“ผารอยตีนอาร์โคซอร์” จารึกของ “กิ้งก่าผู้ครองโลก” สัตว์ดึกดำบรรพ์ที่เพชรบูรณ์

ผาหินขนาดมหึมาที่ลาดเอียงมากถึง 60 องศา เกินกว่าที่มนุษย์จะเดินไปได้ด้วยสองขาแบบปกติ ปรากฏร่องรอยอันน่าตื่นเต้นของ “รอยตีนอาร์โคซอร์” สัตว์เลื้อยคลานคล้ายจระเข้ขนาดยักษ์ในโลกยุคดึกดำบรรพ์ที่เปรียบได้กับทวดของไดโนเสาร์

ผาหินแห่งนี้ มีชื่อเรียกขานว่า “ผารอยตีนอาร์โคซอร์” ซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยวแนวอันซีนของจังหวัดเพชรบูรณ์ ที่นอกจากความสำคัญของธรณีวิทยากับร่องรอยจากโลกยุคดึกดำบรรพ์แล้ว ยังเติมเต็มไปด้วยบรรยากาศของธรรมชาติสดชื่นท่ามกลางผืนป่า และความท้าทายของนักท่องเที่ยวสายลุยที่ต้องการทดสอบความแข็งแกร่งของร่างกาย


รู้จัก “อาร์โคซอร์”
สัตว์จากโลกยุคดึกดำบรรพ์จำพวก “อาร์โคชอร์” (Archosaurs มาจากภาษากรีก แปลว่า กิ้งก่าผู้ครองโลก) เป็นสัตว์เลื้อยคลานกลุ่มหนึ่งที่มีชีวิตอยู่บนโลกก่อนที่จะมีไดโนเสาร์เกิดขึ้น หรือช่วงประมาณ 227 – 208 ล้านปีก่อน ในช่วงปลายยุคไทรแอสซิก

โดยลักษณะของอาร์โคซอร์ รูปร่างคล้ายจระเข้ตัวใหญ่ แต่หางสั้น เพราะไม่พบหลักฐานว่ามีรอยลากหาง พวกมันกินเนื้อสัตว์เป็นอาหาร นับเป็นสัตว์มีกระดูกสันหลัง ซึ่งเสมือนบรรพบุรุษยุคแรก ก่อนวิวัฒนาการไปเป็นสัตว์จำพวกจระเข้และสัตว์จำพวกไดโนเสาร์ในเวลาต่อมา ทำให้หลายคนเรียกเปรียบเทียบเล่นๆว่าเป็นทวดของไดโนเสาร์


รอยจารึกจากโลกดึกดำบรรพ์
ในช่วงปลายยุคไทรแอสซิก นักธรณีวิทยาสันนิษฐานว่า อาร์โคซอร์เดินเหยียบริมน้ำริมหนองบึงจนปรากฏเป็นรอยตีนทิ้งไว้บนพื้น เมื่อเวลาผ่านไปมีตะกอนพัดพามาทับถมปิดรอยเหล่านี้ แต่ละปีก็จะพัดมาทบเป็นชั้นๆ เมื่อเปลือกโลกเคลื่อนตัว รอยตีนที่แข็งตัวก็เคลื่อนไปอยู่ใต้เปลือกโลกถูกความร้อนแรงดันมหาศาลผ่านเวลายาวนาน เกิดกระบวนการเป็นหินทรายซึ่งประเภทหนึ่งของหินชั้นหรือหินตะกอน

จากนั้นโดนแรงกระทำถูกดันขึ้นเป็นหน้าผาหินทรายที่ที่เป็นชั้นหินทรายบางๆ เหมือนขนมชั้น ชั้นละ 10 เซนติเมตร และลาดเอียงถึง 40 องศาเหมือนเช่นทุกวันนี้ เมื่อเกิดผุกร่อนถล่มลอกออกมาตามกาลเวลาจึงเปิดจนเห็นเป็นรอยตีนและแนวทางเดินที่สมบูรณ์ชัดเจน


ความสำคัญของรอยตีนอาร์โคซอร์
รอยตีนอาร์โคซอร์ ถือเป็นหลักฐานสำคัญที่แสดงถึงวิวัฒนาการการขึ้นบกของสัตว์มีกระดูกสันหลัง สำหรับซากดึกดำบรรพ์ประเภทรอยชีวิน (Ichnos) อย่างรอยตีน เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาพฤติกรรมของสิ่งมีชีวิตที่สูญพันธุ์ไปแล้ว ทั้งยังอธิบายพฤติกรรมส่วนตัว เช่น จังหวะก้าวเดิน ระยะห่างความเร็ว ลักษณะการเดินจากรอยลากหรือยกหาง และยังสามารถศึกษาพฤติกรรมกลุ่มได้ด้วย เช่น การอยู่อาศัย การหาอาหาร อยู่กันเป็นฝูง หรือแม้กระทั่งการบอกรายละเอียดตำแหน่งทางภูมิศาสตร์ของแหล่งที่อยู่อาศัยในอดีตได้


“ผารอยตีนอาร์โคซอร์”
สำหรับ “ผารอยตีนอาร์โคซอร์” ถือเป็นสถานที่อันทรงคุณค่าทางธรณีวิทยาอีกหนึ่งแห่งในจังหวัดเพชรบูรณ์ ที่ค้นพบซากดึกดำบรรพ์แบบร่องรอย (Trace fossil) ความต่อเนื่องยาวมากที่สุดมากกว่า 100 เมตร ซึ่งเป็นรอยตีนของสัตว์เลื้อยคลานยุคแรกที่เก่าแก่ที่สุดในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พบอยู่ในเขตป่านันทนาการดงรอยเท้าอาร์โคซอร์ บ้านนาพอสอง ตำบลน้ำหนาว อำเภอน้ำหนาว จังหวัดเพชรบูรณ์


ร่องรอยนั้นปรากฏอยู่บนผาหินทรายขนาดมหึมา ที่มีความลาดเอียง 60 องศา สูงประมาณ 100 เมตร หน้าผากว้างประมาณ 300 เมตร พบรอยตีนกว่า 300 รอย ประกอบด้วย 3 แนวทางเดิน สันนิษฐานว่า มีเจ้าของรอยไม่ต่ำกว่า 3 ตัว แนวที่ 1 พบอยู่ทางริมซ้ายสุด มีจำนวนรอยตีนกลุ่มหนึ่ง ส่วนแนวที่ 2 และแนวที่ 3 พบรอยตีนในแต่ละแนวมากกว่า 100 รอย และเป็นแนวทางการเดินที่เกือบขนานกันไปเป็นระยะทางยาวกว่า 100 เมตร ทิศทางการเดินทั้งหมดเป็นการเดินจากยอดผาด้านบนถึงที่จุดชมด้านล่าง


ชั้นหินทรายที่พบรอยตีนอาร์โคซอร์ เนื้อทรายละเอียดมาก สีเทาอมเขียว มีวัตถุเชื่อมประสานเป็นพวกแร่กลุ่มคาร์บอเนต และเหล็กออกไซต์ แสดงชั้นหนาประมาณ 40 เซนติเมตร มีมุมเอียงเทประมาณ 40 องศา ไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งการพบรอยตีนบนหน้าผาชัน เป็นผลมาจากกระบวนการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก ชั้นหินถูกจัดอยู่ในหมวดหินห้วยหินลาด กลุ่มหินโคราช อายุประมาณ 230-200 ล้านปี หรือ ช่วงยุคไทรแอสสิกตอนปลาย


“แหล่งท่องเที่ยวของสายลุย”
ความเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลกหลายล้านปี ทำให้การชมรอยตีนอาร์โคซอร์ที่ผาแห่งนี้ ไม่สามารถเดินชมได้แบบการเดินตามธรรมชาติของมนุษย์ เพราะผากว้างใหญ่ที่ปรากฏหลักฐานจากโลกย้อนยุคนั้น กลายสภาพเป็นผาที่ลาดเอียงถึง 60 องศา และการที่จะเข้าไปดูได้อย่างใกล้ชิด ต้องเดินเท้าลงบันไดคอนกรีต ระยะทางประมาณ 400 เมตร (ซึ่งนั่นหมายถึง ต้องเดินกลับขึ้นมาอีกรอบเช่นกัน)

ดังนั้น การชมรอยตีนฯ แบบใกล้ชิด จำเป็นต้องเป็นนักท่องเที่ยวที่มีสุขภาพแข็งแรง ฟิตอยู่ในระดับหนึ่ง ไม่เหมาะสำหรับผู้มีปัญหาด้านสุขภาพ ผู้พิการ หรือเด็กเล็ก ซึ่งหากใครไม่สะดวก สามารถยืนชมจากจุดชมวิวและเนินผาจากด้านบน และอ่านป้ายสื่อความหมายแทนได้


อย่างไรก็ตาม หากสภาพร่างกายพร้อม เส้นทางบันไดคอนกรีตที่นำไปสู่เนินผารอยตีนฯ ก็เป็นเส้นทางท่องเที่ยวท้าทายที่โอบล้อมไปด้วยป่าไผ่ร่มรื่นเขียวขจี และไม่เป็นปัญหาอะไรมากนักสำหรับนักท่องเที่ยวสายลุย ที่ชื่นชอบการเดินป่า-เดินขึ้นลงเขา แต่ไม่แนะนำสำหรับวันที่มีฝนตก เพราะสภาพเส้นทางอาจลื่นและเกิดอันตรายได้

ทั้งนี้ นักท่องเที่ยวไม่ควรไปคนเดียว ควรสวมรองเท้าที่เหมาะสม และเตรียมน้ำดื่มไว้ให้พร้อม


การเดินทาง
บ้านนาพอสอง ตำบลน้ำหนาว อำเภอน้ำหนาว จังหวัดเพชรบูรณ์ 
เข้าเขตบ้านนาพอสอง เข้าทางเดียวกันกับน้ำตกพรานบา มีป้ายบอกทางตลอด รถยนต์และรถตู้เข้าถึงได้