวในมณฑลกว่างตง (กวางตุ้ง) ของจีน แต่ ฟ่าน เสี่ยว โต้แย้งว่า แผ่นดินไหวที่เกิดจากเขื่อนเก็บน้ำ 4 ครั้งดังกล่าว เกิดในเขตที่ในอดีตมีปรากฎการณ์แผ่นดินไหวขนาดเล็ก ซึ่งไม่เหมือนกับพื้นที่ของเขื่อน จื่อผิงพู่ที่ในอดีตเคยเกิดแผ่นดินไหวระดับ 6.5 ริคเตอร์มาก่อน

“เพราะว่าพื้นที่นี้เคยเกิดแผ่นดินไหวระดับรุงแรงมาก่อน เมื่อเกิดการเร่งปฏิกิริยาจากเขื่อนเก็บน้ำอีก ระดับของแรงสั่นสะเทือนก็จะยิ่งแรงขึ้น” ฝาน ยังบอกอีกว่า การป้องกันแผ่นดินไหวควรเป็นเรื่องจำเป็นเร่งด่วน หากจะมีการซ่อมแซมเขื่อนที่เสียหายจากเหตุการณ์แผ่นดินไหวในมณฑลซื่อชวน (เสฉวน) และเขื่อนที่เสียหายบางแห่งก็ไม่ควรซ่อมด้วยซ้ำ

“ตอนนี้การซ่อมเขื่อนหลายๆ แห่งเสร็จไปแล้ว ดังนั้น ความเป็นไปได้ที่จะระงับการซ่อมคงมีน้อยเต็มที” ฟ่านกล่าวทิ้งท้าย

รายงานข่าวจากเอเยนซี่ ระบุว่า ตลอดทั้งปี 2551 มีผู้เสียชีวิตจากภัยธรรมชาติในประเทศจีนถึง 88,928 คนซึ่งในจำนวนนี้รวมถึงผู้เสียชีวิตจากเหตุการณ์แผ่นดินไหวในมณฑลซื่อชวน (เสฉวน) จำนวน 6,900 คนด้วย และยังชาวจีนอีกเกือบ 27 ล้านคนที่ต้องอพยพออกจากพื้นที่ภัยพิบัติ ซึ่งภัยพิบัติเมื่อปีที่แล้วได้สร้างค่าเสียหายต่อประเทศจีนถึง 200,000 ล้านเหรียญสหรัฐ มากกว่าค่าเสียหายจากภัยพิบัติเมื่อปี 2550 ถึง 5 เท่าตัว