“รังนก” อาหารเสริมสุดฮิต “ราคา” ที่ผกผันกับ “คุณค่า”

เป็นความเชื่อที่สืบต่อกันมานับร้อยนับพันปีของดินแดนมังกร ที่ถือว่า “รังนกนางแอ่น” เป็นอาหารเสริมสุขภาพชั้นยอด หายาก และมีราคาสูง ชนชั้นสูงเท่านั้นจึงจะได้บริโภค และจากความเชื่อนี้ นับเนื่องจนปัจจุบัน ด้วยการโหมโฆษณาขายภูมิปัญญาเก่าแก่บวกกับกลยุทธ์การตลาดและการเพิ่มมูลค่าด้วยวิธีการต่างๆ ได้แปลงร่าง “รังนกนางแอ่น” ให้กลายมาเป็น “เครื่องดื่มรังนกแท้สำเร็จรูป”

หลากแบรนด์หลายยี่ห้อ ในขนาดขวดขนาดเล็กพร้อมดื่มราว 1-2 อึก แต่สนนราคาเรือนร้อย!

เป็นคำถามที่ผู้รักสุขภาพสงสัยกันมานานเหลือเกินว่า “รังนก” ดีจริงหรือไม่ บำรุงสุขภาพได้มากน้อยเท่าใดหากเทียบกับราคาที่ค่อนข้างสูงเอาการ และท่ามกลางความสงสัยนี้ มีหลากหลายองค์กรวิชาการที่ได้ออกมาให้ข้อมูล แต่ทว่าเสียงเพื่อการให้ข้อมูลเหล่านี้ อาจจะยังไม่ดังเท่าเสียงโฆษณาและรัศมีเจิดจ้าของเหล่าพรีเซนเตอร์สุดสวย-สุดหล่อ ทำให้ผู้บริโภคจำนวนมากยังคงมีความเข้าใจผิดอยู่มากในการเลือกซื้ออาหารเสริมชนิดดังกล่าว

เมื่อปลายสัปดาห์ที่ผ่านมา ประเด็นของ “รังนก” ถูกจุดขึ้นมาอีกครั้ง โดยมูลนิธิคุ้มครองผู้บริโภค ในประเด็น “ความแท้” ที่ถูกระบุไว้ในฉลากว่า “100%” แต่ในความเป็นจริงแล้วความแท้ 100% ที่ระบุนั้น คือ100% ของส่วนผสมจากรังนกแท้ที่ถูกบรรจุอยู่ในขวดเพียง 1% เท่านั้น ที่เหลือจะเป็นน้ำและน้ำตาลกรวดเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งอาจทำให้ผู้บริโภคเข้าใจผิดว่า 100% ของทั้งขวดคือรังนกแท้ ทั้งที่ในความเป็นจริงแล้วรังนกแท้มีเพียงร้อยละ1เศษๆ เท่านั้นต่อหน่วยบริโภค 1 ขวด

รศ.ดร.นพมาศ สุนทรเจริญนนท์ อาจารย์ประจำคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ผู้เชี่ยวชาญด้านสมุนไพรระบุว่า “รังนก” ถือเป็น “สัตว์วัตถุ” ที่ถือว่าเป็นสมุนไพรชนิดหนึ่งเหมือนกัน ความนิยมในการบริโภครังนกนี้มาจากศาสตร์ของการแพทย์แผนจีน และเป็นความเชื่อตามภูมิปัญญาของชนชาติมังกรที่มีมานับพันปีแล้วว่า รังนกเป็นของดี เป็นของบำรุงสุขภาพ

“แต่โดยส่วนตัวยังไม่เคยทำวิจัยเรื่องรังนกแบบลงลึก จึงไม่สามารถบอกได้ว่าคุณสมบัติที่แท้จริงของมัน เป็นไปอย่างที่คนส่วนใหญ่เชื่อหรือไม่ เมื่อวันก่อนเห็นข่าวของมูลนิธิคุ้มครองผู้บริโภค อันนี้เห็นด้วยที่จะออกมาแก้ความเข้าใจผิดของประชาชน ซึ่งมีอีกมากที่เข้าใจว่า 100% ในขวดคือรังนก ส่วนอีกประเด็นหนึ่งที่เป็นห่วงคือ ความนิยมและความเชื่อในสรรพคุณว่าเป็นยาบำรุงชั้นดี ทำให้มีเป็นที่มาของรังนกปลอม”

รศ.ดร.นพมาศ ให้ข้อมูลว่า เท่าที่ทราบมีการลักลอบขายรังนกปลอมกันเป็นจำนวนมากตามแนวชายแดน ส่วนใหญ่จะทำมาจากชัน ซึ่งเป็นยางไม้ชนิดหนึ่ง เมื่อใส่น้ำลงไปจะบวมน้ำ มีลักษณะขาวใสคล้ายรังนก ซึ่งมีราคาถูกกว่ามาก

“จริงๆ รังนกแท้ก็ไม่ได้เป็นพิษ สามารถรับประทานได้ แต่ประเด็นคือมันมีราคาค่อนข้างสูง ซึ่งก็อยากวอนทางหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการรับรองคุณภาพสินค้าเหล่านี้ ให้มีคุณภาพจริงตามที่ฉลากโฆษณาไว้ เพื่อความปลอดภัยสูงสุดของผู้บริโภคด้วย” ผู้เชี่ยวชาญด้านสมุนไพรรายนี้ระบุ

ด้านรศ.ดร.ประไพศรี ศิริจักรวาล จากสถาบันโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล ให้ข้อมูลว่า จากการเก็บข้อมูลตัวอย่างเครื่องดื่มรังนกสำเร็จรูปในท้องตลาดของไทยมาตลอด 10 ปี ทำให้ทราบว่าค่าเฉลี่ยของรังนกสำเร็จรูปดังกล่าวส่วนใหญ่จะมีรังนกเป็นส่วนผสมอยู่ในแต่ละขวดราว 1% เศษๆ ของส่วนผสมทั้งหมดภายในขวด มีน้ำตาลประมาณ 12% และเมื่อวิเคราะห์โปรตีนในปริมาณต่อขวดแล้วพบว่ามีเพียง 0.25 กรัมเท่านั้น และในภาพรวมของแต่ละขวดให้พลังงานประมาณ 52 กิโลแคลอรี ซึ่งส่วนใหญ่พลังงานจะมาจากน้ำตาล

“จากสัดส่วนโปรตีนเพียง 0.25 กรัม หากเขาต้องแจงรายละเอียดข้างขวด ด้วยขนาดเท่านี้อาจจะต้องระบุด้วยซ้ำว่ามีโปรตีน 0% เพราะน้อยมากๆ แถมเป็นโปรตีนจากน้ำลายนก ซึ่งเป็นโปรตีนไม่สมบูรณ์ แต่เขามีช่องที่ไม่ต้องแสดงรายละเอียดในส่วนนี้ เพราะกฎหมายระบุว่าหากไม่ใช่อาหารเสริมประเภทมีส่วนอะไรที่สูงเป็นพิเศษ อย่างแคลเซียมสูง โปรตีนสูง พวกนี้ต้องแสดงรายละเอียด แต่ช่องว่างดังกล่าวทำให้รังนกสำเร็จรูปไม่ต้องแสดงรายละเอียด ไม่เช่นนั้นก็อาจจะต้องใส่ว่ามีโปรตีน 0%”

รศ.ดร.ประไพศรีกล่าวอีกว่า ภูมิปัญญาการบริโภครังนกบำรุงกำลังเป็นของชาวจีนที่มีมานับพันปี ประกอบกับความยากในการได้มาซึ่งสัมปทานรังนกตามเกาะหรือถ้ำ และปริมาณที่มีน้อย บวกกับคำโฆษณาจากกลยุทธ์ทางการตลาด ทำให้รังนกถูก “เพิ่มมูลค่า” ขึ้นนับเท่าทวีคูณ

“เครื่องดื่มรังนกมักผสมน้ำตาล ทำให้ผู้ป่วยฟื้นไข้หรือคนที่อ่อนเพลียกินแล้วจะรู้สึกสดชื่น ซึ่งจริงๆ รังนกก็ไม่ได้มีพิษ โดยส่วนตัวคิดว่าหากอยากกินอะไรแปลกๆ ก็กินได้ แต่จากการเก็บข้อมูลอย่างที่เรียนให้ทราบคือในแต่ละขวดมีโปรตีนเพียงเท่านี้ ดังนั้นเป็นเรื่องของผู้บริโภคที่จะชั่งน้ำหนักตัดสินใจความคุ้มค่าด้วยตัวเอง และค่านิยมในการนำรังนกไปเยี่ยมไข้ เป็นเรื่องที่ค่อนข้างน่าห่วง คือคนเยี่ยมจะมองว่า เป็นของแพง ซึ่งน่าจะเป็นของดี แต่ถ้าต้องการประหยัดสตางค์ การนำกระเช้านมและผลไม้ไปเยี่ยม ก็น่าจะประหยัดและมีประโยชน์แก่คนไข้ และเป็นตัวเลือกที่ดี”

ปิดท้ายที่ อ.สง่า ดามาพงษ์ นักโภชนาการผู้เชี่ยวชาญ ที่ยืนยันในกรอบความคิดเดิมที่ย้ำมาตลอดกับทุกๆ สื่อและทุกๆ ครั้งที่ได้มีโอกาสบรรยายว่า ไม่มีวิตามินหรืออาหารเสริมตัวใดตัวหนึ่งที่มนุษย์เรากินแล้วจะแข็งแรง ความแข็งแรง สมบูรณ์ และสมดุลของร่างกาย ต้องขึ้นอยู่กับการบริโภคอาหารให้ครบ 5 หมู่ การออกกำลังกาย การพักผ่อนให้เพียงพอ

“ภาครัฐจะต้องให้ข้อมูลประชาชนมากกว่านี้ ต้องมีกฎหมายบังคับในการติดฉลากและโฆษณาตามความเป็นจริง ประชาชนเองก็ต้องใส่ใจหาข้อมูลก่อนจะหลงเชื่อคำโฆษณา ผมเชื่อว่าก๋วยเตี๋ยวหนึ่งชาม ข้าวราดแกงหนึ่งจาน ตามด้วยผลไม้ จะมีคุณค่าทางอาหารมากกว่ารังนกหรืออาหารเสริมตัวใดตัวหนึ่งแน่นอน” นักโภชนาการคนดังทิ้งท้าย