ทับลาน เลื่องลือ ฝีมือจักสานใบลาน

"ต้นลาน" เป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยวที่จัดอยู่ในตระกูลปาล์ม พบได้ทั่วไปในพื้นที่ "หมู่บ้านทับลาน" ต.บุพราหมณ์ กิ่ง อ.นาดี จ.ปราจีนบุรี

ด้วยความที่มีต้นลานขึ้นอยู่เป็นจำนวนมาก ชาวบ้านในพื้นที่จึงริเริ่มนำเอาต้นลานมาแปรรูปให้เกิดเป็นผลิตภัณฑ์จำพวกเครื่องจักสาน เพื่อก่อให้เกิดเป็นรายได้เข้ามาเกื้อกูลชุมชม โดยการตัดยอดลานอ่อนหรือใบลานอ่อน แล้วนำมาทำเครื่องจักสานต่างๆ สำหรับใช้ในครัวเรือน

นอกจากนั้นชาวบ้านยังนิยมเอาใบลานที่ตากแห้งไปจำหน่าย เพื่อนำไปทำคัมภีร์ใบลานด้วยซึ่งต้นลานสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ตั้งแต่ ยอดใบลานอ่อน ใบลานแก่ ก้านใบ ลำต้น ผล รวมไปถึงราก โดยในหมู่บ้านจะมีการปลูกต้นลานเพื่อทดแทน และขยายพันธุ์มาทดแทนอย่างต่อเนื่อง

ในปี พ.ศ.2526 ชาวหมู่บ้านทับลานได้มีการรวมกลุ่มจัดตั้งขึ้นเป็น "กลุ่มจักสานใบลาน" ภายใต้การสนับสนุนจากพัฒนาชุมชน และกรมส่งเสริมอุตสาหกรรม ซึ่งขณะนั้นมีสมาชิกจำนวน 30 คน ต่อมาก็เริ่มพัฒนาสินค้าที่แปรรูปจากต้นลานให้เกิดความหลากหลาย ความน่าสนใจ และดึงดูดกลุ่มผู้บริโภคมากขึ้น

โดยทางกลุ่มฯ ได้จัดหาวิทยากรมาฝึกสอนการทำผลิตภัณฑ์จากใบลาน จนกระทั่งปัจจุบันชาวหมู่บ้านทับลานมีผลิตภัณฑ์ออกมาในรูปแบบต่างๆ มากมาย อาทิ หมวกใบลาน ที่ได้รับคัดเลือกเป็นสินค้าสุดยอดหนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ ปี 2546,กระเป๋า ,กล่องอเนกประสงค์ ฯลฯ ซึ่งสินค้าทั้งหมดล้วนมีลวดลายเป็นเอกลักษณ์ จนเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย และมีการวางจำหน่ายตามงานแสดงสินค้าต่างๆ ทั้งในประเทศ และต่างประเทศอีกด้วย

ราคาของผลิตภัณฑ์ที่ได้จากใบลานจะมีตั้งแต่หลักสิบไปจนถึงหลักพันซึ่งจะขึ้นอยู่กับความละเอียดของงานแต่ละชิ้น ลูกค้าที่เข้ามาซื้อผลิตภัณฑ์มักจะต้องการต่อรองราคาให้ได้ถูกที่สุดแต่เชื่อเถอะว่าถ้าได้รู้ถึงกรรมวิธีการผลิตอันซับซ้อนแล้วคุณจะต้องหยุดต่อรองทันที

เริ่มตั้งแต่การตัดยอดใบลานลงจากต้นจะต้องคัดเลือกยอดสูงสุดที่มีอายุประมาณ 30 - 40 ปีขึ้นไปมาทำการฉีกออกเป็นใบสีขาวนวล ก่อนจะนำไปตากแดดให้แห้งประมาณ 4-5 วัน เมื่อใบลานแห้งได้ที่แล้ว ใบลานจะถูกนำมาเลาะก้านใบออก แล้วชักเส้นลานตามขนาดที่ต้องการ จากนั้นใช้ผงฟอกขาวฟอกทิ้งไว้หนึ่งคืน

ส่วนการเพิ่มสีสันให้กับเส้นลานนั้นต้องนำไปย้อมสี ในขั้นตอนนี้ต้องใช้ความชำนาญมากเป็นพิเศษ ไม่เช่นนั้นสีอาจเพี้ยนเอาได้ง่ายๆ แต่ถ้าสีเพี้ยนเราก็สามารถนำใบลานนั้นมาย้อมทับใหม่ได้ นำเส้นลานไปตากให้แห้งเพื่อให้เส้นลานได้เหยียดตัว

เมื่อเส้นลานแห้งแล้วก็นำมาสานสานเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ตามความต้องการของลูกค้า ระหว่างสานก็จะมีเคล็ดลับอยู่เล็กน้อยคือจะต้องใช้น้ำฉีดเพื่อให้เส้นลานนุ่มและสานง่าย เมื่อสานเป็นรูปทรงเสร็จแล้วจากแผนกสานจะถูกส่งต่อมาที่แผนกเก็บริม

หากต้องการความเรียบ อย่างกล่องใบลานก็จะถูกนำไปรีด ปิดท้ายด้วยการทาน้ำยาเคลือบเงา ทิ้งไว้ให้แห้งก่อนนำออกจำหน่าย ผลิตภัณฑ์ที่ถูกแปรรูปจากต้นลาน โดยชาวบ้านทับลาน ตำบลบุพราหมณ์ จึงนับเป็นอีกหนึ่งอาชีพที่สร้างรายได้ให้แก่ชาวบ้านที่ถือเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่คู่ควรแก่การอนุรักษ์สืบไป ซึ่งผู้สนใจสามารถสอบถามเพิ่มเติมได้ที่ โทร. 08-1996-0036 , 08-9831-3369