กรมวิทย์ เจ๋ง คิดค้นชุดทดสอบสารพิษจาก “ปลาปักเป้า-ไข่แมงดา” ชุดแรกของโลก

รมช.สธ.เผย ปชช.ยังเสี่ยงในการกินปลาปักเป้า และไข่แมงดาถ้วย โดยเฉพาะช่วงเดือน ก.พ.-มิ.ย.จะมีสารพิษเทโทรโดท็อกซินมากกว่าปกติ หากรับประทานในปริมาณมากทำให้เสียชีวิตได้ ด้านกรมวิทย์เจ๋งผลิตชุดทดสอบที่ใช้ตรวจสารพิษในปลาปักเป้า และไข่แมงดา นับว่าเป็นชุดแรกของไทยและของโลก

วันนี้ (3 ก.พ.) ดร.พรรณสิริ กุลนาถศิริ รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) เป็นประธานในการแถลงข่าว เปิดตัวชุดทดสอบ (เทสต์ คิต หรือ test kit) สารพิษเทโทรโดท็อกซินที่อยู่ในปลาปักเป้า และแมงดาทะเล โดย ดร.พรรณสิริกล่าวว่า จากรายงานของสำนักระบาดช่วงปี 2544 ที่พบว่ามีผู้ได้รับสารพิษจากปลาปักเป้าจำนวน 80 ราย ป่วยทั่วไป 60 ราย และเสียชีวิต 20 ราย สธ.จึงได้ออกประกาศกระทรวงให้มีการห้ามจำหน่ายปลาปักเป้า ในปี 2545 เป็นต้นมา แต่เนื่องจากปัจจุบันประชาชนยังมีความเสี่ยงในการรับประทานปลาปักเป้า และไข่แมงดาถ้วย ซึ่งในแต่ละปีจะพบว่ามีผู้เสียชีวิตจากการได้รับสัตว์ประเภทดังกล่าว โดยเฉพาะแมงดาถ้วยจะมีพิษในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนมิถุนายน

ดร.พรรณสิริกล่าวด้วยว่า ปัจจุบันประชาชนยังมีความเสี่ยงในการรับประทานปลาปักเป้า และไข่แมงดา โดยในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนมิถุนายนจะมีสารพิษดังกล่าวเข้มข้นกว่าช่วงปกติ เนื่องจากสัตว์ทั้งสองชนิดจะกินแพลงตอน ซึ่งมีสารพิษเทโทรโดท็อกซินอยู่ และหากจำนวนแพลงตอนมีมากก็จะส่งผลให้มีการสะสมของพิษมากขึ้นด้วย ซึ่งพิษดังกล่าวมีผลต่อระบบประสาทที่ควบคุมการหายใจ ผู้ที่ได้รับพิษจะเกิดอาการชาที่ริมฝีปาก มือและเท้า ไม่มีแรง หายใจไม่ออก กล้ามเนื้อเกี่ยวกับการหายใจเป็นอัมพาต หากรับประทานในปริมาณมากทำให้เสียชีวิต ดังนั้น สธ.จึงได้มีการพัฒนาชุดทดสอบดังกล่าวขึ้น เพื่อความสะดวกในการตรวจหาสารพิษ ซึ่งเป็นชุดทดสอบชิ้นแรกของโลก และของไทย

“สารเตโตรโดท็อกซินต่อระบบประสาทที่ควบคุมการหายใจ ผู้ที่ได้รับพิษจะเกิดอาการชาที่ริมฝีปาก มือและเท้า ไม่มีแรง หายใจไม่ออก กล้ามเนื้อเกี่ยวกับการหายใจเป็นอัมพาต หากรับประทานในปริมาณมากทำให้เสียชีวิต ดังนั้น กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข จึงได้ผลิตชุดทดสอบชุดแรกที่ใช้ตรวจสอบสารพิษเทโทรท็อกซิน ซึ่งเป็นชุดที่ใช้ง่าย เห็นผลเร็ว มีประสิทธิภาพและความแม่นยำสูง อย่างไรก็ตาม เนื่องจากปัจจุบันยังไม่มียาแก้สารพิษดังกล่าว ดังนั้นวิธีป้องกันที่ดีที่สุดคือการหลีกเลี่ยงการรับประทานเนื้อปลาปักเป้า และไข่แมงดาทะเล จะดีกว่า ” ดร.พรรณสิริกล่าว

ด้าน นพ.สถาพร วงษ์เจริญ อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กล่าวเพิ่มเติมว่าชุดทดสอบ TTX-IC เป็นการคิดค้นโดย ซึ่งได้มีการทดสอบประสิทธิภาพของชุดทดสอบร่วมกับศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 4 (สมุทรสงคราม) ซึ่งพบว่าชุดทดสอบ สารพิษเตโตรโดท็อกซิน มีความไว 100% และความจำเพาะ 80% ขณะนี้มีวางจำหน่ายแล้วที่กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์

ด้าน ดร.อารี ทัตติยพงศ์ หนึ่งในทีมนักวิจัยชุดทดสอบ จากสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สาธารณสุข กล่าวว่า ในชุดทดสอบนี้ประกอบด้วย ซองบรรจุชุดทดสอบ ตลับทดสอบที่มีกรดน้ำส้มสายชู(แอซิติก แอซิด) หลอดหยด หลอดขนาด 15 มล. สำหรับวิธีการทดสอบนั้นสามารถทำได้ง่ายๆ โดยนำเนื้อปลาปริมาณ 2 กรัมมาบดแล้วนำไปเติมในหลอดทดลองซึ่งมีกรดน้ำส้มสายชูอยู่ จากนั้นนำหลอดทดลองไปต้มในน้ำเดือด 10 นาทีเพื่อสกัดชิ้นเนื้อกับส่วนที่เป็นสารใสๆ จากนั้นนำสารใสมาวางทิ้งไว้ที่ตลับแปรผลราว 5 นาที จากนั้นสังเกตดูว่ามีแถบสีแดงขึ้นกี่แถบ หากมี 2 แถบหมายถึงไม่มีพิษ แต่ถ้ามีแถบเดียวแสดงว่ามีพิษ

“ชุดทดสอบนี้มีวิธีการใช้คล้ายกับชุดทดสอบการตั้งครรภ์ ซึ่งมีประสิทธิภาพเท่าเทียมกับการตรวจหาสารพิษในห้องปฏิบัติการแต่ใช้เวลาที่รวดเร็วกว่า โดยรวมขั้นตอนทุกอย่างใช้เวลาราว 15 นาที ขณะนี้ที่กรมวิทย์มีจำหน่ายแล้วในราคาตัวอย่างละ 120 บาท” ดร.อารีย์กล่าว