นพ.สุภัทร ฮาสุวรรณกิจ
ผู้อำนวยการโรงพยาบาลจะนะ จ.สงขลา
กระแสโปรโมชันตรวจสุขภาพประจำปีของขวัญแก่แม่ที่เรารักในวันแม่ แก่พ่อที่เราเป็นห่วงในวันพ่อ แก่ตัวเองที่ต้องทำงานหนักมาทั้งปี ได้รับการตอบรับอย่างล้นหลามจนโรงพยาบาลต่างๆ ทั้งรัฐ และเอกชน ด้วยแพกแกจให้เลือกแบบธรรมดาชุดเล็กราวสองพันสำหรับคนที่มีเงินไม่มาก ชุดกลางราวสามสี่พันสำหรับคนที่จ่ายไหว และชุดใหญ่ร่วมหมื่นสำหรับคนที่กระเป๋าหนัก
ปรากฏการณ์เพื่อคนที่เรารักและตัวเองนี้ ทำให้โรงพยาบาลที่เปิดบริการโปรโมชันต่างก็กระเป๋าตุงไปตามๆ กัน เป็นความสุขสำหรับทุกฝ่าย คนจ่ายเงินก็มีความสุขที่ได้ดูแลคนที่เขารัก คนที่ได้ตรวจสุขภาพก็มีความสุขกับการได้ตรวจสุขภาพ บริษัทขายน้ำยาตรวจสุขภาพก็มีความสุขจากยอดการนำเข้าที่พุ่งสูงกว่าทุกปี ส่วนผู้ที่มีความสุขที่สุดเห็นจะเป็นโรงพยาบาลที่ได้รายได้เป็นกอบเป็นกำ รวมทั้งหมอพยาบาลต่างยิ้มแย้มจากส่วนแบ่งรายได้ที่ได้มา สร้างรอยยิ้มถ้วนหน้าแก่ทุกคน
เพราะกระแสการอยากตรวจสุขภาพประจำปีลามมาไกลถึงคนธรรมดาที่ถือบัตรทองหรือบัตรประกันสังคมด้วย ทุกคนอยากตรวจสุขภาพ แต่ไม่มีเงินจ่าย องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นหลายแห่งตั้งงบประมาณมากมายจัดให้บริษัทเอกชนมาเจาะเลือดเอกซเรย์ตรวจสุขภาพโดยไม่มีการพบแพทย์ ไม่มีการอธิบายผล นับเป็นเงินงบประมาณที่สูญเปล่าอย่างยิ่ง และชาวบ้านเองก็แทบไม่ได้รับประโยชน์ใดๆ หลังจากการตรวจสุขภาพก็ไม่ได้มีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมแต่อย่างใด
โดยหลักการ การตรวจสุขภาพเป็นสิ่งที่ดี แต่คำว่าดีนั้นแปลว่ามีความพอดีเป็นทางสายกลางไม่สุดโต่งจนเกินไป การตรวจสุขภาพตามหลักวิชาการคือ การตรวจตามความเสี่ยง ไม่ใช่ตรวจแบบหว่านแหให้ครบทุกเทสต์ที่ห้องแล็บทำได้
มนุษย์ไม่ใช่เครื่องจักร ระดับสารเคมีต่างๆ ในเลือดมีขึ้นมีลงจากหลายปัจจัย และตัวเลขที่เห็นเพียงครั้งเดียวแทบจะไม่สามารถบอกวินิจฉัยโรคได้
การตรวจระดับไขมันในเลือดนั้นสามารถบอกวินิจฉัยโรคได้ การตรวจระดับไขมันในเลือดนั้นสามารถใช้การวัดรอบเอวทดแทนได้ การตรวจตับ ตรวจไต ตรวจปัสสาวะ ตรวจเอกซเรย์ปอด ตรวจคลื่นหัวใจใน คนทั่วไปมีประโยชน์น้อยมากๆ แต่หากมีความเสี่ยง เช่น ดื่มเหล้าจัด มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดัน ทำงานในที่อับอากาศถ่ายเทน้อย ทำงานในโรงพยาบาลที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อวัณโรค การตรวจแล็บทางห้องปฎิบัติการตามความเสี่ยงก็เป็นสิ่งที่ถูกต้อง มีความคุ้มทุน
การตรวจสุขภาพที่จำเป็น มีประโยชน์ในเชิงการป้องกันที่สำคัญ ที่ทุกคนที่อายุเกิน 35 ปี ขึ้นไปควรตรวจคือ การวัดความดันโลหิต การตรวจระดับน้ำตาลในเลือดเพื่อคัดกรองโรคเบาหวาน การชั่งน้ำหนัก และวัดรอบเอว การตรวจฟันเพื่ออุดก่อนถอน และสำหรับสตรีคือ การตรวจมะเร็งเต้านมด้วยตนเอง และการตรวจมะเร็งปากมดลูก ราคาต้นทุนแบบเอกชนรวมไม่เกิน 400 บาท นี่คือการตรวจร่างกายที่มีหลักฐานทางการแพทย์เชิงประจักษ์ว่ามีประโยชน์จริง ส่วนการตรวจอื่นๆ นั้นควรตรวจตามความเสี่ยงของแต่ละบุคคล และการตรวจแบบหว่านแหนั้นไม่มีประโยชน์ใดๆ
กระแสสูงของการตรวจสุขภาพประจำปีเชิงพาณิชย์ ถือเป็นมายาคติใหม่ เพื่อคนที่เรารักนำเงินนั้นไปซื้อจักรจานถีบเล่นยังจะเกิดประโยชน์มากกว่า
