ลูกคิด (算盘) เป็นเครื่องคำนวณยุคแรกๆ ของโลก ส่วนใหญ่ทำจากไม้ มีทั้งแบบบาบิโลน โรมัน จีน ญี่ปุ่น แต่ที่รู้จักกันดีและถูกเผยแพร่ไปอย่างกว้างไกลก็คือลูกคิดแบบจีน โดยลูกคิดของญี่ปุ่นที่เรียกว่า "Soroban" ก็เผยแพร่มาจากจีนเช่นกัน
ที่มาที่ไปและผู้คิดค้นประดิษฐ์ลูกคิดนี้ จนถึงปัจจุบันก็ยังไม่มีใครระบุได้แน่ชัด แต่ในประวัติศาสตร์พบว่ามีการใช้ลูกคิดเป็นเครื่องคำนวณมานานแล้ว มีนักคณิตศาสตร์ส่วนหนึ่งเชื่อว่า มีการใช้ลูกคิดตั้งแต่สมัยราชวงศ์ฮั่นตะวันออก ต่อมาในสมัยราชวงศ์โจวเหนือมีบรรยายถึงลักษณะของลูกคิดในสมัยนั้นไว้ว่า “แบ่งเป็น 3 ส่วน (บน กลาง ล่าง) แต่ละหลักมีลูกคิด 5 เม็ด บน 1 ล่าง 4 สีสันแตกต่างกัน เม็ดบนแทนค่า 5 เม็ดล่างแทนค่า 1”
กระทั่งในช่วงกลางทศวรรษที่ 15 ในคัมภีร์ไม้ของหลู่ปัน ซึ่งเป็นปรมาจารย์ด้านงานไม้ ก็ได้บันทึกไว้ถึงรายละเอียดและกฎเกณฑ์ในการทำลูกคิดไว้ และเผยแพร่เข้าสู่ประเทศญี่ปุ่น เกาหลี และไทยราวราชวงศ์หมิง ล่าสุดรัฐบาลจีนก็ได้บรรจุให้ "ลูกคิด" เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติด้วย
ลูกคิดจีนนั้นมีความคล้ายคลึงกับลูกคิดของโรมันเป็นอย่างมาก ผู้เชี่ยวชาญส่วนหนึ่งเชื่อว่า อาจมีลูกคิดของฝ่ายใดได้รับแรงบันดาลใจของอีกฝ่ายหนึ่ง เพราะมีหลักฐานทางประวัติศาสตร์ระบุว่าจีนและอาณาจักรโรมันเคยมีความสัมพันธ์ทางการค้าระหว่างกัน
ปัจจุบันแม้ว่าโลกจะเข้าสู่ยุคดิจิตอลคอมพิวเตอร์แล้วก็ตาม แต่ลูกคิดเครื่องมือคำนวณที่ตกทอดมาแต่โบราณก็ยังมีให้เห็นกันอยู่ ในประเทศจีนไม่ว่าจะกิจการร้านค้าไหนก็ล้วนแล้วแต่มียอดฝีมือในการใช้ลูกคิดอยู่ด้วย การใช้ลูกคิดในการคำนวณนอกจากจะสะดวกแล้ว ก็ยังถือเป็นการฝึกสมองประลองปัญญา เพราะการคำนวณด้วยลูกคิดต้องอาศัยสมอง สองตา และมือที่ประสานสัมพันธ์กัน คนที่ใช้ลูกคิดเก่งๆ ก็สามารถคำนวณตัวเลขได้รวดเร็วเทียบเท่ากับการใช้เครื่องคิดเลขเลยทีเดียว
โดยลูกคิดนั้นมีลักษณะเป็นโครงสี่เหลี่ยม มีรางกั้น 2 ส่วน และลูกคิดร้อยในแกนเรียงกันหลายแถว แต่ละแถวแทน 1 หลัก (ส่วนใหญ่มี 9, 11 หรือ 15 หลัก) ส่วนบนมีลูกคิด 2 เม็ด ล่างมี 5 เม็ด ลูกคิดเม็ดบนแทนค่า 5 เม็ดล่างแทนค่า 1
ปกติที่ยังไม่ได้คำนวณจะปัดลูกคิดเม็ดบนให้ชิดขอบบน เม็ดล่างชิดขอบล่าง จากนั้นจึงดีดเม็ดลูกคิดเข้าหาไม้คั่นเพื่อแสดงค่าคำนวณ เมื่อลูกคิดตอนล่างของหลักใดถูกดีดขึ้นไปหมด ก็จะถูกแทนค่าด้วยเม็ดลูกคิดเม็ดบน 1 เม็ด (5 เม็ดล่างก็จะถูกปัดลงมาเหมือนเดิม) และหากเม็ดลูกคิดตอนบนในหลักใดถูกดีดลงมาหมด ก็จะถูกแทนที่ด้วยลูกคิดตอนล่างของหลักถัดไปทางซ้าย 1 เม็ด
ที่มาข้อมูล
baike.baidu.com
zh.wikipedia.org
www.hudong.com
