“กิเลน” สัตว์ในตำนานเทพนิยาย สัญลักษณ์แห่งคุณงามความดี / สกนธ์ รัตนโกศล

คอลัมน์ : ดูรูปสวยแถมด้วยเกร็ดความรู้
โดย...สกนธ์ รัตนโกศล
--------------------------------------------------------------------------------

“กิเลน” (Qilin, Kylin หรือ Kirin) สัตว์ในตำนานเทพนิยาย

เป็นชื่อภาษาจีนที่ใช้เรียกสัตว์ในเทพนิยายของจีน โดยหากแยกคำตามความหมายแล้ว “กี” จะใช้ในการเรียกตัวผู้ ส่วน “เลน” จะใช้ในการเรียกตัวเมีย

เมื่อผสมคำเป็น “กิเลน” จึงมีความหมายตามตำนานจีนว่า สัตว์ที่มีรูปร่างเหมือนกวาง แต่มีเพียงแค่เขาเดียว หางคล้ายวัว หัวเหมือนมังกร ตีนเป็นกีบเหมือนม้า (บางตำรากล่าวว่า มีลำตัวเป็นสุนัข หรือบ้างก็ว่าเป็นเนื้อสมัน)

สัตว์ชนิดนี้เกิดจากธาตุทั้ง 5 มาผสมกันได้แก่ ดิน น้ำ ไฟ ไม้ โลหะ และถือเป็น 1 ใน 4 สัตว์ศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งประกอบด้วย หงส์ เต่า มังกร และ กิเลน (บ้างว่าเป็น เสือ) เชื่อว่ามีอายุอยู่ได้ถึงพันปี และถือว่าเป็นยอดแห่งสัตว์ทั้งหลาย เป็นสัญลักษณ์แห่งคุณงามความดี

ปรากฏให้เห็นเมื่อใด ก็จะเกิดผู้มีบุญมาปกครองบ้านเมืองให้อยู่เย็นเป็นสุขเมื่อนั้น เช่น ในยุคของ “ฝูซี” เป็นผู้ปกครองโลก กิเลนได้ปรากฏตัวขึ้นที่แม่น้ำฮวงโห

หลังกิเลนมีลายอักขระจารึก ซึ่งต่อมาได้พัฒนากลายมาเป็นตัวอักษร

สำหรับชาวไทยก็มีสัตว์ประหลาดรูปร่างคล้ายกิเลนนี้ ในวรรณคดีเรื่อง “พระอภัยมณี” ของกวีเอก “สุนทรภู่” ก็คือ “ม้ามังกร” หรือ “ม้านิลมังกร”

ไทยเราก็รู้จักกิเลนของจีนมานานแล้ว ปรากฏในสมุดภาพสัตว์ป่าหิมพานต์ ที่ช่างโบราณได้ร่างแบบสำหรับผูกหุ่นเข้ากระบวนแห่พระบรมศพครั้งรัชกาลที่ 3 ก็มีรูปกิเลนจีนทำหนวดยาว ๆ

ส่วนภาพกิเลนแบบไทยมีกระหนก และเครื่องประดับเป็นแบบไทยๆ การจัดลายประกอบผิดไปจากในสมุดภาพสัตว์ป่าหิมพานต์ของโบราณนั้นบ้าง ที่แปลกอีกอย่างหนึ่งคือ กิเลนไทยมี 2 เขา ของจีนแท้ๆ มีเขาเดียว นั่นเอง