“ตาลโตนด” หรือ “ต้นตาล” นับเป็นต้นไม้ที่เป็นสัญลักษณ์ของเพชรบุรีก็ว่าได้ เพราะเมื่อเดินทางผ่านจังหวัดเพชรบุรีคราใด ภาพที่คุ้นเคยก็จะทุ่งนาเขียวขจีที่มีต้นตาลขึ้นอยู่เรียงรายทั้งต้นใหญ่ต้นเล็กทั่วบริเวณ 2 ข้างทาง และผลิตผลจากต้นตาลโดยเฉพาะน้ำตาลโตนดยังเป็นส่วนผสมที่สำคัญในการทำขนมหวานเมืองเพชร ที่มีชื่อเสียงตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน จนกล่าวได้ว่า “เมื่อนึกถึงเพชรบุรี ต้องนึกถึงต้นตาล”
ปัจจุบันต้นตาลของเมืองเพชรบุรีมีจำนวนลดน้อยลงอย่างเห็นได้ชัด เนื่องจากต้นตาลนั้นเป็นต้นไม้ที่สามารถใช้ประโยชน์ได้ทุกส่วน ทำให้ชาวบ้านหันมาตัดต้นตาลขายเพิ่มรายได้มากยิ่งขึ้น ตลอดจนไม่มีใครคิดที่จะอนุรักษ์ต้นตาลที่เป็นต้นไม้คู่เมืองเพชรบุรีให้คงอยู่ดังเดิม
ลุงถนอม ภู่เงิน อายุ 74 ปี อดีตกำนัน ต.ถ้ำรงค์ ผู้เป็นเจ้าของ “สวนตาลลุงหนอม” ซึ่งเป็นแหล่งเรียนรู้ภูมิปัญญาตาลโตนด หรือกลุ่มอนุรักษ์และสืบสานตาลโตนด วิทยากรเรื่องต้นตาลหนึ่งเดียวของจังหวัดเพชรบุรี อีกทั้งยังเป็นผู้บุกเบิกในการปลูกต้นตาล กล่าวว่า “ในอนาคตวันหน้าถ้าไม่ตื่นตัว อีกหลายร้อยปีจะเหลือแต่ตำนานต้นตาลเมืองเพชร ต้นตาลจะหมดไป เพราะต้นตาลรุ่นหลังไม่มีแทน”
และด้วยความคิดนี้เอง ลุงถนอมจึงเริ่มปลูกสวนตาลเพื่อเป็นการอนุรักษ์ตาลเมืองเพชรเอาไว้ให้ชนรุ่นหลังเรียนรู้ และตระหนักถึงคุณค่า อีกทั้งยังต้องการปลูกสวนตาลไว้ให้ครอบครัวลูกหลานเกิดมาได้มีงานทำ ตลอดจนมองถึงอนาคตว่าวันข้างหน้าพืชพวกนี้จะมีราคาแพงขึ้นมาก
ลุงถนอมได้เริ่มปลูกสวนตาลเมื่อวันที่ 12 สิงหาคม 2534 โดยปลูกต้นตาลไว้ทั้งหมด 450 ต้น บนพื้นที่กว่า 10 ไร่ ของ ต.ถ้ำรงค์ อ.บ้านลาด จ.เพชรบุรี พันธุ์ที่ปลูกส่วนมากจะเป็นตาลพันธุ์ไข่ ซึ่งมีลักษณะเด่นอยู่ที่โคนต้นตาลจะอ้วน ขนาดใหญ่กว่าต้นตาลทั่วไป เพราะพอต้นตาลเริ่มโต หรือที่ภาษาชาวสวนตาลเรียกว่า “ตั้งครก” หรือ “ตั้งสะโพก” ลุง
ถนอมจะใช้มีดสับตรงกาบที่หุ้มกับต้นแล้วลอกออก จากนั้นปล่อยทิ้งไว้ 7-8 วัน จะเห็นได้ว่าเกิดความเปลี่ยนแปลงขึ้น คือต้นตาลจะพองตัวและขยายออกหลายเซนติเมตร
ลุงถนอมเล่าให้ฟังว่า ในสมัยก่อนการปลูกต้นตาลนับเป็นเรื่องยาก เพราะใน 100 คน มีเพียง 2 คนเท่านั้นที่คิดจะปลูกต้นตาล ส่วนมากแล้วต้นตาลที่เราเห็นขึ้นอยู่มากมายในเมืองเพชรนั้นเป็นต้นตาลที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ โดยลูกตาลที่สุกหล่นสะสมอยู่ที่โคนต้น เมื่อถึงหน้าน้ำเมืองเพชรจะเกิดน้ำท่วมเกือบทุกปี เมื่อน้ำมาก็จะพัดพาลูกตาลเหล่านั้นกระจายไปตามพื้นที่ต่างๆ และเมื่อน้ำแห้งต้นตาลก็จะเติบโตขึ้นเป็นต้นสูงต่อไป
ลุงถนอมเองคงเป็นคนหนึ่งในไม่กี่คนที่คิดปลูกสวนตาล โดยในสวนของลุงถนอมนั้นก็ปลูกต้นตาลอย่างเป็นระเบียบ เป็นแถวเป็นแนว แลดูสวยงามสบายตา นอกจากนั้นภายในสวนตาลยังมีบรรยากาศร่มรื่น ลมพัดเย็นสบาย เมื่อเดินดูรอบๆ ก็ยังได้ยินเสียงนกร้องรับกันไม่ขาดสาย
ลุงถนอมเล่าให้ฟังถึงสาเหตุที่ต้นตาลเมืองเพชรลดลงจากธรรมชาติว่าเป็นเพราะกลายเป็นธุรกิจซื้อขาย ความต้องการของตลาดมีมากขึ้น มีการซื้อขายต้นตาลเพื่อทำประโยชน์อย่างอื่น ประกอบกับคนที่ทำอาชีพสวนตาลเริ่มน้อยลง และที่สำคัญคือคนส่วนมากไม่ตระหนักถึงคุณค่า รวมถึงไม่มีการอนุรักษ์ต้นตาลไว้ บ้างโค่นไปขาย บ้างโค่นทิ้งเพราะคิดว่าเกะกะ ไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้ และสาเหตุอีกอย่างคือภัยธรรมชาติจากลมพายุ ฟ้าผ่า รวมทั้งอายุของต้นตาลที่มากขึ้นก็ทำให้ต้นตาลหักโค่นได้ง่ายเช่นกัน
ในการปลูกสวนตาลกว่า 450 ต้นนี้ลุงถนอมไม่ได้คิดเพียงต้องการอนุรักษ์ต้นตาลเมืองเพชรไว้ให้อยู่คู่ลูกคู่หลานเท่านั้น แต่ยังมองไกลถึงอนาคตในการสร้างรายได้ให้ครอบครัวและชุมชน เพื่อให้ชาวบ้านได้เรียนรู้วิถีชีวิตการทำสวนตาล สำหรับผู้ที่ต้องการสร้างรายได้หรือหาอาชีพเสริมสามารถมาที่สวนตาลนี้ได้ จะมีการฝึกอาชีพให้ ไม่ว่าจะเป็นการทำน้ำตาล รวมไปถึงงานหัตถกรรมจากต้นตาล เช่น การทำไม้กวาด การสานหมวก การทำตุ๊กตา เป็นต้น สิ่งเหล่านี้เป็นเหมือนการช่วยเหลือให้เกิดเป็นกิจกรรมชุมชนที่สมบูรณ์ และจะทำให้มีรายได้ตามมา และในอนาคตยังมองไปถึงการส่งออก เพราะตอนนี้ต่างประเทศมีความต้องการเมล็ดตาลอ่อน ที่นำไปใช้แทนเงาะกระป๋อง หรือลำไยกระป๋องได้อีกด้วย
จากแนวคิดที่ว่า “ต้นตาลคือ ครูของเรา” ที่ลุงถนอม ภู่เงิน ได้ยึดถือมาโดยตลอด รวมถึงความพยายามที่จะสร้างสรรค์และอนุรักษ์ต้นตาลให้อยู่คู่เมืองเพชรบุรีมาเป็นเวลาหลายสิบปี แม้ไม่ได้ร่ำเรียนสูงๆ แต่สังคมก็ยกย่องว่าลุงถนอมเป็นผู้มีความรู้และเชี่ยวชาญในเรื่องต้นตาล จนได้รับพระราชทานปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาเกษตรศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี จนได้รับฉายาเป็น “ดร.ป.4” นั่นเอง
ปัจจุบัน สวนตาลของลุงถนอมเป็นแหล่งเรียนรู้และศึกษาดูงานด้านการทำตาล ซึ่งมีเยาวชน นักท่องเที่ยว และผู้สนใจเข้ามาศึกษาอย่างต่อเนื่องเป็นจำนวนมาก จนทำให้ต้นตาลเมืองเพชรบุรีโด่งดังไปทั่วประเทศ ตามความตั้งใจของลุงถนอมที่ว่า “ลุงอยากปลูกตาลโตนดให้ลูกหลานได้เรียนรู้และช่วยกันอนุรักษ์ภูมิปัญญานี้ไว้ ไม่อยากให้มันเลือนหายไป ให้อยู่คู่เมืองเพชรตลอดไป”
*************************************************************************
“สวนตาลลุงหนอม” ตั้งอยู่ที่ ม.4 ต.ถ้ำรงค์ อ.บ้านลาด จ.เพชรบุรี ผู้ที่สนใจสามารถสอบถามรายละเอียดได้ที่ องค์การบริหารส่วนตำบลถ้ำรงค์ โทร. 0 3249 1467 หรือ ติดต่อโดยตรงที่ลุงถนอม ภู่เงิน โทร. 0 3244 0355 และ 08 7800 7716
