สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์ฯ เผยเบื้องหลัง ศบค.พบสื่อกู้วิกฤติโควิด “นพ.ทวีศิลป์” น้อมรับคำท้วงติงเรื่องการสื่อสารที่ดูกลัวการเมืองมากไป ไม่ตรงไปตรงมาแบบการระบาดระลอกแรก ยันยึดหลักข้อเท็จจริง-โปร่งใส-เวลา แต่รอบนี้ข้อมูลมหาศาลจริงๆ ทำให้ความโปร่งใสมีปัญหาจนทำให้หนักใจ
วันนี้ (7 ม.ค. 2564) สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย เผยแพร่ข่าว “เบื้องหลัง “ศบค.” พบ “สื่อ” กู้วิกฤติโควิด กับพายุข้อมูลที่สับสน”
มีรายละเอียดว่า ...
วันที่ 7 ม.ค. เวลา 13.30 น. ที่ตึกสันติไมตรี ทำเนียบรัฐบาล ศูนย์อำนวยการบริหารสถานการณ์โควิด-19 หรือ ศบค. นำโดย พล.อ.ณัฐพล นาคพาณิชย์ เลขาสภาความมั่นคงแห่งชาติ (สมช.) เป็นประธานการประชุมร่วมกับองค์กรวิชาชีพสื่อมวลชน เช่น สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย สมาคมนักข่าววิทยุและโทรทัศน์ไทย สมาคมผู้ผลิตข่าวออนไลน์ และตัวแทนสื่อมวลชนจากสำนักต่างๆ
นอกจากนี้ยังมี นพ.ทวีศิลป์ วิษณุโยธิน โฆษก ศบค. โทรทัศน์รวมการเฉพาะกิจแห่งประเทศไทย กสทช. สำนักงานรัฐบาลดิจิทัล ศูนย์ปฏิบัติการนายกรัฐมนตรี สำนักโฆษก สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี กรมประชาสัมพันธ์ อสมท
โดย พล.อ.ณัฐพลกล่าวเปิดการประชุมโดยแนะนำโครงสร้างการทำงานของ ศบค. และยอมรับว่าตัวเองเป็นคนที่กลัวการให้ข่าวกับสื่อมวลชน แต่วันนี้ยินดีที่จะพบและต้องการรับฟังความคิดเห็นจากสื่อมวลชน และนับตั้งแต่รับตำแหน่งเลขาฯ สมช.มา และรับราชการมา 37 ปี ยอมรับว่าโควิดเป็นสถานการณ์ที่หนักที่สุด เพราะเมื่อมีมาตรการเข้มไปก็โดนตำหนิ เมื่อผ่อนคลายก็ถูกตำหนิ ซึ่งเป็นการทำงานบนความคิดเห็นที่แตกต่างของสังคมในการแก้ไขสถานการณ์
พล.อ.ณัฐพลกล่าวอีกว่า การแก้ไขสถานการณ์โควิดมีสองส่วน คือ 1. ความสำเร็จของการแพทย์ สาธารณสุข 2. การบริหารความรู้สึก ความเข้าใจของประชาชน หากทั้งสองส่วนทำได้มากกว่า 80% จะสามารถทำให้ช่วยควบคุมสถานการณ์และยืนระยะได้
“ตอนนี้เราต้องทำความสำคัญกับการทำความเข้าใจกับสังคม วันนี้ผมจึงต้องการคำแนะนำจากพี่ๆ สื่อมวลชนทุกท่าน เพื่อเป็นแนวทางในการทำงานของ ศบค.ต่อไป”
ผู้สื่อข่าวรายงานว่า จากนั้นเป็นการเปิดให้สื่อมวลชนได้แสดงความคิดเห็นการทำงาน การสื่อสารของ ศบค.
เริ่มจากประเด็นของ Timeline ผู้ติดเชื้อโควิด ที่บางจังหวัดก็ไม่ทำ Timeline บางจังหวัดเขียนละเอียดมากจนสามารถรู้ชื่อ นามสกุล รู้ได้เลยว่าบ้านหลังไหน โดยมีการยกตัวอย่างนนทบุรี และนครปฐม แต่บางจังหวัด อาทิ กทม. เขียนแบบกลัวโดนฟ้อง ใช้คำว่าสถานที่แห่งหนึ่ง ร้านแห่งหนึ่ง ทำให้คลุมเครือไม่ชัดเจน จนบางครั้งก็สงสัยว่าทำทำไม จึงมีการเสนอให้ ศบค.ให้นโยบายและกำหนดให้เป็น Template หรือรูปแบบการเขียน Timeline แบบเดียวกันทั้งหมดจะได้หรือไม่
“หมอทวีศิลป์” ชี้แจงว่า เรื่องไทม์ไลน์เป็นเรื่องที่พยามทำอย่างเต็มที่ แต่ด้วยสเกลของข้อมูลมีจำนวนมากในบางพื้นที่ก็จะใช้วิธีการกรุ๊ปกลุ่ม เพราะไม่สามารถทำไทม์ไลน์ได้ทุกคน เช่นเดียวกับหลายประเทศ รวมทั้งสิงคโปร์ที่ไม่สามารถรายงานไทม์ไลน์ได้ เนื่องจากข้อมูลเขาก็เยอะเหมือนเรา จึงทำเป็นกลุ่มก้อนเฉพาะ
ประเด็นแอปพลิเคชัน ไทยชนะ-หมอชนะ
มีการพูดถึงแอปพลิเคชันเกี่ยวกับโควิดที่มีมากเกินไป ทั้งไทยชนะ หมอชนะ ถ้าไปเชียงใหม่ก็มีเชียงใหม่ชนะ อยู่ กทม.ก็มีของตัวเองอีก จึงขอให้ ศบค.ทำให้เหลือเพียงแอปพลิเคชันเดียวจะได้หรือไม่
แต่ทั้งนี้ส่วนใหญ่ในที่ประชุมท้วงติงกรณีการแถลงข่าวของโฆษก ศบค.รอบวันที่ 7 ม.ค. ที่ระบุว่าถ้าประชาชนใน “พื้นที่ควบคุม” ไม่ดาวน์โหลดหมอชนะจะมีความผิดและต้องรับโทษ ซึ่งหมอทวีศิลป์ใช้โอกาสนี้ในการชี้แจง พร้อมกับขอโทษในการสื่อสารที่คลาดเคลื่อน ซึ่งนายกรัฐมนตรีก็ไม่สบายใจ จึงขอยืนยันว่าไม่ได้มีความผิดขนาดนั้น เพราะเจตนาที่แท้จริงเป็นการขอความร่วมมือให้ประชาชนในพื้นที่ใช้แอปพลิเคชันหมอชนะในการควบคุมการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ส่วนหากประชาชนไม่มีสมาร์ทโฟนไม่สามารถโหลดแอปพลิเคชัน “หมอชนะ” ได้นั้น ก็สามารถใช้กระบวนการแบบแอปพลิเคชันไทยชนะได้ในการจดบันทึกของตนเองด้วยมือได้
“ยืนยันที่แถลง ศบค.ในเรื่องดังกล่าวเป็นการอ่านตามเอกสารที่ระบุในคำสั่ง แต่ความจริงไม่ได้ซีเรียสขนาดนั้น เพราะต้องการเพียงความร่วมมือกับประชาชนเท่านั้น”
นอกจากนี้ยังมีข้อสงสัยในเรื่องของการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล ค่าแอร์ไทม์ในการใช้แอปพลิเคชัน ปัญหาการแทร็กกิ้งที่จะติดตามเฉพาะคนที่ “อนุญาตให้ติดตามเฉพาะเมื่อเปิดใช้แอปเท่านั้น” จึงขอให้มีการสื่อสารกับประชาชนให้ชัดเจนในการติดตั้งและใช้แอปพลิเคชันหมอชนะอีกครั้ง
การทำหน้าที่ของ “โฆษก”
มีการท้วงติงการทำหน้าที่ของนายแพทย์ทวีศิลป์ ที่อาจจะต่างจากช่วงการระบาดระลอกแรกที่ดูจะสื่อสารให้ประชาชนเข้าใจอย่างตรงไปตรงมามากกว่ารอบนี้ สังเกตได้จากการเลี่ยงใช้คำเพราะอาจจะกังวลการเมืองมากไปหน่อย เช่น การระบุสีในพื้นที่ เช่น พื้นที่สีแดง สีส้ม ก็เลี่ยงไปใช้คำว่าควบคุม หรือควบคุมสูงสุดแทน ทั้งที่ประชาชนเข้าใจในการควบคุมการระบาด หรือการเอ่ยถึงบ่อนการพนัน ก็ไม่กล้ากล่าวตรงๆ
รวมทั้งมีการท้วงติงการทำงานของ ร.ต.อ.พงศกร ขวัญเมือง โฆษกกรุงเทพมหานคร ที่สื่อมวลชนฝาก ศบค.สะท้อนปัญหา เพราะเมื่อนักข่าวถามข้อมูลในเชิงการแพทย์ โฆษก กทม.มักจะตอบไม่ได้ จึงเสนอให้เมื่อโฆษก กทม.จะแถลง ให้เชิญแพทย์จากสำนักอนามัย และสำนักการแพทย์ของ กทม.มานั่งประกบและให้ข้อมูลเพิ่มเติมได้ รวมทั้งขอให้บูรณาการร่วมกับ ศบค.ด้วย จุดนี้ “หมอทวีศิลป์” น้อมรับและชี้แจงด้วยว่าการทำงานของตัวเองยึดหลักสามข้อ คือ 1. true - ข้อเท็จจริง 2. transparency โปร่งใส 3. Timing เวลา พร้อมกับอธิบายว่า เมื่อครั้งการระบาดในครั้งที่แล้ว มีเคสที่สูงสุดคือวันที่มี 188 เคส ที่ต้องขอบคุณทีมระบาดวิทยาที่อดหลับอดนอน ทำงานดึกดื่นทุกวันเพื่ออัปเดตข้อมูล
“แต่ครั้งนี้ข้อมูลมหาศาลจริงๆ ตู๊มแรกก็มาเลย 500 ราย เมื่อข้อเท็จจริงมีมากก็เลยทำให้ความโปร่งใสมีปัญหาจนทำให้หนักใจ เพราะข้อมูลจำนวนมากทำให้การรายงานที่ครบมีปัญหาด้วย ไม่ใช่ไม่อยากรายงานให้ครบ อย่างรอบแรกเกิดขึ้นในสนามมวย และผับทองหล่อเป็นแหล่งใหญ่ แต่ตอนนี้ไม่ใช่อย่างนั้น เพราะแม้จะขอข้อมูลของกระทรวงสาธารณสุขแล้วก็ยอมรับว่าเจ้าหน้าที่ทำงานหนักเพราะข้อมูลเยอะจริงๆ เพราะในพื้นที่เองก็สาละวนกับการสอบสวนโรคจำนวนมาก”
ส่วนที่ว่ากลัวการพูดในเชิงการเมืองและการใช้ภาษานั้น หมอทวีศิลป์ยืนยันว่า ตัวเองพูดในสิ่งที่สบายใจที่จะพูด สบายใจที่ได้ทำงานกับเลขาฯ สมช. เพราะไม่มีใครมาสั่งให้ต้องพูดอย่างนั้นอย่างนี้ “นี่คือภาวะวิกฤต แม้ประเทศที่ใหญ่เขาก็เจอยิ่งกว่านี้ ไม่ใช่ว่าไม่มีปัญหา”
การจัดการข้อมูลของรัฐบาลเอง
มีการพูดถึงกรณีที่ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี แถลงหักข้อมูลของประกาศ กทม.ที่ห้ามรับประทานอาหารในร้านหลัง 19.00 น. แต่นายกฯ ให้ยกเลิกประกาศ ภาพออกมาเหมือน กทม.กับ ศบค.ไม่ได้คุยกัน และการแก้ปัญหาสามารถทำได้หลังไมค์ ด้วยการที่สื่อสารกันภายในไม่ต้องแถลงให้เกิดภาพความขัดแย้ง
รวมทั้งกรณีนายสาธิต ปิตุเตชะ รมช.สาธารณสุข โพสต์เฟซบุ๊กระบุว่า ศบค.ล็อกดาวน์ 5 จังหวัด แต่สุดท้ายต้องรอการชี้แจงในวันต่อไปทำให้เกิดความสับสนของข้อมูล แต่ไม่มีใครกล้าออกมาแก้ข่าวได้ทันท่วงที และยังพูดถึงกรณีที่จังหวัดต่างๆ ให้ข่าวการพบผู้ติดเชื้อรายพื้นที่ของตัวเอง ทำให้มีข้อมูลมหาศาลตลอดทั้งวัน ตรงนี้มีการบอกกับ ศบค.ว่าอย่าให้เกิดเหตุการณ์แบบนี้ขึ้นอีก และต้องบริหารจัดการข้อมูลให้เป็น single message เพราะส่งผลกับความเชื่อมั่น ความน่าเชื่อถือของข้อมูลที่ประชาชนจะสับสน
พร้อมกับเสนอว่า หากหมอทวีศิลป์แถลงคนเดียวไม่หมด ขอให้ถอยกลับไปใช้หลักการแถลงแบบ ศบค.รอบแรก คือ หมอแถลงสถานการณ์ หน่วยงานไหนเกี่ยวข้องกับเรื่องใดให้มีตัวแทนมาแถลง เช่น เรื่องความมั่นคงมี สมช. สำนักงานตำรวจฯ มหาดไทย มาแถลง เรื่องแรงงานมีกระทรวงแรงงานมาแถลง เรื่องแอปพลิเคชัน กระทรวงดีอีเอสมาแถลง ไม่เช่นนั้นหมอทวีศิลป์จะแบกภาระอยู่คนเดียว
และก่อนจบการประชุมที่ใช้เวลานานกว่า 2 ชั่วโมง เลขาฯ สมช.ในฐานะประธานการประชุม แสดงความขอบคุณ และน้อมรับทุกคำแนะนำจากสื่อมวลชน และหลายเรื่องเป็นความจริงที่ต้องรีบแก้ไข หากสิ่งใดทำได้ทันทีก็จะทำ สิ่งใดที่ทำไม่ได้ก็จะพยายามทำให้ดี และเมื่อเราจะปรับปรุงการสื่อสารอย่างไรก็จะแจ้งให้สื่อทราบ หรือให้ติดตามดูว่า ศบค.ได้ปรับการสื่อสารตามที่เสนอแนะมาแล้วหรือไม่
