สัมพันธ์จีน-สหรัฐไม่เปลี่ยนแปลง แม้"โอบามา"สู่ทำเนียบขาว

เอเจนซี่ / เอเชีย ไทม์ – ผู้นำจีนแสดงความยินดีต่อ “บารัค โอบามา” ว่าที่ประธานาธิบดีคนใหม่ของสหรัฐฯ พร้อมคาดหวังเพิ่มความสัมพันธ์ทวิภาคี ส่วนนักวิชาการระบุความสัมพันธ์จีน-สหรัฐไม่เปลี่ยนแปลง ยังคงร่วมมือและสร้างสรรค์เหมือนเดิม

ทันทีทราบผลการเลือกตั้งในราวเที่ยงของวันนี้ (5 พ.ย.) ประธานาธิบดีหู จิ่นเทา ได้ส่งสาส์นแสดงความยินดีไปยังนายบารัค โอบามา ว่าที่ประธานาธิบดีสหรัฐคนใหม่ โดยผู้นำจีนระบุว่า “หวังจะเพิ่มความสัมพันธ์ทวิภาคีให้ใกล้ชิดมากขึ้น เพื่อประโยชน์ของประชาชนชาวจีน ชาวอเมริกัน และทั่วโลก”

ทั้งนี้ประธานาธิบดีหูจิ่นเทา จะเดินทางไปยังสหรัฐฯในกลางเดือนนี้เพื่อร่วมประชุมแก้ปัญหาวิกฤตการเงินทั้งนี้โลก

การเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐครั้งนี้ ประเด็นความสัมพันธ์ระหว่างประเทศถูกเรื่องเศรษฐกิจกลบหายไปจนหมดสิ้น โดยโอบามา ผู้นำสหรัฐคนใหม่พูดถึงจีนเพียงแค่ว่า ต้องใช้มาตรการการทูตให้จีนดูแลเรื่องค่าเงินและการค้าให้เป็นธรรม

ดร.จิง ตงหยวน ผู้ช่วยศาสตราจารย์ประจำศูนย์ศึกษานโยบายต่างประเทศ แห่งสถาบันศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศมอนเทอรเรย์ บอกว่า รัฐบาลสหรัฐ 7 สมัยนับตั้งแต่ประธานาธิบดีนิกสัน ไม่ได้เปลี่ยนแปลงนโยบายความสัมพันธ์ระหว่างสหรัฐและจีนอย่างชัดเจน จะมีบ้างเล็กน้อยก็สมัยประธานาธิบดีโรนัลด์ เรแกน ซึ่งประกาศสนับสนุนไต้หวันในช่วงที่หาเสียง แต่พอได้ขึ้นเป็นประธานาธิบดีจริงๆ ก็กลับมีท่าทีที่เป็นกลางมากขึ้น เนื่องจากต้องการให้จีนเป็นแนวร่วมจำกัดการขยายอิทธิพลของสหภาพโซเวียตในช่วงนั้น

บิล คลินตัน ก็เคยกล่าวหาอดีตประธานาธิบดีบุช ผู้พ่อว่า ก้มหัวให้กับ “นักฆ่าทั้งในแบกแดดและปักกิ่ง” และยังตั้งเป้าจะผูกโยงการค้าเข้ากับเรื่องสิทธิมนุษยชน แต่ในการดำรงตำแหน่งสมัยที่สองของคลินตัน ก็ได้ปรับนโยบาย หันมาสร้างความสัมพันธ์เชิงยุทธศาสตร์ระหว่างสหรัฐกับจีน

การที่ประเด็นเรื่องจีน ไม่ถูกกล่าวถึงมากนักในการเลือกตั้งครั้งนี้ เป็นตัวชี้วัดว่า ความสัมพันธ์ระหว่างสหรัฐ-จีนได้พัฒนาขึ้นมาก ในช่วง8 ปีของประธานาธิบดีจอร์ช ดับเบิลยู บุช อย่างไรก็ตาม บุช ก็มองว่า จีนเป็นคู่แข่งทางยุทธศาสตร์และพยายามเสริมสร้างความสัมพันธ์กับชาติอื่นๆในเอเชียเพื่อมาถ่วงดุลกับจีน นอกจากนี้ บุชยังใช้เวลาช่วงที่เหลือไม่กี่เดือนในทำเนียบขาวอนุมัติขายอาวุธให้กับไต้หวัน และย้ำว่า “จะปกป้องไต้หวันเต็มตัว”

หลังจากเหตุการณ์โจมตีของกลุ่มก่อการร้าย เมื่อวันที่ 11 กันยายน 2001 สหรัฐฯจำเป็นต้องร่วมมือกับมหาอำนาจทั่วโลกเพื่อทำสงครามต่อต้านการก่อการร้าย ซึ่งนี่ก็เป็นเหตุหนึ่งที่ช่วยให้สหรัฐกับจีนใกล้ชิดกันมากขึ้น จีนถูกดึงเข้ามามีส่วนร่วมตั้งแต่การต่อต้านการก่อการร้าย จนถึงเวทีเจรจานิวเคลียร์เกาหลีเหนือ ทั้งสองประเทศดำเนินความสัมพันธ์แบบทวิภาคีในหลายระดับ ทั้งในเรื่องการลดอาวุธ ความมั่นคง และอีกหลายๆเรื่อง

นักวิชาการมองว่า ไม่ว่าใครจะมาเป็นผู้นำสหรัฐ นโยบายต่อจีนก็ยังคงเป็นแบบ “ร่วมมือ สร้างสรรค์ และเปิดเผย” โดยโจทย์เดียวที่มหาอำนาจเก่าอย่าง อเมริกาจะต้องครุ่นคิด คือ จะบริหารความสัมพันธ์อย่างไรกับมหาอำนาจใหม่อย่างจีน ที่เติบกล้าบนเวทีโลกทั้งด้านการเมือง การทหารและเศรษฐกิจ

ถ้าหากนโยบายของประธานาธิบดีบุช มุ่งไปที่ด้านความมั่นคง และสร้างพันธมิตรกับญี่ปุ่น เกาหลีใต้ ออสเตรเลีย และอินเดีย เพื่อถ่วงดุลจีน รัฐบาลใหม่ของโอบามา จะจะมุ่งกดดันจีนด้านเศรษฐกิจ โดยมองว่าจีนเล่นไม่แฟร์ และไม่เล่นตามกติกาการค้าสากล

โอบามา เคยบอกว่า การพิจารณาข้อตกลงทวิภาคีต่างๆควรถูกระงับไว้ก่อนในช่วงเลือกตั้ง เหตุผลไม่ใช่ว่าโอบามาจะเปิดฉากความขัดแย้งกับจีน แต่เป็นเพราะแรงกดดันจากนักการเมืองพรรคเดโมแครต ซึ่งมีจุดยืนผูกเรื่องการค้าเข้ากับสิทธิมนุษยชน โดยบอกว่า รัฐบาลใหม่ควรจะลุกขึ้นมาต่อต้านสิ่งที่จีนทำไม่ถูกต้อง แต่ในทางปฏิบัติแล้ว รัฐบาลของโอบามาน่าจะรักษาความสัมพันธ์ที่ดีเชิงยุทธศาสตร์กับจีนเหมือนเดิม โดยจะบอกให้สมาชิกสภาคองเกรสเคลื่อนไหวอย่างระมัดระวัง

การเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐครั้งนี้มีผลกระทบต่อความสัมพันธ์จีน-สหรัฐไม่มากนัก เพราะเรื่องนี้เป็นยุทธศาสตร์ใหญ่ที่ไม่อาจจะเปลี่ยนแปลงได้ง่ายๆ โดยความสัมพันธ์ระหว่างกันจะคืบหน้าและแนบแน่นต่อไป ส่วนความแตกต่างทางจุดยืน ทั้งในเรื่องอาวุธนิวเคลียร์ กำลังทหาร ขีปนาวุธ รวมทั้งเรื่องไต้หวัน ก็ยังคงอยู่ต่อไป

ทั้งนี้ความสัมพันธ์ระหว่างจีนกับสหรัฐฯ อยู่พื้นฐานของ “หลักการ 3 ประการ ” ที่ได้ตกลงร่วมกันในช่วงของการเปิดความสัมพันธ์ระหว่างกันเมื่อปี 1972 ระหว่างประธานาธิบดีริชาร์ด นิกสัน ของสหรัฐ และนายกรัฐมนตรีโจว เอินไหลของจีน โดยมีสาระสำคัญ คือสหรัฐจะต้องยอมรับหลักการจีนเดียว ตัดความสัมพันธ์ทางการทูตกับไต้หวัน รวมทั้งลดการขายอาวุธให้ไต้หวัน