ชายหนุ่มผู้หนึ่งเดินทางจากบ้านไปยังอารามเซน ระหว่างทางพบเหตุการณ์ที่น่าสนใจ จึงคิดใช้เหตุการณ์นี้ทดสอบความรู้ทางธรรมของอาจารย์เซน เมื่อไปถึงเขาจึงเอ่ยถามอาจารย์เซนว่า
"สิ่งใดเรียกว่าเวียนว่าย?"
อาจารย์ตอบว่า "เครื่องผูกมัดไม่ขาดออก"
ชายหนุ่มได้ยินดังนั้นก็ตกตะลึงนิ่งอึ้ง จากนั้นจึงกล่าวด้วยความสงสัยใจว่า "อาจารย์ ท่านทราบได้อย่างไร วันนี้ระหว่างทางกระผมบังเอิญพบโคตัวหนึ่งถูกสนตะพายและผูกไว้กับต้นไม้ใหญ่ เจ้าโคทำท่าจะเดินออกมากินหญ้าแต่มันเวียนซ้ายเวียนขวากลับไม่สามารถหลุดออกมาได้ดังใจ เดิมทีกระผมคิดว่าในเมื่อท่านอาจารย์ไม่เห็นเหตุการณ์ย่อมตอบคำถามของกระผมไม่ได้ ไม่คิดว่าเพียงเอ่ยปากก็ตอบได้ถูกต้องทันที"
อาจารย์เซนจึงตอบว่า "ที่ประสกถามคือเหตุการณ์ ส่วนที่อาตมาตอบคือเหตุผล ประสกถามเรื่องโคโดนสนตะพายจึงไม่อาจปลดเปลื้องตนเองออกมา ส่วนอาตมาตอบคือเรื่องจิตใจที่ไม่อาจปลดเปลื้องโซ่ตรวนจากเรื่องทางโลก ตรรกะเดียวกันสามารถอรรถาธิบายได้ร้อยพันเรื่อง"
จากนั้นจึงเทศนาต่อว่า "ชื่อเสียงคือพันธนาการ ผลประโยชน์คือพันธนาการ ความทะยานอยากคือพันธนาการ กิเลสและความห่วงกังวลในแดนโลกีย์ล้วนคือพันธนาการ เหตุแห่งทุกข์ทั้งหลายทั้งปวงเหล่านี้ ประสกสามารถปลิดปลงได้กี่มากน้อย เวไนยสัตว์และโคล้วนเป็นเช่นเดียวกัน ถูกผูกมัดจากความทุกข์ยากกังวลนานาประการ เวียนว่ายตายเกิดอยู่ในกองกิเลสและตัณหา ไม่สิ้นสุด"
เมื่อฟังจบชายผู้นั้นจึงเข้าใจและบรรลุธรรมในที่สุด
ปัญญาเซน : พันธนาการเกิดที่ใจ เมื่อปลดได้จึงหลุดพ้น
(จาก นิตยสารธรรมลีลา ฉบับที่ 143 พฤศจิกายน 2555 โดย มุมจีน : manager online)
