ชิม “ยาหนม” สูตรโบราณ ห่อกาบหมาก ที่บ้านควนหนองกก จ.ตรัง

“ยาหนม” เป็นขนมชนิดหนึ่งที่นิยมทำในจังหวัดภาคใต้ตามงานใหญ่ๆ เช่น งานแต่งงาน งานบวชนาค งานเดือนสิบ ฯลฯ กล่าวกันนว่า งานใดเลี้ยง ยาหนม ถือว่าเป็นงานใหญ่มาก เพราะการกวนยาหนมต้องใช้คนจำนวนมาก ยาหนม จึงมีศักดิ์ศรีสูงกว่าขนมประเภทอื่นๆ และดูคล้ายกับ กะละแม แถวภาคอื่น

ส่วนเหตุผลที่เรียกว่า ยาหนม ผู้รู้ในสมัยก่อนให้เหตุผลว่า ยาหนม น่ามาจากชื่อเต็มว่า พระยาหนม หรือ พญาขนม ซึ่งหมายถึงยอดแห่งขนม หรือเจ้าแห่งขนมทั้งหลาย แต่ชาวใต้นิยมเรียกสั้นๆ จึงตัดคำว่า พระ ออก เหลือแต่ ยา ส่วนตัดคำว่า ขะ ก็เหลือแต่ หนม เมื่อผสมกันจึงเกิดคำใหม่ว่า ยาหนม จากข้อมูลที่อ้างอิงระบุว่า คุณทวดหนูเอียด สังข์ศิริ เป็นผู้บุกเบิก ยาหนม ขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ.2470-2480 ต่อมา คุณยายไพ สังข์สุมาตร ได้ทำขนมชนิดนี้มาขายที่จังหวัดตรัง กระทั่งลูกสาวได้ขยายกิจการไปที่จังหวัดพัทลุง ก่อนเติบโตขึ้นเรื่อยๆ และมีผู้นิยมบริโภคมากขึ้นจนถึงปัจจุบัน

สำหรับส่วนผสมของ ยาหนม 1 กระทะใบบัว จะประกอบไปด้วย แป้งข้าวเหนียว 4 กิโลกรัม น้ำตาลปี๊บ 9 กิโลกรัม และน้ำกะทิสด ประมาณ 7 กิโลกรัม ซึ่งคั้นจากมะพร้าวประมาณ 30 ผล หรือมะพร้าวที่ขูดแล้วประมาณ 10 กิโลกรัม คั้นเอาน้ำกะทิได้ประมาณ 15 ลิตร สมัยก่อนใช้ข้าวสารเหนียว แช่น้ำ 1 คืน แล้วบด แต่สมัยนี้มีแป้งข้าวเหนียวสำเร็จรูปขาย จึงใช้แป้งข้าวเหนียว น้ำตาลปี๊บ น้ำกะทิสด ผสมกันลงในกระทะใบบัว ขยำแป้ง และน้ำตาลให้เข้ากันอย่าให้เป็นก้อน ตั้งบนเตาไฟ ซึ่งมีช่องใส่ฟืน 3 ด้าน ตรงกลางเป็นที่ตั้งกระทะ ใช้ไฟอ่อนๆ

ส่วนวัสดุที่กวน จะใช้ไม้พาย มีด้ามยาวประมาณ 1 เมตรครึ่ง โดยในการกวน ถ้าไฟแรงขนมจะไหม้ และใช้เวลากวนประมาณ 2 ชั่วโมงครึ่ง จนขนมสีน้ำตาลแก่ปนดำ ก็ใช้ได้ ก่อนตักขนมใส่ภาชนะที่ต้องการ เช่น ปี๊บ ถาด หม้อ กะละมัง แล้วแต่สะดวก แต่บางแห่งจะใส่ถั่วลิสงคั่วลงไปด้วย เพราะจะทำให้หอม และอร่อย

นางจิตรา วีระสุข ประธานกลุ่มสตรีทำขนมบ้านควนหนองกก หมู่ที่ 6 ตำบลคลองปาง อำเภอรัษฎา จังหวัดตรัง บอกว่า เนื่องจากภายในหมู่บ้านประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม จึงมีการรวมกลุ่มเพื่อพัฒนาอาชีพขึ้นหลากหลายกลุ่ม เพื่อลดรายจ่าย และเพิ่มรายได้ให้แก่ครอบครัว นอกจากนั้น ในพื้นที่ยังมีการปลูกมะพร้าวกันมาก และมีราคาถูก ดังนั้น สมาชิกกลุ่มจึงคิดทำขนมที่ใช้มะพร้าวเป็นส่วนผสม จนมาได้ข้อสรุปตรงกันที่ ยาหนม ขนมชื่อดังของชาวปักษ์ใต้ที่หาทานได้ยาก และยังเหลือผลิตเพียงแห่งเดียวในจังหวัดตรังแล้ว นับเป็นการสร้างฐานรากของชุมชนให้เข้มแข็ง และมั่นคง

ยาหนม จะมีทั้งการห่อแบบดั้งเดิมด้วยกาบหมาก และด้วยพลาสติกใส จำหน่ายในราคากิโลกรัมละ 100 บาท ซึ่งได้ขนมประมาณ 13 ชิ้น หรือมีราคาเฉลี่ยชิ้นละ 8 บาท ก่อนนำไปบรรจุในแพกกิ้งให้ดูสวยงาม โดยปีล่าสุด ทางกลุ่มมีรายได้จากการขายขนมถึง 7.5 แสนบาท ส่วนปีนี้อาจจะมียอดถึง 9 แสนบาท

นายสมชาย จิตรเพชร นายกองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) คลองปาง กล่าวว่า จุดเด่นของ ยาหนม บ้านควนหนองกก ก็คือ กระบวนการผลิตที่ถูกหลักอนามัย สมาชิกทุกคนนอกจากจะต้องแต่งกายอย่างมิดชิด ยังต้องล้างมือด้วยดินปลวกเพื่อความสะอาดที่แท้จริง จนล่าสุด ได้รับเครื่องหมายฮาลาลแล้ว นอกจากนั้น ยังจัดทำโรงเรือนให้เป็นสัดส่วน และเป็นระเบียบเรียบร้อย เพื่อให้เกิดความปลอดภัยต่อผู้บริโภค ที่สำคัญการตั้งกลุ่มสตรีทำขนม ทำให้ชาวบ้านมีรายได้ ซึ่งยังดีกว่าทำสวนยางในยุคที่ราคาตกต่ำเสียอีก แถมยังสร้างความสัมพันธ์ที่ดีต่อกันในชุมชน และช่วยสืบสานภูมิปัญญาพื้นบ้านด้วย

สำหรับ ยาหนม ที่บ้านควนหนองกก จะมีทั้งความเหนียวนุ่ม และรสชาติหวานมัน แถมยังมีความหอมกลมกล่อมละมุนละไม อันเนื่องมาจากวัตถุดิบ และการเคี่ยวอย่างพิถีพิถัน จึงทำให้ผู้ใดก็ตามที่มีโอกาสได้ชิมแล้วต่างก็รู้สึกติดอดติดใจไปตามๆ กันโดยเฉพาะ ยาหนม ที่ห่อแบบดั้งเดิมด้วยกาบหมาก