ย้อนรอยกองทุนจากเศรษฐีไร้บุตรสู่ “รางวัลโนเบล” อันทรงเกียรติ

ทุกต้นเดือน ต.ค.เป็นช่วงฤดูกาลประกาศผลรางวัลโนเบล รางวัลเชิดชูเกียรติผู้สร้างคุณประโยชน์แก่มนุษยชาติจากการอุทิศต้นทำงานทั้งในด้านวิทยาศาสตร์ สันติภาพ และวรรณกรรม อันเป็นจากเจตนารมย์อันแนวแน่ของ “อัลเฟร็ด โนเบล” เศรษฐีนักประดิษฐ์ผู้สละทรัพย์มหาศาลจากการผลิตระเบิดนาไมต์สู่กองทุนรางวัลอันทรงเกียรติ

อัลเฟร็ด โนเบล (Alfred Nobel) เศรษฐีชาวสวีเดนที่เป็นทั้งนักประดิษฐ์และนักปราชญ์ได้สละทรัพย์ก้อนโตที่ได้จากการประดิษฐ์ไดนาไมต์ในปี 1866 เพื่อก่อตั้งรางวัลโนเบลที่คนทั่วโลกรู้จัก โดยพินัยกรรมของเขาที่เขียนขึ้นในปี 1895 ได้ยกทรัพย์สินของเขาให้เป็นกองทุนเพื่อเชิดชูเกียรติแก่ผู้สร้างคุณประโยชน์อันใหญ่หลวงแก่มนุษยชาติตลอดขวบปีที่ผ่านมา และหนึ่งปีให้หลังเขียนพินัยกรรมแล้วโนเบลได้เสียชีวิตที่เมืองซานเรโม อิตาลี

โนเบลจากโลกไปโดยไม่มีลูกสืบสกุล และเมื่อพินัยกรรมถูกเปิดขึ้นเนื้อหาที่แสดงเจตจำนงค์ของเขาได้สร้างความตะลึงแก่คนจำนวนมาก ซึ่งรวมถึงสมาชิกในครอบครัวเขาเอง โดยหลานชาย 2 คนของเขาได้คัดค้านพินัยกรรมดังกล่าว และพยายามทำให้พินัยกรรมกายเป็นโมฆะ

โนเบลประกาศให้อสังหาริมทรัพย์ของเขานั้นต้องนำไปใช้ในลงทุนที่มั่นคง เพื่อตั้งมูลนิธิรางวัลโนเบล (Nobel Foundation) ขึ้นมา โดยมูลค่าทรัพย์สินเริ่มต้นในตอนนั้น 31.5 ล้านโครน เทียบเท่า 1.7 พันล้านโครนในปัจจุบัน หรือประมาณ 6.87 พันล้านบาท เขากำชับด้วยว่า เงินรางวัลที่เท่าเทียมกันต้องมอบให้แก่ “การค้นพบที่สำคัญที่สุด” ในสาขาฟิสิกส์ เคมี การแพทย์ รวมถึงผลงานที่ชี้นำความคิดมากที่สุดในโลกของวรรณกรรม

ส่วนรางวัลสาขาสันติภาพนั้นมอบให้แก่ “บุคคลที่บุคคลที่ทำงานมากที่สุด หรือดีที่สุด เพื่อภราดรภาพระหว่างประเทศ เพื่อการกำจัดหรือลดกองทัพประจำการ รวมถึงเพื่อการจัดและส่งเสริมการเจรจาสันติภาพ” ซึ่งนับแต่ปี 1901 ปีแรกของการมอบรางวัล ทางมูลนิธิรางโนเบลก็เป็นผู้ให้ทุนรางวัล สำหรับปีล่าสุดนี้รางวัลแต่ละสาขาจะได้รับเงินมูลค่า 8 ล้านโครน และแบ่งรางวัลเมื่อมีผู้ได้รับรางวัลหลายคน

รางวัลโนเบลทั้งหมด 6 สาขานั้น มีเพียงสาขาเศรษฐศาสตร์ที่อยู่นอกเหนือความตั้งใจของโนเบล โดยรางวัลได้รับทุนสนับสนุนจากธนาคารกลางสวีเดน (Swedish Central Bank) ในโอกาสฉลองครบรอบ 300 ปีของธนาคารเมื่อปี 1968 โดยรางวัลในสาขานี้มอบขึ้นครั้งแรกเมื่อปี 1969

กว่าที่มูลนิธิรางวัลโนเบลจะตั้งขึ้นได้ก็มีการทะเลาะเบาะแว้งกันนานถึง 3 ปี โดยโนเบลเองไม่ได้สั่งการผู้จัดการมรดกให้เขียนพินับกรรมขึ้น หรือตัวเขาเองก็ไม่ได้หารือกับสถาบันต่างๆ ว่าเขาได้โอนทรัพย์สินให้แก่รางวัล เพื่อให้แน่ใจว่าพวกเขาจะไม่ถูกผูกมัดกับภารกิจ

มูลนิธิโนเบลถูกตั้งขึ้นเพื่อบริหารจัดการเงินทุนที่ใช้ลงทุนในอสังหาริมทรัพย์ และสถาบัน 4 แห่งที่ไม่ขึ้นต่อกันได้เห็นพ้องที่จะมอบรางวัลให้สมความตั้งใจของโนเบล โดยสมัชชาโนเบลที่สถาบันแคโรลินสกา (The Nobel Assembly at the Karolinska Institute) มอบรางวัลสาขาสรีรศาสตร์หรือการแพทย์ สถาบันโนเบลแห่งนอร์เวย์ (The Norwegian Nobel Institute) มอบรางวัลสาขาสันติภาพ สถาบันวิชาการสวีเดน (The Swedish Academy) มอบรางวัลสาขาวรรณกรรม และราชบัณฑิตสภาด้านวิทยาศาสตร์แห่งสวีเดน (The Royal Swedish Academy of Sciences) รับผิดชอบรางวัลสาขาฟิสิกส์ เคมีและเศรษฐศาสตร์