ธุรกิจการศึกษา

ธุรกิจการศึกษา เป็นการจัดการศึกษาซึ่งเอกชนเป็นหน่วยรับภาระการจัดการการศึกษาทั้งระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน และระดับอุดมศึกษา การจัดการดังกล่าวจำเป็นต้องให้ผู้เรียนเป็นผู้รับภาระค่าใช้จ่ายในการเรียนทั้งหมดสำหรับบางความรู้จะเน้นธุรกิจการศึกษาระดับอุดมศึกษาเท่านั้น

รูปแบบของธุรกิจการศึกษาอาจจะจัดในรูปของหลักสูตรระยะสั้น ระยะยาว เป็นทางการ กึ่งทางการโดยมีวัตถุประสงค์ให้ผู้เข้ารับการศึกษาได้เพิ่มพูนความรู้ ประสบการณ์ ทักษะ กระบวนการ และความชำนาญในศาสตร์ใดก็ได้ ดังนั้นจึงมีตั้งแต่โรงเรียนกวดวิชา ซึ่งอาจจะไม่มีสถานที่ของตนเองเป็นการเช่าสถานที่ ห้องเรียนเพียงห้องสองห้องไปจนกระทั่งเป็นสถาบันการศึกษาที่มีเนื้อที่หลายร้อยไร่ ต้องการเรียนหลากหลายมีผู้เรียนนับหมื่นคน

การจัดการการศึกษาไม่ว่ารูปแบบใดจะต้องมีการขออนุญาตมีหน่วยงานที่ควบคุมมาตรฐาน หลักสูตร กระบวนการหรือมีใบอนุญาตให้จัดตั้ง
ผู้ที่อยู่นอกวงการการศึกษาบางครั้งอยากตั้งสถานศึกษาขึ้น ด้วยคิดว่าเป็นธุรกิจที่มั่นคง เพราะคนเราต้องพัฒนาตนเองอยู่ตลอดเวลาอยู่แล้ว นอกจากนี้การศึกษาเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต และมีคนในประเทศอีกมากมายที่ต้องการรับการศึกษา ดังนั้น ถ้าทำธุรกิจทางการศึกษาก็จะได้กำไรมากว่าจะขาดทุนหรือล้มละลาย

ความแตกต่างระหว่างธุรกิจ กับธุรกิจการศึกษา
เป้าหมายธุรกิจ เป้าหมายทางธุรกิจมักจะมุ่งไปสู่การพัฒนาองค์กรให้สามารถมีวัตถุดิบที่ดี มีกระบวนการที่มีประสิทธิภาพ ลงทุนน้อยได้ผลผลิตสูง มีตลาดรองรับและสามารถทำผลประโยชน์ได้สูงสุด แต่เป้าหมายทางธุรกิจการศึกษามีความแตกต่างอย่างมาก เพราะวัตถุดิบนั้นเป็นมนุษย์ไม่ใช่วัตถุที่สามารถจะเลือกได้ให้เหมือนกันได้หมด ความแตกต่างหลากหลายของปัจจัยนำเข้าระหว่างธุรกิจ กับธุรกิจการศึกษาจึงแตกต่างกันโดยสิ้นเชิง ปัจจัยนำเข้าของธุรกิจการศึกษาก็เป็นลูกค้าของสถาบันการศึกษาซึ่งต้องเสียเงินเข้ามารับบริการการศึกษา ธุรกิจการศึกษาจึงเป็นธุรกิจที่ซับซ้อน เป้าหมายธุรกิจการศึกษาจะต้องแตกต่างจากเป้าหมายทางธุรกิจ นั่นคือ โดยปรัชญาแล้วสถาบันการศึกษาจะต้องเป็นสถาบันที่ไม่มุ่งหวังกำไร (Non Profitable organization) ผู้ทำธุรกิจอาจแย้งอยู่ว่าทำธุรกิจไม่หวังกำไร จะทำไปทำไม ที่จริงคำว่ากำไรอาจจะไม่ได้มีหน่วยเป็น “เงิน” เสมอไปในธุรกิจการศึกษาอาจจะหมายถึง กำไรที่ได้พัฒนาคนที่มีความรู้และมีคุณภาพให้แก่สังคมมากขึ้น แต่แน่นอนการจัดการธุรกิจการศึกษาจะต้องมีการจัดการให้สามารถพึ่งพาตนเองได้ มีรายได้พอที่จะใช้จ่ายและดำรงธุรกิจให้ก้าวต่อไปอย่างต่อเนื่อง

การลงทุน
การลงทุนธุรกิจการศึกษานั้นมุ่งเน้นไปสู่เป้าหมายคือผลิตบัณฑิต ที่มีคุณภาพ สามารถปฏิบัติงานได้เมื่อสำเร็จการศึกษา เป็นมนุษย์ที่ดี ฉะนั้น การลงทุนในธุรกิจการศึกษา เป็นการลงทุนระยะยาว ในหลักสูตรปริญญาตรีตามปกติใช้เวลา 4 ปี ในการสร้างคน จึงต้องมีการลงทุนด้านการจ้างอาจารย์ผู้สอนซึ่งโดยหลักการจัดการศึกษา ผู้สอนที่ดีย่อมมีผลกระทบต่อการสร้างบัณฑิตอย่างยิ่ง สถาบันใดมีผู้สอนที่มีฝีมือถ่ายทอดเก่งความรู้ดี มีคุณธรรมเป็นแบบอย่างที่ดี ย่อมทำให้สร้างบัณฑิตได้ดีและเมื่อมีบัณฑิตดีย่อมนำชื่อเสียงมาสู่สถาบัน ด้วยเหตุนี้ธุรกิจการศึกษาจำเป็นต้องลงทุนเพื่อสรรหาอาจารย์ที่มีคุณภาพมารับผิดชอบรายวิชาต่างๆ ตามหลักสูตร
นอกจากอาจารย์แล้ว ธุรกิจการศึกษาจะลงทุนด้านองค์ประกอบที่จะช่วยพัฒนา
ความรู้ คือ อาคาร
ห้องเรียน ห้องปฏิบัติการ ห้องสมุด ห้องคอมพิวเตอร์ เครือข่ายอินเทอร์เน็ต อุปกรณ์การสอนต่าง ๆ เครื่องถ่ายภาพ เพื่อให้ผู้เรียนพัฒนาความรู้สติปัญญา เหตุผล ใฝ่หาความรู้ ประสบการณ์ ที่จะนำไปใช้ได้ในอนาคต

ส่วนที่ธุรกิจการศึกษาส่วนใหญ่ในปัจจุบันคำนึงถึงน้อยไป คือ การลงทุนด้านการพัฒนาคน นั่นก็คือการลงทุนที่จะสร้างกระบวนการให้เกิดการพัฒนาคนให้สมบูรณ์ได้สถาบันในสหรัฐอเมริกา ได้สร้างศูนย์ศึกษาและอาศัย (Living and Learning Center) เพื่อเป็นแหล่งพัฒนาคนโดยการจำลองการอยู่อาศัย

ไม่ใช่การสร้างหอพัก แต่เป็นการสร้างสถานที่ บุคคลรับผิดชอบที่จะจัดกิจกรรมและสิ่งแวดล้อมเพื่อพัฒนาคนที่อยู่ในศูนย์ศึกษาและอาศัย เช่นมีการพัฒนาทักษะทางสังคมที่นักศึกษามาจากต่างภูมิภาค จะมีกิจกรรมที่ทำให้นักศึกษาได้เรียนรู้ชีวิตในสังคม เรียนรู้การปรับตัวที่จะอยู่ร่วมกับคนอื่น ดำรงตนในสังคมอย่างมีเกียรติ มีความสุข เห็นคุณค่าของชีวิต ของตนเอง และของผู้อื่น ดังนั้น การลงทุนในส่วนพัฒนาคนเป็นการลงทุนที่ไม่เห็นรายได้กลับคืนมาเป็นเม็ดเงิน และบางครั้งอาจมองไม่เห็นการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของผู้เรียนที่ได้รับการพัฒนาจากการจัดกิจกรรม หรือสิ่งแวดล้อมอันเป็นหลักสูตรไม่เป็นทางการ หรือหลักสูตรซ่อนเร้น (hidden curriculum)

จรรยาบรรณของผู้ประกอบการธุรกิจการศึกษา
ผู้ประกอบการธุรกิจการศึกษา จะต้องมีวิสัยทัศน์ที่แตกต่างไปจากการประกอบธุรกิจโดยทั่วไปนั่นก็คือต้องมีอุดมการณ์ทางการศึกษามองเห็นการศึกษาเป็นกระบวนการที่จะพัฒนาคนให้ประเทศชาติ การประกอบธุรกิจจึงมีลักษณะเป็น “เมตตาสาธารณะ” คือ มีจิตที่มุ่งทำประโยชน์แก่สังคมมากกว่าการจะหาประโยชน์จากสังคม

จรรยาบรรณที่สำคัญของผู้ประกอบการธุรกิจการศึกษาคือความเป็นธรรม และความมีอุดมการณ์ในการจัดความรู้ ความสามารถให้ผู้เรียนเต็มตามศักยภาพของผู้เรียน โดยไม่เน้นผลกำไรเหมือนการดำเนินธุรกิจทั่วไป ผู้ประกอบการจะต้องมีเมตตาธรรม มีจิตกุศลที่มุ่งทำประโยชน์ในการสร้างคนให้แก่สังคม จิตตระหนักอีกประการที่สำคัญคือผู้ประกอบการต้องคำนึงว่า ผลผลิตขององค์กรคือคน ที่มีชีวิตจิตใจ และมีผลสำคัญในอนาคตว่าผลผลิตที่มีข้อบกพร่องด้านความรู้หรือคุณธรรมก็คงจะเป็นปัญหาต่อสังคมในอนาคตอย่างมาก

สรุปได้ว่าธุรกิจการศึกษาเป็นธุรกิจที่สำคัญสำหรับสังคมที่จำเป็นต้องมีการบริหารจัดการที่แตกต่างจากการบริหารธุรกิจโดยทั่วไป โดยมุ่งการสร้างสรรค์พลังทรัพยากรมนุษย์ที่มีคุณภาพไม่มุ่งหวังกำไร และธำรงเกียรติ ศักดิ์ศรี ของมนุษย์ชาติ

โดย ศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.วัลลภา เทพหัสดิน ณ อยุธยา