นางสาวบุญฑิตา มั่นยืน และ นายคัมภีร์ ศรีเทพ นักศึกษาวิทยาลัยเทคนิคสุราษฎร์ธานี ผู้ร่วมโครงการวิจัย ได้เล่าถึงจุดเริ่มของการนำโอ่งมาดัดแปลงเป็น เตาอบโอ่งและรมควันปลาเม็ง ในชื่อผลงานสิ่งประดิษฐ์ “เตาปิ้งย่างด้วยโอ่งดิน พร้อมระบบลดสารก่อมะเร็งในอาหาร” ว่า จากการศึกษากระบวนการแปรรูปปลาเม็งรมควันของวิสาหกิจชุมชนศูนย์การเรียนรู้บ้านห้วยทราย ในขั้นตอนการอบและการรมควันประสบปัญหาหลายด้าน อาทิ สิ้นเปลืองเชื้อเพลิงมาก หากใช้ระบบแก๊สหรือไฟฟ้าก็สิ้นเปลืองพลังงานมาก และใช้เวลาในการอบควันนาน 3 วัน ต้องคอยพลิกกลับตลอดเวลา ทำให้ผลิตภัณฑ์ปลาเม็งรมควันแห้งไม่สม่ำเสมอ ปลาที่รมควันไหม้เสียหายจนไม่สามารถขาย หรือนำไปรับประทานได้
นอกจากนี้ กระบวนการแปรรูปแบบเปิดเพื่อรมควันปลา ทำให้ควันกระจายก่อให้เกิดมลพิษ PM 2.5 ตามมา และวิสาหกิจชุมชนศูนย์เรียนรู้ห้วยทรายต้องการผลักดันผลิตภัณฑ์ปลาเม็งเข้าสู่มาตรฐาน อาหารปลอดภัย และสินค้า GI รวมไปถึงการยกระดับมาตรฐาน Primary GMP และมาตรฐานอื่นๆ
ทีมนักวิจัยวิทยาลัยเทคนิคสุราษฎร์ธานี ประกอบด้วย นายเกียรติศักดิ์ เส้งพัฒน์ เป็นหัวหน้าโครงการ และ นายวีระพล บุญจันทร เป็นผู้ร่วมโครงการวิจัย โดยมี ดร.ธวัชไชย ลิ้มสุวรรณ เป็นที่ปรึกษาโครงการ ได้ร่วมกันประดิษฐ์นวัตกรรมดังกล่าว ที่สามารถอบแห้งและรมควันได้ในเครื่องเดียว ช่วยประหยัดเชื้อเพลิงและพลังงาน ทดแทนการตากแดดและรมควันบนตะแกรงระบบเปิด ทำให้ได้ผลิตภัณฑ์อาหารที่สะอาด ถูกสุขลักษณะ สามารถผลิตในช่วงที่ไม่มีแสงแดดหรือฝนตกได้ โดยกำลังการผลิต 30 กิโลกรัมสด ใช้เวลาอบและรมควัน 12 ชั่วโมง จะได้ปลารมควันแห้งน้ำหนัก 10 กิโลกรัม
เตาอบโอ่งและรมควันปลาเม็ง ใช้ต้นทุนด้านพลังงานเท่ากับ 12 บาท ต่อกิโลกรัมปลาแห้ง เกษตรกรได้กำไรเฉลี่ย 1,500 บาทต่อวัน โดยต้นทุนการผลิตเตาอบโอ่งและรมควันปลาเม็งระบบอัตโนมัติ เท่ากับ 20,000 บาท ดังนั้น ระยะเวลาคืนทุน เท่ากับ 27 วัน ข้อดีของการนำภูมิปัญญาชาวบ้านโดยการนำโอ่งดินมาใช้ในการอบทำให้ลดค่าใช้จ่ายวัสดุและส่งผลต่อผลิตภัณฑ์ปลาเม็งอบและรมควันมีความหอมจากธรรมชาติ
ในปัจจุบัน “ปลาเม็ง” ถือเป็นหนึ่งในสินค้าขึ้นชื่อของ จังหวัดสุราษฎร์ธานี ที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ เกษตรกรนิยมเลี้ยงปลาเม็งอย่างแพร่หลายริมแม่น้ำตาปีและร่องสวนปาล์มน้ำมัน ในพื้นที่อำเภอบ้านนาเดิม บ้านนาสาร พระแสง และเคียน ปลาเม็งเป็นปลาที่มีรสชาติดี มีลักษณะเฉพาะที่มีเนื้อเหนียวเป็นเส้น ไม่เปื่อยยุ่ย และมีรสชาติหอม หวาน เป็นสินค้าขายดี และเป็นที่ต้องการของผู้บริโภค โดยเฉพาะยำปลาเม็ง และต้มโคล้งปลาเม็ง อาหารขึ้นชื่อของจังหวัด
โดยราคาปลาเม็งสดในท้องตลาด ขายในราคากิโลกรัมละ 400-600 บาท เมื่อนำมาแปรรูปเป็นปลาเม็งตากแห้ง ปลารมควัน จะขายได้ในราคา กิโลกรัมละ 2,400-3,500 บาท เมื่อนำมาปรุงเป็นอาหารเมนูยำปลาเม็ง โดยใช้เนื้อปลาเม็ง 1 ขีด สามารถขายได้ในราคา 400 บาท
