กรมสรรพสามิตกำลังเผชิญความท้าทายในการจัดเก็บภาษียาสูบอีกปี โดย 10 เดือนแรกของปีงบประมาณ 2568 (ต.ค. 67-ก.ค. 68) สามารถจัดเก็บได้เพียง 3.9 หมื่นล้านบาท ซึ่งยังห่างจากเป้าหมายที่ 4.9 หมื่นล้านบาทถึง 19% สถานการณ์นี้สะท้อนแนวโน้มการจัดเก็บภาษีบุหรี่ที่ลดลงอย่างต่อเนื่องในแต่ละปี
สถานการณ์ของภาษียาสูบแตกต่างจากภาษีรถยนต์ ที่แม้จะจัดเก็บได้ลดลงเช่นกัน แต่มีสาเหตุจากนโยบายส่งเสริมรถยนต์ประหยัดพลังงาน และรถยนต์ไฟฟ้าเพื่อลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ในทางตรงกันข้าม การจัดเก็บภาษียาสูบที่ลดลงกลับไม่มีนโยบายใดๆ มาสนับสนุน นอกจากนโยบายปรับขึ้นอัตราภาษีที่มีผลตั้งแต่ปีงบประมาณ 2565 เพื่อเป้าหมายการลดจำนวนผู้สูบบุหรี่ แต่ผลลัพธ์ที่ได้กลับตรงกันข้าม และไม่มีใครอยากให้เกิด นั่นคือการทะลักของบุหรี่เถื่อน ทำลายรายได้รัฐ
การขึ้นภาษีไม่ได้ช่วยลดจำนวนผู้สูบ แต่กลับเปิดช่องให้ “บุหรี่เถื่อน” เข้ามาครองตลาด โดยปัจจุบันบุหรี่เถื่อนมีส่วนแบ่งการตลาดสูงถึง 28.1% และส่งผลกระทบเป็นลูกโซ่ต่อทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง หนึ่งในหน่วยงานที่ได้รับผลกระทบหนักที่สุดคือ องค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) ซึ่งจะได้รับส่วนแบ่งภาษีจากการขายบุหรี่ถูกกฎหมายเพื่อนำไปพัฒนาท้องถิ่น โดยเฉพาะ อบจ.สงขลา ที่ได้รับผลกระทบอย่างรุนแรง เนื่องจากเป็นจังหวัดที่มีสัดส่วนการบริโภคบุหรี่ผิดกฎหมายสูงเป็นอันดับ 2 ของประเทศ ถึงกว่า 90%
ข้อมูลจาก อบจ.สงขลาเผยว่า ในปี 2554 เคยจัดเก็บภาษีจากยาสูบได้สูงถึง 82 ล้านบาท แต่หลังจากที่บุหรี่เถื่อนแพร่ระบาดในช่วงปี 2563-2564 รายได้ดังกล่าวลดลงต่ำกว่า 10 ล้านบาท และล่าสุดในช่วง 9 เดือนแรกของปีงบประมาณ 2568 จัดเก็บได้เพียง 5 ล้านบาทเท่านั้น
นายสุพิศ พิทักษ์ธรรม นายกองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) สงขลา ยอมรับว่า “ปัญหาบุหรี่เถื่อนเป็นวิกฤตที่ต้องเร่งแก้ไขอย่างเร่งด่วน เพราะไม่เพียงแต่ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจ แต่ยังกัดกร่อนสังคมและสุขภาพของคนในพื้นที่ รายได้ที่สูญเสียไปเพราะสินค้าผิดกฎหมายเหล่านี้ ทำให้เม็ดเงินที่จะนำไปพัฒนาชุมชนต้องหดหายไป”
อย่างไรก็ตาม อบจ.ไม่มีอำนาจในการบังคับใช้กฎหมายด้วยตนเอง จึงต้องอาศัยความร่วมมือจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะกรมสรรพสามิตและกระทรวงการคลัง ที่มีนโยบาย Zero Tolerance สินค้าหลีกเลี่ยงภาษีสรรพสามิตต้องเป็นศูนย์อยู่แล้ว เพียงแค่ต้องจริงจังมากขึ้น ไม่ปล่อยให้บุหรี่เถื่อนลอยนวลต่อไป
