“ปลิงทะเลกาหมาด” อีกภูมิปัญญาชาวบ้านที่นำมาใช้เป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงกระดูก รักษาแผล โดยนำมาต้มและดองในน้ำผึ้งป่า ล่าสุดภาควิชาอุตสาหกรรมอาหาร คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการประมง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล ศรีวิชัย ได้ทำการศึกษาวิจัยและต่อยอดพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ ด้านอาหารและเครื่องสำอาง
รศ.ดร.ชุตินุช สุจริต อาจารย์ประจำภาควิชาอุตสาหกรรมอาหาร คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการประมง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล ศรีวิชัย ผู้ทำการศึกษาวิจัยเรื่อง “การนำภูมิปัญญาของปลิงทะเลกาหมาด มาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ด้านอาหาร และเครื่องสำอาง” เล่าว่า “ปลิงทะเลกาหมาด” เป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง ลำตัวลักษณะทรงกระบอกกลมคล้ายไส้กรอก ลำตัวอ่อนนุ่มยืดหด ตัวได้ ปลายทั้งสองข้างเป็นช่องเปิดปาก และทวาร ผิวหนังส่วนนอกยืดหยุ่นได้ดี ภายใต้ผิวหนังมีตุ่มเม็ดหินปูน กระจายอยู่ทั่วไป มีหนามลักษณะคล้ายต้นไม้ล้อมรอบ
ข้อสำคัญ “ปลิงทะเลกาหมาด” ยังมีคุณสมบัติที่ดีหลายอย่างในการเป็นยารักษาโรค ซึ่งถือได้ว่าเป็นภูมิปัญญาชาวบ้าน ที่ชาวบ้านนิยมนำมาเป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงกระดูก รักษาแผล โดยวิธีการนำมาต้มและดองในน้ำผึ้งป่า แต่วิธีการเหล่านี้ยังขาดงานวิจัยออกมารองรับ ทำให้ภูมิปัญญาดังกล่าวไม่แพร่หลาย
เพื่อนำภูมิปัญญาของปลิงกาหมาด มาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ ด้านอาหารและเครื่องสำอาง สามารถส่งเสริมให้ชุมชนนำไปต่อยอดด้านธุรกิจ จึงมีการพัฒนาบรรจุภัณฑ์ให้มีความสวยงาม ส่งเสริมการตลาดเผยแพร่สรรพคุณต่างๆ ของปลิงกาหมาด ให้เป็นที่รู้จักมากยิ่งขึ้น ซึ่งการดำเนินงานด้านการวิจัย ได้รับทุนอุดหนุนจากงบประมาณด้านวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (ววน.) ประจำปี 2563
รศ.ดร.ชุตินุช กล่าวว่า ปลิงทะเลกาหมาด มีคุณสมบัติที่ดีหลายอย่างในการเป็นยารักษาโรค มีโปรตีนประมาณร้อยละ 10-12 ไขมันร้อยละ 0.002-0.04 และเนื้อปลิงทะเลยังมีสารมิวโคโปรตีนที่ทำให้กล้ามเนื้อทำงานได้ปกติ นอกจากนี้ ยังมีการระบบป้องกันตัวเมื่อเจอศัตรู โดยปล่อยเมือกเหนียวสีขาว หรือ แบ่งเซลล์อวัยวะภายใน เช่น ลำไส้ และทางเดินอาหารออกมา ซึ่งสารดังกล่าวนั้นมีกลไกออกฤทธิ์ทางชีวภาพ มีชื่อว่า สารโฮโลท๊อกซิน (Holotoxin) มีคุณสมบัติยับยั้งเชื้อรา และทำให้การขยายเซลล์ของมะเร็งช้าลง ซึ่งชาวบ้านนิยมนำมาเป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงกระดูก และรักษาแผล ทางทีมนักวิจัยจึงมีแนวคิดในการทำงานวิจัยชิ้นนี้ เพื่อนำองค์ความรู้จากภูมิปัญญาที่ชาวบ้านนำปลิงทะเลกาหมาดมาเป็นยา และปรุงอาหาร นำมาศึกษาเกี่ยวกับการทำผลิตภัณฑ์อาหาร และเครื่องสำอาง
สำหรับการจับปลิงทะเลกาหมาด ควรจับในเวลากลางคืน ช่วงข้างขึ้น หรือ ข้างแรม 15 ค่ำ ถนัดจากนั้นไปอีก 1-4วัน ต้องจับในน้ำลึก พบอยู่ใน 3-5 เมตร ในระดับน้ำปกติ สามารถหาได้สะดวก เนื่องจากปลิงทะเลกาหมาดออกหากินในเวลากลางคืน โดยในการจับปลิงพบบริเวณแนวปะการัง จะมีจุดสังเกตได้ง่าย ตาปลิงจะมีสีแดง คือตาของปลิงทะเลกาหมาดในตอนกลางคืน โดยชาวประมงสามารถที่จะจับได้อย่างสะดวก แต่หากจับในเวลากลางวัน ต้องดูทิศทางน้ำ ซึ่งในช่วงน้้ำลง สามารถที่จะหาปลิงได้ตามที่ต้องการ
ส่วนในการทำความสะอาดปลิง ชาวบ้านจะนำมาทำความสะอาดโดยการล้างด้วยน้ำเค็ม และนำลำไส้ปลิงทะเลออก เพื่อป้องกันการละลายตัวของปลิง เพราะหากได้น้ำจืดปลิงจะทำการลอกคราบและละลายเป็นเมือก หลังจากนั้นล้างด้วยน้้ำทะเล เพื่อทำความสะอาด ทิ้งให้สะเด็ดน้ำหลังจากนั้น นำสารส้มมาทำความสะอาด โดยการถูเพื่อให้ผิวหนังปลิงเรียบและช่วยในเรื่องกลิ่นเฉพาะตัวของปลิงลงลด หลังจากนั้นล้างด้วยน้ำที่สะอาดได้ เพื่อที่จะเตรียมในการที่จะแปรรูปอื่น ๆ ต่อไป จึงมั่นใจได้ว่ากระบวนการทั้งหมด จะสร้างความปลอดภัยให้กับผู้บริโภคในการรับประทานได้
ขณะนี้ได้นำปลิงทะเลกาหมาด มาทำเป็นผลิตภัณฑ์ด้านอาหาร และเครื่องสำอาง ประกอบด้วย ยำปลิงกาหมาด แกงคั่ว น้ำมันปลิงกาหมาด ปลิงดองในน้ำผึ้ง ปลิงดองในเหล้าและสมุนไพร และปลิงแห้งใส่แคปซูล นอกจากนี้ได้มีการการนำน้ำมันปลิงทะเลกาหมาดเป็นฐานในการพัฒนาสูตรเซรั่ม เพื่อผิวพรรณที่ดีและน่าสนใจในการพัฒนาต่อยอด โดยได้นำมาพัฒนาต่อ 3 สูตร คือ สูตรที่1 น้ำมันมะพร้าวที่เคียวปลิงทะเลกาหมาด สูตรที่2 น้ำมันมะพร้าวที่เคียวปลิงทะเลกาหมาด ผสมมันเทียนดำ และสูตรที่ 3 น้ำมันมะพร้าวที่เคียวปลิงทะเลกาหมาด ผสม สมุนไพรต่าง ๆ โดยจากการทดลองพบว่า สูตรที่ 2 ได้รับการ ยอมรับ และมีคุณสมบัติในการบำรุงผิวพรรณ เพิ่มความชุ่มชื้นให้กับผิวหนัง เนื่องจากเมืองของปลิงทะเลกาหมาดช่วยในการรักษาบาดแผลได้ดี
ทั้งนี้ ผลิตภัณฑ์ที่ทำจากปลิงทะเลกาหมาดพร้อมบรรจุภัณฑ์ ยังอยู่ในระหว่างการพัฒนาสูตรต่าง ๆ ให้มีคุณภาพมากขึ้น โดยในอนาคตจะมีผลิตภัณฑ์ออกสู่ตลาดอย่างแน่นอน
