ใครที่เคยรับรู้เรื่องไฟไหม้โรงงานตุ๊กตาเคเดอร์ นอกจากจะสะเทือนใจแล้วยังจดจำเรื่องนี้ไว้ไม่เคยลืม เพราะเป็นไฟไหม้ที่ทำให้ผู้คนจำนวนมากต้องเสียชีวิตอย่างน่าสังเวช เป็นบทเรียนครั้งสำคัญของอุตสาหกรรมของเมืองไทย ที่เกิดขึ้นจากเหตุไม่มีความรับผิดชอบของนายทุน ที่หวังแต่เพียงการใช้เงินลงทุนต่ำ ไม่คำถึงถึงความปลอดภัยของคนงาน ทั้งยังเกิดจากความมักง่ายไม่มีวินัยของคนงาน จนทำให้เกิดการคลื่อนไหวเรียกร้องมาตรฐานความปลอดภัยในการทำงาน เกิดกฎหมายตามมาหลายฉบับ และถือเอาวันเกิดเหตุการณ์สลดใจครั้งนี้เป็น “วันปลอดภัยในการทำงานแห่งชาติ”
โศกนาฏกรรมครั้งนี้เกิดขึ้นเมื่อวันที่ ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๓๖ ที่โรงงานผลิตตุ๊กตาและของเด็กเล่นของบริษัท เคเดอร์ อินดัสเทรียล (ไทยแลนด์) จำกัด ตั้งอยู่ที่ถนนพุทธมณฑลาย ๔ ตำบลกระทุ่มล้ม อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม ที่เกิดเหตุเป็นโรงงานขนาดใหญ่ ประกอบด้วยอาคาร ๕ ชั้น ๔ อาคาร ขณะเกิดเหตุเป็นเวลาราว ๑๖.๐๐ น. ขณะที่คนงานกว่า ๒,๐๐๐ คนใหล้จะเลิกงานกันแล้ว ไฟได้ลุกไหม้ขึ้นจากชั้นล่างของอาคารหลังหนึ่ง และได้ลุกลามขึ้นอย่างรวดเร็ว เนื่องจากภายในโรงงานมีผ้าซึ่งเป็นวัสดุไวไฟจำนวนมาก ทำให้คนงานวิ่งหนีตายกันอลหม่าน แต่คนงานชั้นบนก็ยังไม่ทราบ เนื่องจากไม่มีสัญญาณเตือนภัยและเสียงจักรเย็บผ้ากลบเสียงภายนอกของห้องปรับอากาศ จึงหนีได้ช้ากว่าคนข้างล่าง
เลวร้ายที่สุดก็คือ เมื่อไฟไหม้ได้ราว ๑๕ นาที อาคารก็ถล่มลงมาทั้งหลัง ทำให้มีผู้เสียชีวิตถึง ๑๘๘ คน บาดเจ็บอีก ๔๖๙ คน ซึ่งต่อมาหลายคนในจำนวนนี้ได้กลายเป็นคนพิการตลอดชีวิต และยังทำให้เด็กหลายคนเป็นกำพร้า หลายครอบครัวตกระกำลำบากเพราะขาดเสาหลักของครอบครัว
จากการสอบสวนสาเหตุ ได้พบเรื่องสลดใจที่ไม่น่าเกิดขึ้นมากมาย
อันดับแรก พบว่าต้นเหตุเพลิงไหม้ครั้งนี้ เกิดจากความประมาทของพนักงานคนหนึ่งที่สูบบุหรี่ในโรงงาน แล้วทิ้งก้นบุหรี่ลงพื้นที่เกลื่อนด้วยเศษวัสดุที่ใช้ผลิตตุ๊กตา
เมื่อสอบสวนในเชิงลึกต่อไปก็พบความบกพร่องของโรงงานมีเพียบ ขาดมาตรฐานความปลอดภัยหลายประการ นอกจากไม่มีสัญญาณเตือนภัยแล้วยังไม่มีบันไดหนีไฟ ประตูออกฉุกเฉินก็แคบไม่ได้มาตรฐาน ทั้งยังมีจำนวนน้อยเมื่อเทียบกับจำนวนคนงาน และไม่เคยมีการซ้อมการหนีไฟให้พนักงานเลย เป็นความประมาทของผู้บริหารโรงงานอย่างชัดเจน
ที่สำคัญอีกอย่างก็คือ เหตุที่อาคารทั้งหลังถล่มลงมาหลังจากไฟไหม้ชั้นล่างเพียง ๑๕ นาที ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้คนตายมาก พบว่าโครงสร้างของอาคารไม่ได้มาตรฐาน เอาถูกไว้ก่อน จึงสร้างด้วยโครงเหล็กสำเร็จรูปที่ไม่ทนไฟ พอถูกความร้อนจึงอ่อนตัวแบกรับน้ำหนักไม่ไหว
ที่เลวร้ายเกินกว่าจะคาดถึงก็คือ คนงานที่รอดชีวิตได้ให้ปากคำว่า พอเกิดไฟไหม้เจ้าของโรงงานเกรงว่าคนงานจะฉวยโอกาสหยิบตุ๊กตาติดมือวิ่งหนีไฟไปด้วย เลยสั่งให้ยามแต่ละชั้นปิดประตูโรงงานไว้
นอกจากนี้ยังพบข้อเท็จจริงว่า โรงงานเคเดอร์แห่งนี้ได้เคยเกิดเพลิงไหม้มาแล้วถึง ๓ ครั้ง คือเมื่อวันที่ ๑๖ สิงหาคม ๒๕๓๒ วันที่ ๒ พฤศจิกายน ๒๕๓๔ และวันที่ ๑๓ กุมภาพันธ์ ๒๕๓๖ เมื่อ ๓ เดือนก่อนที่จะปิดฉากครั้งนี้นี่เอง ปล่อยให้ไหม้ซ้ำซากโดยไม่สำนึกเลย
กรณีของไฟไหม้โรงงานตุ๊กตาเคเดอร์ทำให้ภาคแรงงานได้ออกมาเรียกร้องให้มีการการปรับปรุงมาตรฐานความปลอดภัยในการทำงาน จนในวันที่ ๒๖ สิงหาคม ๒๕๔๐ คณะรัฐมนตรีได้เห็นชอบให้กำหนวันที่ ๑๐ พฤษภาคมของทุกปี เป็น “วันปลอดภัยในการทำงานแห่งชาติ” ให้ตระหนักถึงความปลอดภัยในการทำงานของทุกสาขาอาชีพ เน้น “ปลอดภัยไว้ก่อน” เพื่อมิให้เหตุสลดใจอย่างกรณีโรงงานตุ๊กตาเคเดอร์เกิดขึ้นอีก
