กาแฟดอยคำ โดยมูลนิธิโครงการหลวง

“เมื่อทรงตั้งโครงการหลวงแล้วไม่นาน เวลาเสด็จประพาสต้นบนดอยก็ประกอบด้วย
การปีนป่ายเขามากมายในเรื่องนี้ ผมถูกพวกในวังที่ต้องเดินตามเสด็จนินทามากมายว่า
นำเสด็จด้วยพระบาทไปเป็นชั่วโมงๆ เพื่อให้ทอดพระเนตรต้นกาแฟเพียง 2-3 ต้น ซึ่งก็จริงอยู่ แต่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีรับสั่งเองว่า การที่เสด็จฯ ไปนั้นทำให้ชาวเขาเห็นว่ากาแฟนั้นสำคัญ จึงสนใจที่จะปลูก บัดนี้กาแฟบนดอยมีมากมายและเริ่มต้นจาก 2-3 ต้นนั่นเอง”
(บทพระนิพนธ์ของหม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี ประธานมูลนิธิโครงการหลวง จากหนังสือ โครงการหลวง)

กาแฟอะราบิกาเป็นพืชทางเลือกชนิดหนึ่งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทาน
แก่เกษตรกรชาวไทยภูเขา เพื่อปลูกทดแทนฝิ่นตั้งแต่ระยะเริ่มแรกของการก่อตั้งโครงการหลวง เป็นผลให้เกษตรกรมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น เกิดรายได้พอเพียง ลดปัญหาการปลูกพืชเสพติด และการทำไร่เลื่อนลอยเป็นเวลากว่า 40 ปี

มูลนิธิโครงการหลวงวิจัยและพัฒนาสายพันธุ์กาแฟอะราบิกาจนได้กาแฟพันธุ์ที่ดี
เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ของศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแต่ละแห่งที่ตั้งอยู่บนที่สูงทางภาคเหนือของประเทศไทย ผลิตผลมีคุณภาพเป็นที่ยอมรับของผู้บริโภคทั้งในและต่างประเทศ ปัจจุบันโครงการหลวงได้ส่งเสริมการปลูกกาแฟให้แก่เกษตรกรในพื้นที่ศูนย์พัฒนาโครงการหลวง จำนวน 24 แห่ง พื้นที่ 9,491.7 ไร่ ครอบคลุม 88 หมู่บ้าน ประชากรที่ได้รับการพัฒนาและส่งเสริมจำนวน 2,602 ครัวเรือน มีผลิตผลกาแฟเมล็ดออกสู่ตลาดกว่า 500 ตันต่อปี ทำรายได้แก่เกษตรกรมากกว่า 40 ล้านบาท

กระบวนการผลิตกาแฟโครงการหลวง เน้นการผลิตที่ปลอดภัยและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมด้วยวิธีการปลูกแบบผสมผสานกับพืชท้องถิ่นภายใต้ร่มเงาของไม้ยืนต้นธรรมชาติ รวมทั้งไม้ยืนต้นตระกูลถั่วหรือไม้ผลเมืองหนาวชนิดต่างๆ เป็นการเสริมรายได้และรักษาสมดุลให้สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ เป็นแบบอย่างการพัฒนาที่สูงอย่างยั่งยืน โดยมีนักวิชาการและเจ้าหน้าที่ส่งเสริมให้คำแนะนำ ดูแลเอาใจใส่อย่างใกล้ชิด ตั้งแต่การปลูกจนถึงการแปรรูปตามขั้นตอนอย่างพิถีพิถัน นับแต่การเก็บ การปอกเปลือก การหมัก การตาก การสี จนได้กาแฟเมล็ด (green coffee) ที่ดี มีคุณภาพสูง

หลายคนคงคาดไม่ถึงว่ากาแฟเพียง 2-3 ต้นในพื้นที่สูงทางภาคเหนือของประเทศไทยจะเป็นส่วนหนึ่งของกลยุทธ์ที่ทำให้ชาวเขาเลิกปลูกฝิ่น มีรายได้ มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น และพัฒนาจนมาเป็นกาแฟถ้วยโปรด นอกจากจะได้รสชาติชวนลุ่มหลงและกลิ่นหอมกรุ่นแล้ว ยังถือเป็นการช่วยสนับสนุนชาวไทยภูเขาให้มีอาชีพมั่นคง มีรายได้เพียงพอสำหรับเลี้ยงครอบครัว ส่งผลต่อความมั่นคงของประเทศชาติ