การแพร่ระบาดใหญ่ของ COVID-19 เป็นเสมือนการแจ้งเตือนให้เห็นถึงความเปราะบางของระบบอาหารของเรา และเป็นเสมือนการเปิดโปงข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับภัยคุกคามที่เกิดจากวิกฤตสภาพภูมิอากาศต่อความมั่นคงทางโภชนาการและสุขภาพส่วนรวมของพวกเรา
ประเทศไทยในฐานะที่เป็นประเทศผู้ส่งออกอาหารอันดับที่ 11 ของโลกและอันดับ 2 ในเอเชีย จำเป็นต้องแสวงหาโอกาสใหม่และภารกิจใหม่ โดยความร่วมกับอาเซียนและเหล่าประเทศ RCEP รวมถึงประเทศต่างๆ ในโลก ภายใต้หลักการ PPP และ SDGs ของสหประชาชาติ (United Nation)
ในการริเริ่มโครงการอาหารแห่งอนาคตจำเป็นจะต้องวางแนวทางที่มีศักยภาพ เพื่อตอบสนองความต้องการของประชากรที่เพิ่มขึ้นของโลก
สำหรับทั้งโปรตีนจากพืชและโปรตีนจากแมลงที่กินได้ที่จะเป็น “อาหารแห่งอนาคต” จะเปลี่ยนมุมมองของอุตสาหกรรมอาหารทั่วโลกในอนาคตอันใกล้ และจะเป็นผลิตภัณฑ์โปรตีนทางเลือก ที่เพิ่มปริมาณอาหารสำหรับประชากรโลก ที่ต้องเผชิญกับภาวะทุพโภชนาการอย่างรุนแรงเนื่องจากการล็อกดาวน์ในช่วงโควิด (COVID 19) ซึ่งเป็นข้อจำกัดที่ส่งผลกระทบต่อห่วงโซ่อุปทานอาหารทั้งหมด
การเพิ่มแหล่งโปรตีนเพื่อสุขภาพที่หลากหลายในแต่ละมื้อ กำลังกลายเป็นกระแสอย่างรวดเร็วในโลก เราสามารถพูดได้ว่าอาหารในอนาคตมีแนวโน้มที่จะกลายเป็นโปรตีนจากพืช ซึ่งประเมินเป็นมูลค่าตลาดกว่า 4 ล้านล้านบาท (มากกว่า 14,000 ล้านเหรียญสหรัฐ) ภายใน 10 ปีข้างหน้า
การบริโภคโปรตีนจากพืชไม่ใช่ประสบการณ์ใหม่ เนื่องจากผู้คนคุ้นเคยกับการปฏิบัติเช่นนี้มานาน แล้วดังที่พวกเราเห็นได้จากช่วงเทศกาลกินเจ
ตลาดมังสวิรัติได้ทำให้ตัวเองเป็นที่รู้จักในวงกว้างมากขึ้น รวมไปถึงเซเลบริตี้ ที่เป็นที่รู้จัก ดังเช่น ลีโอนาร์โด ดิคาร์ปิโอ (Leonardo Di Caprio) หรือ บิล เกตต์ (Bill Gate) ผู้ก่อตั้ง Microsoft ก็หันมาสนใจลงทุนกับการค้นพบใหม่ของเนื้อสัตว์ที่ทำจากพืช
เมื่อเร็วๆ นี้ ร้านโดนัทอย่าง Dunkin Donut ก็ต้องการมีส่วนร่วมในตลาดที่มีกำไรนี้ โดยร่วมมือกับบริษัทอาหารรายใหญ่อย่าง Beyond Meat เพื่อทำเมนูอาหารเช้า
โดยก่อนหน้านั้น Burger King, McDonald’s และ Subway ยังได้มีการเพิ่มโปรตีนจากพืชแบบใหม่เป็นทางเลือกในเมนูอาหารอีกด้วย
ผู้เล่นที่มีศักยภาพอีกราย คือ ไทสัน ได้นำเสนอผลิตภัณฑ์อาหารนักเก็ตที่ทำจากการผสมผสานของโปรตีนถั่ว และส่วนผสมจากพืชอื่น ๆ และมีไฟเบอร์ 5 กรัมและโอเมก้า 3
ยิ่งไปกว่านั้น บริษัทผู้ผลิตอาหารรายใหญ่ในสหรัฐฯ ดังเช่น Harmel และ Kellogg ก็ได้กระโดดเข้าสู่ธุรกิจเนื้อสัตว์จากพืชเช่นกัน
การเพิ่มขึ้นของโปรตีนทางเลือกในอาหารกระแสหลักทำให้ร้านค้าชื่อดังใหญ่ๆ ร่วมมือกับบริษัทต่างๆ เช่น Impossible Foods และ Beyond Burgers เพื่อให้เนื้อสัตว์จากพืช สามารถเข้าถึงได้ง่ายสำหรับผู้บริโภค ผลิตภัณฑ์เนื้อสัตว์จากพืชกลายเป็นสินค้ายอดนิยมในร้านขายของชำและร้านอาหารจานด่วน ด้วยความสนใจที่เพิ่มขึ้นในความนิยมการยืดหยุ่นหรือการผสมผสานตัวเลือกมังสวิรัติ เข้ากับอาหารของพวกเขา
จึงไม่น่าแปลกใจที่อุตสาหกรรมจากพืชมีการเติบโตอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน สหรัฐฯ กำลังเล็งเห็นนวัตกรรมทางเทคโนโลยีที่น่าทึ่งในอุตสาหกรรมอาหารจากพืช คุณภาพของผลิตภัณฑ์และความคล้ายคลึงกับเนื้อสัตว์ ได้สร้างความพึงพอใจอย่างต่อเนื่อง ให้กับผู้คนทั่วประเทศที่กำลังลดปริมาณผลิตภัณฑ์จากสัตว์
ส่วนประเทศจีน ซึ่งเป็นหนึ่งในตลาดผลิตภัณฑ์เนื้อสัตว์ที่ใหญ่ที่สุดในโลก และมีศักยภาพสำหรับเนื้อสัตว์จากพืช Beyond Meat ก็ตัดสินใจสร้างโรงงานผลิต 2 แห่งในมณฑลเจ้อเจียงทางตะวันออกของจีน เพื่อผลิตผลิตภัณฑ์เนื้อสัตว์จากพืชรวมถึงเนื้อมังสวิรัติ เกี๊ยวหมูสับและเนื้อสับ กั้งและไก่จากพืช
ในตลาดจีน Beyond Meat เป็นแบรนด์เนื้อสัตว์ข้ามชาติรายแรก ที่นำโรงงานผลิตรายใหญ่ของตนเองเข้ามาในประเทศ และคาดว่าจะเป็นหนึ่งในตลาดที่ใหญ่ที่สุดทั้งด้านการผลิตและการวิจัยและการพัฒนาในอนาคตอันใกล้ การผลิตแบบทดลองมีกำหนดที่จะเริ่มขายภายในไม่กี่เดือนข้างหน้านี้ โดยที่การเริ่มการผลิตแบบเต็มรูปแบบจะมีขึ้นในต้นปี 2564
หรือแม้แต่ IKEA ยักษ์ใหญ่ด้านเฟอร์นิเจอร์ก็ยังเสนอลูกชิ้นผัก ที่ทำจากถั่วลูกไก่ ถั่วลันเตาและแครอท อย่างไรก็ตาม IKEA กล่าวว่า ได้พัฒนาลูกชิ้นจากพืชชนิดใหม่ ซึ่งมีลักษณะและรสชาติเหมือนลูกชิ้นแบบดั้งเดิม ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของความมุ่งมั่นที่จะกลายมาเป็นความยั่งยืนที่มากขึ้น
แม้จะมีการแข่งขันที่รุนแรงจากตลาดออนไลน์ในจีน เช่น“ อาลีบาบา” หรือเครือข่ายร้านกาแฟและโรงคั่วกาแฟข้ามชาติของอเมริกาอย่าง “ สตาร์บัคส์” หรือ“ KFC” เครือร้านอาหารฟาสต์ฟู้ดสัญชาติอเมริกัน และ“ เนสท์เล่” ซึ่งเป็นกลุ่มบริษัท แปรรูปอาหารและเครื่องดื่มข้ามชาติของสวิสเซอร์แลนด์
บริษัท ญี่ปุ่นที่ลงทุนในจีนแผ่นดินใหญ่กำลังขยายเครือข่ายอาหารมังสวิรัติ และพยายามเจาะตลาดมังสวิรัติด้วยอาหารหลากหลายประเภท เช่น ติ่มซำ ซาลาเปา ก๋วยเตี๋ยวเวียดนาม “เฝอ” อาหารญี่ปุ่นแบบดั้งเดิมเช่น “ซูชิ” แกงกะหรี่ที่ทำจากน้ำเกรวี่ ไส้กรอกและแฮมเบอร์เกอร์ที่ทำจากโปรตีนที่มีสารอาหารที่จำเป็น
ถ้าไปดูกันที่ที่ตลาดอเมริกา ปริมาณการขายอาหารสำเร็จรูปที่ทำจากโปรตีนไร้เนื้อสัตว์ในสหรัฐอเมริกา มีการขยายตัวอย่างต่อเนื่องระหว่างปี 2556-2561 โดยมีอัตราการเติบโตเฉลี่ยต่อปี 15.4% เมื่อเทียบกับเนื้อสัตว์แปรรูปที่เติบโตเพียง 1.2% ตามรายงานของ บริษัท วิจัยอเมริกันของ NDP Group
นอกจากนี้ผู้ประกอบการในสหรัฐฯยังพบว่ายอดขายโปรตีนจากพืชเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องตั้งแต่เดือนเมษายน 2018 ถึงมีนาคม 2019 ที่อัตราการเติบโต 7.8% ซึ่งทำสถิติสูงสุดใหม่ในประวัติศาสตร์ คล้ายกับ Beyond Meat ซึ่งเป็นผู้ผลิตเนื้อจากพืชทดแทนเนื้อสัตว์ ที่มีฐานการผลิตในลอสแองเจลิส ก่อตั้งขึ้นในปี 2009 โดย Ethan Brown ซึ่งรายงานปริมาณการขายเติบโต 287% ในไตรมาสที่สองของปี 2019
เราสามารถพูดได้ว่าปี 2019 เป็นปีแห่งจุดเปลี่ยนของโปรตีนจากพืช ซึ่งสะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของอุปทานด้านอาหาร
ตั้งแต่เดือนมกราคมปี 2019 เป็นต้นมา Carl’s ได้ออกไส้เบอร์เกอร์ที่ทำจากพืช ซึ่งถูกออกแบบมาให้มีลักษณะ การปรุงรสและการตอบสนองที่เหมือนกับเนื้อวัว มันมีทั้งความชุ่มฉ่ำ และความอร่อยของเนื้อ แบบเดียวกับเบอร์เกอร์แบบดั้งเดิมและมีโปรตีนจากพืช 18 กรัม
ตามมาด้วยเบอร์เกอร์คิง ซึ่งกลายเป็นข่าวพาดหัวเมื่อเดือนเมษายนปี 2019 ด้วยการเปิดตัว Impossible Whopper เบอร์เกอร์ที่เป็นโปรตีนจากพืช โดย Impossible Whopper ถูกเปิดตัวใน 59 สาขา จนกระทั่งวันที่ 2 พฤษภาคม 2019 บริษัทฯ ได้ประกาศอย่างเป็นทางการว่าเบอร์เกอร์ไร้เนื้อดังกล่าว พร้อมจำหน่ายทั่วประเทศในปลายปี 2019
บทความโดย อลงกรณ์ พลบุตร ที่ปรึกษารัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ประเทศไทย
(จากการเข้าร่วมการประชุมเศรษฐกิจโลก (World Economic Forum) และได้มีโอกาสแบ่งปันประสบการณ์ วิสัยทัศน์ และนโยบายของประเทศไทย เกี่ยวกับความมุ่งมั่นของประเทศไทยที่จะเป็นหนึ่งในศูนย์กลางของโปรตีนจากพืช (Plant-Based Proteins) ของอาเซียน ในยุคโควิด-19 กำลังแพร่ระบาดทั่วโลก)
ประเทศไทยในฐานะที่เป็นประเทศผู้ส่งออกอาหารอันดับที่ 11 ของโลกและอันดับ 2 ในเอเชีย จำเป็นต้องแสวงหาโอกาสใหม่และภารกิจใหม่ โดยความร่วมกับอาเซียนและเหล่าประเทศ RCEP รวมถึงประเทศต่างๆ ในโลก ภายใต้หลักการ PPP และ SDGs ของสหประชาชาติ (United Nation)
ในการริเริ่มโครงการอาหารแห่งอนาคตจำเป็นจะต้องวางแนวทางที่มีศักยภาพ เพื่อตอบสนองความต้องการของประชากรที่เพิ่มขึ้นของโลก
สำหรับทั้งโปรตีนจากพืชและโปรตีนจากแมลงที่กินได้ที่จะเป็น “อาหารแห่งอนาคต” จะเปลี่ยนมุมมองของอุตสาหกรรมอาหารทั่วโลกในอนาคตอันใกล้ และจะเป็นผลิตภัณฑ์โปรตีนทางเลือก ที่เพิ่มปริมาณอาหารสำหรับประชากรโลก ที่ต้องเผชิญกับภาวะทุพโภชนาการอย่างรุนแรงเนื่องจากการล็อกดาวน์ในช่วงโควิด (COVID 19) ซึ่งเป็นข้อจำกัดที่ส่งผลกระทบต่อห่วงโซ่อุปทานอาหารทั้งหมด
การเพิ่มแหล่งโปรตีนเพื่อสุขภาพที่หลากหลายในแต่ละมื้อ กำลังกลายเป็นกระแสอย่างรวดเร็วในโลก เราสามารถพูดได้ว่าอาหารในอนาคตมีแนวโน้มที่จะกลายเป็นโปรตีนจากพืช ซึ่งประเมินเป็นมูลค่าตลาดกว่า 4 ล้านล้านบาท (มากกว่า 14,000 ล้านเหรียญสหรัฐ) ภายใน 10 ปีข้างหน้า
การบริโภคโปรตีนจากพืชไม่ใช่ประสบการณ์ใหม่ เนื่องจากผู้คนคุ้นเคยกับการปฏิบัติเช่นนี้มานาน แล้วดังที่พวกเราเห็นได้จากช่วงเทศกาลกินเจ
ตลาดมังสวิรัติได้ทำให้ตัวเองเป็นที่รู้จักในวงกว้างมากขึ้น รวมไปถึงเซเลบริตี้ ที่เป็นที่รู้จัก ดังเช่น ลีโอนาร์โด ดิคาร์ปิโอ (Leonardo Di Caprio) หรือ บิล เกตต์ (Bill Gate) ผู้ก่อตั้ง Microsoft ก็หันมาสนใจลงทุนกับการค้นพบใหม่ของเนื้อสัตว์ที่ทำจากพืช
เมื่อเร็วๆ นี้ ร้านโดนัทอย่าง Dunkin Donut ก็ต้องการมีส่วนร่วมในตลาดที่มีกำไรนี้ โดยร่วมมือกับบริษัทอาหารรายใหญ่อย่าง Beyond Meat เพื่อทำเมนูอาหารเช้า
โดยก่อนหน้านั้น Burger King, McDonald’s และ Subway ยังได้มีการเพิ่มโปรตีนจากพืชแบบใหม่เป็นทางเลือกในเมนูอาหารอีกด้วย
ผู้เล่นที่มีศักยภาพอีกราย คือ ไทสัน ได้นำเสนอผลิตภัณฑ์อาหารนักเก็ตที่ทำจากการผสมผสานของโปรตีนถั่ว และส่วนผสมจากพืชอื่น ๆ และมีไฟเบอร์ 5 กรัมและโอเมก้า 3
ยิ่งไปกว่านั้น บริษัทผู้ผลิตอาหารรายใหญ่ในสหรัฐฯ ดังเช่น Harmel และ Kellogg ก็ได้กระโดดเข้าสู่ธุรกิจเนื้อสัตว์จากพืชเช่นกัน
การเพิ่มขึ้นของโปรตีนทางเลือกในอาหารกระแสหลักทำให้ร้านค้าชื่อดังใหญ่ๆ ร่วมมือกับบริษัทต่างๆ เช่น Impossible Foods และ Beyond Burgers เพื่อให้เนื้อสัตว์จากพืช สามารถเข้าถึงได้ง่ายสำหรับผู้บริโภค ผลิตภัณฑ์เนื้อสัตว์จากพืชกลายเป็นสินค้ายอดนิยมในร้านขายของชำและร้านอาหารจานด่วน ด้วยความสนใจที่เพิ่มขึ้นในความนิยมการยืดหยุ่นหรือการผสมผสานตัวเลือกมังสวิรัติ เข้ากับอาหารของพวกเขา
จึงไม่น่าแปลกใจที่อุตสาหกรรมจากพืชมีการเติบโตอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน สหรัฐฯ กำลังเล็งเห็นนวัตกรรมทางเทคโนโลยีที่น่าทึ่งในอุตสาหกรรมอาหารจากพืช คุณภาพของผลิตภัณฑ์และความคล้ายคลึงกับเนื้อสัตว์ ได้สร้างความพึงพอใจอย่างต่อเนื่อง ให้กับผู้คนทั่วประเทศที่กำลังลดปริมาณผลิตภัณฑ์จากสัตว์
ส่วนประเทศจีน ซึ่งเป็นหนึ่งในตลาดผลิตภัณฑ์เนื้อสัตว์ที่ใหญ่ที่สุดในโลก และมีศักยภาพสำหรับเนื้อสัตว์จากพืช Beyond Meat ก็ตัดสินใจสร้างโรงงานผลิต 2 แห่งในมณฑลเจ้อเจียงทางตะวันออกของจีน เพื่อผลิตผลิตภัณฑ์เนื้อสัตว์จากพืชรวมถึงเนื้อมังสวิรัติ เกี๊ยวหมูสับและเนื้อสับ กั้งและไก่จากพืช
ในตลาดจีน Beyond Meat เป็นแบรนด์เนื้อสัตว์ข้ามชาติรายแรก ที่นำโรงงานผลิตรายใหญ่ของตนเองเข้ามาในประเทศ และคาดว่าจะเป็นหนึ่งในตลาดที่ใหญ่ที่สุดทั้งด้านการผลิตและการวิจัยและการพัฒนาในอนาคตอันใกล้ การผลิตแบบทดลองมีกำหนดที่จะเริ่มขายภายในไม่กี่เดือนข้างหน้านี้ โดยที่การเริ่มการผลิตแบบเต็มรูปแบบจะมีขึ้นในต้นปี 2564
หรือแม้แต่ IKEA ยักษ์ใหญ่ด้านเฟอร์นิเจอร์ก็ยังเสนอลูกชิ้นผัก ที่ทำจากถั่วลูกไก่ ถั่วลันเตาและแครอท อย่างไรก็ตาม IKEA กล่าวว่า ได้พัฒนาลูกชิ้นจากพืชชนิดใหม่ ซึ่งมีลักษณะและรสชาติเหมือนลูกชิ้นแบบดั้งเดิม ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของความมุ่งมั่นที่จะกลายมาเป็นความยั่งยืนที่มากขึ้น
แม้จะมีการแข่งขันที่รุนแรงจากตลาดออนไลน์ในจีน เช่น“ อาลีบาบา” หรือเครือข่ายร้านกาแฟและโรงคั่วกาแฟข้ามชาติของอเมริกาอย่าง “ สตาร์บัคส์” หรือ“ KFC” เครือร้านอาหารฟาสต์ฟู้ดสัญชาติอเมริกัน และ“ เนสท์เล่” ซึ่งเป็นกลุ่มบริษัท แปรรูปอาหารและเครื่องดื่มข้ามชาติของสวิสเซอร์แลนด์
บริษัท ญี่ปุ่นที่ลงทุนในจีนแผ่นดินใหญ่กำลังขยายเครือข่ายอาหารมังสวิรัติ และพยายามเจาะตลาดมังสวิรัติด้วยอาหารหลากหลายประเภท เช่น ติ่มซำ ซาลาเปา ก๋วยเตี๋ยวเวียดนาม “เฝอ” อาหารญี่ปุ่นแบบดั้งเดิมเช่น “ซูชิ” แกงกะหรี่ที่ทำจากน้ำเกรวี่ ไส้กรอกและแฮมเบอร์เกอร์ที่ทำจากโปรตีนที่มีสารอาหารที่จำเป็น
ถ้าไปดูกันที่ที่ตลาดอเมริกา ปริมาณการขายอาหารสำเร็จรูปที่ทำจากโปรตีนไร้เนื้อสัตว์ในสหรัฐอเมริกา มีการขยายตัวอย่างต่อเนื่องระหว่างปี 2556-2561 โดยมีอัตราการเติบโตเฉลี่ยต่อปี 15.4% เมื่อเทียบกับเนื้อสัตว์แปรรูปที่เติบโตเพียง 1.2% ตามรายงานของ บริษัท วิจัยอเมริกันของ NDP Group
นอกจากนี้ผู้ประกอบการในสหรัฐฯยังพบว่ายอดขายโปรตีนจากพืชเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องตั้งแต่เดือนเมษายน 2018 ถึงมีนาคม 2019 ที่อัตราการเติบโต 7.8% ซึ่งทำสถิติสูงสุดใหม่ในประวัติศาสตร์ คล้ายกับ Beyond Meat ซึ่งเป็นผู้ผลิตเนื้อจากพืชทดแทนเนื้อสัตว์ ที่มีฐานการผลิตในลอสแองเจลิส ก่อตั้งขึ้นในปี 2009 โดย Ethan Brown ซึ่งรายงานปริมาณการขายเติบโต 287% ในไตรมาสที่สองของปี 2019
เราสามารถพูดได้ว่าปี 2019 เป็นปีแห่งจุดเปลี่ยนของโปรตีนจากพืช ซึ่งสะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของอุปทานด้านอาหาร
ตั้งแต่เดือนมกราคมปี 2019 เป็นต้นมา Carl’s ได้ออกไส้เบอร์เกอร์ที่ทำจากพืช ซึ่งถูกออกแบบมาให้มีลักษณะ การปรุงรสและการตอบสนองที่เหมือนกับเนื้อวัว มันมีทั้งความชุ่มฉ่ำ และความอร่อยของเนื้อ แบบเดียวกับเบอร์เกอร์แบบดั้งเดิมและมีโปรตีนจากพืช 18 กรัม
ตามมาด้วยเบอร์เกอร์คิง ซึ่งกลายเป็นข่าวพาดหัวเมื่อเดือนเมษายนปี 2019 ด้วยการเปิดตัว Impossible Whopper เบอร์เกอร์ที่เป็นโปรตีนจากพืช โดย Impossible Whopper ถูกเปิดตัวใน 59 สาขา จนกระทั่งวันที่ 2 พฤษภาคม 2019 บริษัทฯ ได้ประกาศอย่างเป็นทางการว่าเบอร์เกอร์ไร้เนื้อดังกล่าว พร้อมจำหน่ายทั่วประเทศในปลายปี 2019
บทความโดย อลงกรณ์ พลบุตร ที่ปรึกษารัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ประเทศไทย
(จากการเข้าร่วมการประชุมเศรษฐกิจโลก (World Economic Forum) และได้มีโอกาสแบ่งปันประสบการณ์ วิสัยทัศน์ และนโยบายของประเทศไทย เกี่ยวกับความมุ่งมั่นของประเทศไทยที่จะเป็นหนึ่งในศูนย์กลางของโปรตีนจากพืช (Plant-Based Proteins) ของอาเซียน ในยุคโควิด-19 กำลังแพร่ระบาดทั่วโลก)
