จักษุแพทย์แนะเลี่ยงควันธูปมหาศาลช่วงไหว้พระวันขึ้นปีใหม่ ชี้ทำให้น้ำตาเป็นกรดจนแสบตา เตือนใส่คอนแทกต์เลนส์ไหว้พระยิ่งเพิ่มความเสี่ยงการติดเชื้อ ย้ำไหว้พระแบบไม่จุดธูปเป็นตัวเลือกที่ดี ด้านกรมการศาสนารับลูกไหว้ด้วยใจไม่ต้องจุดธูปทำได้ ไม่ผิดธรรมเนียม
รศ.นพ.นริศ กิจณรงค์ ภาควิชาจักษุวิทยา คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ในฐานะประชาสัมพันธ์ ราชวิทยาลัยจักษุแพทย์แห่งประเทศไทย กล่าวว่า การไหว้พระในช่วงเทศกาล เช่น ช่วงวันขึ้นปีใหม่ จะมีประชาชนออกมาไหว้พระเป็นจำนวนมาก ทำให้มีการจุดธูปเทียนเยอะ จึงมีโอกาสทำให้ควันธูป หรือเศษธูปสัมผัสดวงตามากขึ้น ซึ่งจะก่อให้เกิดอาการระคายเคืองตา แสบตา หรือคันตาได้ เนื่องจากการเผาไหม้ของธูปจะทำให้เกิดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ คาร์บอนมอนอกไซด์ ซัลเฟอร์ ฯลฯ ซึ่งถือว่าเป็นแก๊สพิษ เมื่อสัมผัสเข้ากับดวงตาจะทำให้เกิดการระคายเคือง และเมื่อผสมกับน้ำตาจะเปลี่ยนสภาพจากน้ำกลายเป็นกรด ทำให้เกิดอาการแสบตา นอกจากนี้ การเผาไหม้ของธูปยังก่อให้เกิดเศษผงที่อาจลอยเข้าไปในดวงตาได้ ซึ่งเศษชิ้นเล็กไม่มีอันตรายมาก เนื่องจากน้ำตาสามารถช่วยรองรับได้ แต่หากเป็นเศษชิ้นใหญ่ เมื่อเผลอไปขยี้ตาอาจทำให้เศษธูปบาดกระจกตาจนถลอกและติดเชื้อได้
“ธูปที่ใช้ไหว้พระทั่วไปมีส่วนประกอบหลายอย่าง แต่ไม่ค่อยเป็นที่เปิดเผย บางรายมีการผสมน้ำหอม สมุนไพร หรือสารให้กลิ่น อย่างไรก็ตาม หากจุดธูปแล้วจะก่อให้เกิดก๊าซต่างๆ ที่เป็นอันตราย รวมไปถึงความร้อนจากการเผาไหม้ของธูปจะทำให้อากาศมีไม่เพียงพอ จนเกิดอาการตาแห้ง โดยเฉพาะผู้ที่ใส่คอนแทคเลนไปไหว้พระ เพราะคอนแทกต์เลนส์จะกักน้ำตาเอาไว้ ทำให้ตาแห้งมากขึ้น เมื่อเจอควันธูปก็จะระคายเคืองมากขึ้น เศษธูปซึ่งถือว่าเป็นสิ่งแปลกปลอมก็จะมาเกาะติด อาจทำให้เกิดการติดเชื้อได้” รศ.นพ.นริศ กล่าว
รศ.นพ.นริศกล่าวอีกว่า การใส่คอนแทคเลนส์จะช่วยให้การไปไหว้พระคล่องตัวมากขึ้น เพราะไม่ต้องใส่แว่น หรือบางรายอาจใส่เพราะอยากแต่งตัวสวยในวันขึ้นปีใหม่ แต่การไปไหว้พระขณะใส่คอนแทคเลนส์จะเพิ่มความเสี่ยงให้ดวงตาแห้งง่ายมากขึ้น เพราะต้องสัมผัสกับควันธูปปริมาณมาก แม้จะไม่มีรายงานว่า มีผู้ป่วยตาบอดจากการที่ดวงตาสัมผัสควันธูป หรือเศษธูป หรือเพราะใส่คอนแทกต์เลนส์ไปไหว้พระก็ตาม แต่ดวงตาถือเป็นสิ่งสำคัญ การไปไหว้ในช่วงวันขึ้นปีใหม่จึงต้องระมัดระวังให้มาก โดยเฉพาะกลุ่มที่ตาแห้งอยู่แล้วหรือเคยผ่าตัดตามาก่อน ยิ่งต้องระมัดระวังมากเป็นพิเศษ เพราะมีโอกาสเกิดความผิดปกติหรือมีปัญหาได้ง่ายกว่า
รศ.นพ.นริศกล่าวด้วยว่า วิธีป้องกันที่ดีคือพยายามอย่าโดนควันธูป โดยอาจเลือกจุดธูปไหว้พระบริเวณด้านนอกที่มีอากาศถ่ายเท เพราะนอกจากช่วยลดความเสี่ยงที่ดวงตาสัมผัสควันธูปและเศษธูปแล้ว ยังลดโอกาสการสูดดมควันธูปในปริมาณมากด้วย ซึ่งจะทำให้เกิดอาการระคายเคืองปอด และเกิดอาการหอบหืด เป็นต้น นอกจากนี้ การใส่แว่นตากันแดดก็จะช่วยได้มาก แม้จะทำให้ความคล่องตัวลดลง แต่สามารถช่วยกันลม กันฝุ่นควัน และกันแสงยูวีได้ ส่วนการไปไหว้พระโดยไม่ต้องจุดธูปเลยก็ถือว่าเป็นทางเลือกที่ดี แต่อาจขัดกับความเชื่อที่ว่าถ้าไม่ได้จุดธูปไหว้พระก็เหมือนไม่ได้ไปไหว้พระ
ด้าน นายชวลิต ศิริภิรมย์ หัวหน้าฝ่ายพิธี กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม (วธ.) กล่าวว่า ตามหลักการแล้วประเพณีการไหว้พระตั้งแต่สมัยโบราณมาจะต้องมีดอกไม้ธูปเทียนเป็นเครื่องบูชา ซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้ทรงอธิบายเครื่องบูชาไว้ว่า “ธูป” เป็นการน้อมรำลึกบูชาพระพุทธเจ้า นิยมจุดครั้งละ 3 ดอก หมายถึงพระคุณของพระพุทธเจ้า 3 ประการ ได้แก่ พระปัญญาคุณ พระบริสุทธิคุณ และพระมหากรุณาธิคุณ “เทียน” นิยมจุดครั้งละ 2 เล่ม สื่อถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าคือพระวินัยและพระธรรมที่ต้องอยู่คู่กันเสมอ หรือพระธรรมวินัย หรือศีลธรรมนั่นเอง ส่วน “ดอกไม้” นั้นเปรียบเสมือนพระสงฆ์ ที่ตอนครองฆราวาสมีกิริยาแตกต่างกันไป แต่เมื่อบวชมาอยู่รวมกันก็อยู่ในพระวินัยเดียวกัน เหมือนดอกไม้นานาพรรณที่แตกต่างกัน เมื่อนำมาจัดสรรในแจกันหรือใส่พานอย่างเป็นระเบียบย่อมแลดูสวยงามฉันใดฉันนั้น
นายชวลิตกล่าวอีกว่า สำหรับข้อสงสัยที่ว่า การทำบุญไหว้พระโดยไม่ต้องจุดธูปเทียนนั้นผิดหลักธรรมเนียมปฏิบัติหรือไม่ ส่วนตัวไม่คิดว่าเป็นเรื่องที่ผิดธรรมเนียม เพราะเวลาตนไหว้พระที่บ้านก็ไม่นิยมจุดธูปเทียนเช่นกัน การไหว้พระอยู่ที่จิตใจของแต่ละคนมากกว่าธรรมเนียมในเรื่องของเครื่องบูชา โดยการไหว้พระควรทำให้จิตใจเป็นสมาธิ น้อมรำลึกถึงพระพุทธเจ้ามากกว่า ส่วนการจุดธูปเทียนนั้นเป็นเพียงประเพณีที่ทำมาอย่างยาวนานจนเป็นความเคยชิน เมื่อมีคนไหว้พระโดยไม่จุดธูปเทียนจึงมักถูกมองว่าแปลกแยก แต่จริงๆ แล้วไม่ได้ผิดธรรมเนียมการไหว้พระแต่อย่างใด ดังนั้น การไปไหว้พระในช่วงวันขึ้นปีใหม่ หากต้องการหลีกเลี่ยงควันธูปเทียนจำนวนมากก็สามารถไหว้พระโดยที่ไม่ต้องจุดธูปเทียนได้
