“ห้วยสัตว์ใหญ่” มุมมองใหม่ ในหัวหิน

“หัวหิน” ชื่อนี้ขาเที่ยวรู้ดีว่าคือเมืองตากอากาศคลาสสิคที่ขึ้นชื่อมาช้านาน โดยเฉพาะปัจจุบันหัวหินได้ชื่อว่าเป็นเมืองชายทะเลไฮโซที่ครบเครื่องไปด้วย หาดทราย ชายทะเล มีที่พักหลากหลายราคา มากไปด้วยอาหารการกิน สถานบันเทิงและแสงสียามราตรีอยู่ทั่วไป

แต่หากพูดถึงการท่องเที่ยวชุมชนชมสัมผัสวิถีชีวิตวัฒนธรรมในหัวหิน อาจไม่เป็นที่คุ้นเคยของคนทั่วไป ซึ่งทางสถาบันพัฒนาวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม ได้สำรวจพบว่าในพื้นที่ อ.หัวหิน มีชุมชนที่มีศักยภาพทางการท่องเที่ยวชุมชนอยู่ นั่นก็คือ ต.ห้วยสัตว์ใหญ่ อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์ (ห้วยสัตว์ใหญ่เป็น 1 ใน 9 ชุมชนเด่นที่ทางสถาบันฯเล็งเห็นศักยภาพในการพัฒนาต่อยอด)

ด้วยเหตุนี้ทางสถาบันฯ จึงได้จัดทำโครงการพัฒนาหมู่บ้านท่องเที่ยว OTOP (OTOP Village Champion : OVC)ขึ้นที่ชุมชนห้วยสัตว์ใหญ่ โดยโครงการจะมุ่งเน้นไปที่การจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชน ควบคู่ไปกับการบูรณาการภูมิปัญญาท้องถิ่นและสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม เพื่อสร้างรายได้เสริมให้กับชุมชน

“โครงการนี้เรามีกลุ่มเป้าหมายอยู่ที่ตลาดเฉพาะกลุ่มที่มีความสนใจด้านชุมชนและวิถีชีวิตวัฒนธรรมเป็นพิเศษ โดยจะเป็นทางเลือกใหม่ให้กับผู้ที่มาเที่ยวหัวหินได้แวะเวียนมาเที่ยวชมวิถีชีวิตชาวบ้านอันเรียบง่าย ที่ส่วนใหญ่ยึดหลักเศรษฐกิจพอเพียงในการดำเนินชีวิต” วิสุทธิ์ จันดี เจ้าหน้าที่ส่งเสริมท่องเที่ยวห้วยสัตว์ใหญ่กล่าว

สำหรับกลุ่มหมู่บ้านท่องเที่ยว OVC ในชุมชนห้วยสัตว์ใหญ่ มีอยู่ 4 หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านโคนมพัฒนา บ้านเฉลิมพระเกียรติพัฒนา บ้านฟ้าประทาน บ้านป่าละอู ซึ่งแต่ละหมู่บ้านมีจุดเด่นแตกต่างกันออกไป

วิถีกระเหรี่ยง-กระหร่าง ที่บ้านป่าละอู

ขณะที่วิถีชาวไทยภูเขาและชาวกระเหรี่ยงในหลายพื้นที่เปลี่ยนแปรไปตามสมัยนิยม แต่วิถีชาวกระเหรี่ยง-ชาวกระหร่างที่บ้านป่าละอูที่อพยพหนีภัยสงครามจากพม่าเข้ามาในฝั่งไทย และได้รับพระราชทานที่ทำกินจากในหลวง กลับแตกต่างออกไป เพราะชาวกระเหรี่ยง-กระหร่างที่นี่ยังคงเหนียวแน่นอยู่กับวิถีชีวิต ประเพณี และวัฒนธรรมดั้งเดิม ควบคู่ไปกับการดำเนินชีวิตอย่างพอเพียง ซึ่งหลายคนคิดไม่ถึงว่าในหัวหินจะมีภาพวิถีชีวิตแบบนี้ปรากฏอยู่

สำหรับรูปแบบการเที่ยวชมวิถีชีวิตชาวบ้านป่าละอูนั้นจะเป็นการเดินท้าวประมาณ 3 กิโลเมตรเข้าไปชมหมู่บ้าน(รถโฟร์วีลสามารถแล่นเข้าได้) โดยจะมีไกด์ท้องถิ่น ชาวกระเหรี่ยง-กระหร่าง และคนไทยในพื้นที่นำชม(แล้วแต่ว่าเลือกใคร)

ระหว่างทางจะผ่านสวน ไร่ ผืนป่า ลำธารตื้นๆ(เดินข้ามได้) และบ้านชาวบ้านที่นานๆเจอที ก่อนจะไปถึงยังตัวหมู่บ้าน ซึ่งชาวบ้านที่นี่นิยมปลูกสร้างบ้านอยู่ห่างกันแบบโดดๆ ปลูกสร้างอย่างเรียบง่ายด้วยวัสดุท้องถิ่น

ชาวบ้านที่นี่ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเพาะปลูก เลี้ยงสัตว์จำพวกวัว แพะ ส่วนผู้หญิงหากมีเวลาว่างก็จะทอผ้าด้วยกี่เอว ที่เป็นวิธีดั้งเดิม คือ การใช้เอวแทนกี่ทอผ้า

นอกจากวิถีแบบดั้งเดิมที่หาชมได้ยากในยุคนี้ พ.ศ.นี้แล้ว ที่บ้านป่าละอูยังมีห้องไหว้พระจันทร์ ที่ชาวบ้านที่นี่ใช้จัดงานประเพณีไหว้พระจันทร์ให้ชม ซึ่งปัจจุบันชาวบ้านที่นี่ก็ยังคงจัดงานประเพณีไหว้พระจันทร์กันอยู่

อนึ่งการเปิดหมู่บ้านป่าละอูเป็นแหล่งท่องเที่ยว ถือเป็นดาบ 2 คม ที่ด้านหนึ่งสร้างงานสร้างรายได้ให้กับชุมชน ส่วนอีกด้านหนึ่งก็นำความเปลี่ยนแปลงด้านสิ่งแวดล้อมวัฒนธรรมจากวิถีต่างถิ่นที่อาจเป็นพิษต่อชุมชนมาสู่บ้านป่าละอู

เรื่องนี้ วิสุทธิ์ กล่าวว่า ปกติชาวบ้านที่นี่สามารถรับรู้เรื่องราวความเจริญจากภายนอกได้ไม่ยาก เพราะอยู่ไม่ไกลจากตัวเมืองหัวหิน สามารถนั่งรถไปได้ไม่ยาก แต่ที่ชาวบ้านป่าละอูยังคงวิถีแบบนี้อยู่ ปัจจัยหลักๆคือมาจากความเชื่อดั้งเดิม สภาพพื้นที่ที่อยู่ในเขตจัดสรรที่ทำกิน ห้ามขายที่ดิน มีการควบคุมการปลูกสร้าง ในขณะที่นักท่องเที่ยวที่มาเที่ยวที่นี่ รูปแบบของการท่องเที่ยวจะเป็นเครื่องคัดกรองนักท่องเที่ยวไปในตัว แต่เราจะคอยให้ข้อมูลเกี่ยวกับผลกระทบต่างๆอยู่ตลอด

ในขณะที่ คณิต จันอุปถัมภ์ ผู้ใหญ่บ้านป่าละอู กล่าวเสริมว่า สิ่งที่ต้องเข้มงวดเป็นพิเศษก็คือเรื่องสิ่งแปลกปลอมจากภายนอกที่จะเข้ามาในชุมชน ส่วนสิ่งที่เป็นผลดีของการท่องเที่ยวก็คือการสร้างรายได้ให้กับชุมชน ชาวชุมชนจะมีรายได้เสริมค่านำเที่ยว ค่าไกด์ การขายผ้าทอ ของที่ระลึก นอกจากนี้การที่มีคนสนใจมาเที่ยวชมในศิลปวัฒนธรรมก็จะเป็นตัวช่วยให้พวกเขาอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมเหล่านี้ให้คงอยู่ ไม่ให้สูญหายไป แม้บางอย่างจะอนุรักษ์ไว้เพื่อการท่องเที่ยวก็ตาม

เที่ยวน้ำตกป่าละอู ดูนก-ผีเสื้อ ที่บ้านฟ้าประทาน

น้ำตกป่าละอู อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน มีชื่อเสียงมาช้านาน ถือเป็นไฮไลท์สำคัญของชุมชนห้วยสัตว์ใหญ่ ซึ่งอยู่ในเขตหมู่บ้านฟ้าประทาน น้ำตกแห่งนี้มี 15 ชั้น ตั้งอยู่ท่ามกลางธรรมชาติที่สวยงาม เงียบสงบ มีน้ำตลอดทั้งปี น้ำตกบางช่วงสามารถเล่นได้ บางช่วงมีปลาแหวกว่ายให้ชมอย่างสวยงาม

เนื่องจากบริเวณน้ำตกป่าละอู มีสภาพผืนป่าค่อนข้างสมบูรณ์ ที่นี่จึงจัดเป็นแหล่งดูนกชั้นดี โดยนักท่องเที่ยวหากโชคดีจะพบนกหลายชนิดในเส้นทางไปป่าละอูหรือบริเวณน้ำตก นอกจากนี้น้ำตกป่าละอูยังขึ้นชื่อในเรื่องแหล่งดูผีเสื้อ ซึ่งมักจะจับกลุ่มกันเป็นฝูงใหญ่หากินตามโป่งหรือบริเวณธารน้ำตก

โคนมชั้นดีที่บ้านโคนมพัฒนา

ชาวหมู่บ้านโคนมพัฒนาเกือบทุกหลังคาเรือน จะประกอบอาชีพเลี้ยงโคนม ซึ่งเป็นอาชีพพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ตามโครงการสหกรณ์ห้วยสัตว์ใหญ่ สำหรับน้ำนมดิบที่ได้จากการรีดนมทุกเช้าเย็นจะถูกส่งตรงสู่โรงผลิตนมของสวนจิตรดา

บ้านโคนมพัฒนายังเป็นที่ตั้งของ ศูนย์การเรียนชาวไทยภูเขาแม่ฟ้าหลวง ซึ่งเป็นศูนย์เรียนรู้การศึกษานอกโรงเรียน ที่รับชาวกระเหรี่ยง-กระหร่าง อพยพในปัจจุบันมาเรียนรู้ภาษาและวิชาชีพเพื่อทำกิน

นอกจากนี้ในชุมชนห้วยสัตว์ใหญ่ยังมีกลุ่มอาชีพที่น่าสนใจอาทิ กลุ่มอนุรักษ์ผ้าฝ้ายทอมือ(ทอด้วยกี่กระตุก) สินค้า OTOP รางวัลของดีเมืองประจวบฯ กลุ่มผลิตกระดาษใบสับปะรด ที่ทางกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรรวมใจพัฒนาได้รวมตัวกันผลิตกระดาษจากใยสับปะรด เนื่องจากในพื้นที่ห้วยสัตว์ใหญ่ที่มีการปลูกสับปะรดจำนวนมาก หลังเก็บเกี่ยวผลผลิตแล้ว ใบและต้นสามารถนำมาทำเป็นกระดาษได้

สำหรับสินค้าชุมชนเหล่านี้ส่วนหนึ่งจะส่งไปวางขายที่ศูนย์แสดงสินค้าชุมชนเพื่อให้นักท่องเที่ยวได้เลือกซื้อติดไม้ติดมือเป็นของที่ระลึกก่อนกลับบ้าน

คน-ช้างป่าอยู่ร่วมกันที่บ้านเฉลิมพระเกียรติพัฒนา

บ้านเฉลิมพระเกียรติพัฒนา ทางเข้าสู่หมู่บ้านต้องผ่านเขตอุทยานฯแก่งกระจานที่มีสภาพป่าอุดมสมบูรณ์ ระหว่างการเดินทางในช่วงเย็นจึงมีโอกาสได้พบช้างป่าที่เดินลงมาหากินเป็นประจำ

ในขณะที่ยามค่ำคืนโขลงช้างป่าจะออกมากินพืชไร่ สับปะรด กล้วย อ้อย ของชาวบ้านเป็นประจำ แต่ชาวบ้านที่นี่เขามีวิธีแก้ปัญหาคนกับช้างป่าด้วยการจัดกิจกรรมศึกษาชีวิตช้างป่ายามค่ำคืนขึ้น เพื่อแก้ปัญหาความขัดแย้งระหว่างชาวบ้านกับช้างป่า และเพื่อสร้างจิตสำนึกให้ชุมชนตระหนักถึงความสำคัญของการอนุรักษ์พื้นที่ป่าอันเป็นถิ่นอาศัยตามธรรมชาติของช้างป่า

ผู้ใหญ่มนูญ ทองแย้ม แกนนำสำคัญของโครงการคน-ช้างอยู่ร่วมกัน เปิดเผยว่า เริ่มมีช้างป่าจากป่าหุบเต่าในพื้นที่อุทยานฯแก่งกระจานลงมากินพืชไร่ของชาวบ้านเมื่อประมาณ 15 ปีที่แล้ว ทำให้ช่วงแรกๆที่ช้างลงมาหากิน ชาวบ้านต้องสูญเสียรายได้จากผลผลิตทางการเกษตรเป็นจำนวนมาก กระทั่งราวๆ ปี 2531 ได้มีกลุ่มอนุรักษ์ช้างป่าเข้ามาช่วยชาวบ้านจัดกิจกรรมการท่องเที่ยว เพื่อแสดงให้เห็นว่าคนกับช้างอยู่ร่วมกันได้

องค์ประกอบเพิ่มเติม

นอกจากสิ่งโดดเด่นใน 4 หมู่บ้านแล้ว ชุมชนห้วยสัตว์ใหญ่ยังมีสิ่งน่าสนใจทางการท่องเที่ยวอื่นๆ ประกอบด้วย กิจกรรมล่องแก่งเรือยาง ชมทิวทัศน์ธรรมชาติแม่น้ำปราณพร้อมร่วมปลูกป่าด้วยหนังสติ๊ก สักการะศาลตายายป่าละอู ณ โค้งทางขึ้นเขาป่าละอู อันเป็นที่เคารพสักการะของชาวบ้านและมีเรื่องเล่ามากมาย ชมสระมรกต แหล่งน้ำธรรมชาติ ที่ธารน้ำไหลจากผาไหลลงสู่แอ่งหินปูนด้านล่าง ที่ในช่วงน้ำมาก(ฤดูฝน)ยามต้องแสงแดดจะสะท้อนผืนน้ำเป็นสีเขียวมรกต ชมปูคีรีขันธ์หรือปูเจ็ดสี บริเวณสระมรกต ที่มีกระดองด้านบนและข้างเป็นสีน้ำเงินหรือม่วง มีก้ามใหญ่ข้างหนึ่ง ซึ่งจัดเป็นปูหายากชนิดหนึ่งของเมืองไทย

และนั่นก็คือสิ่งน่าสนใจต่างๆในชุมชนห้วยสัตว์ใหญ่ ที่รอคอยให้ผู้สนใจเดินทางไปสัมผัสเที่ยวชม นับเป็นมุมมองใหม่และแหล่งท่องเที่ยวทางเลือกในหัวหินที่น่าสนใจไม่น้อยเลย
*****************************************

ต.ห้วยสัตว์ใหญ่ อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์ อยู่ห่างจากตัวเมืองหัวหินไปทางน้ำตกประละอูราว 50 กม. ผู้สนใจสามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ โครงการหมู่บ้านสหกรณ์ห้วยสัตว์ใหญ่ โทร. 0-3282-6771-3