สมุนไพรไม้เป็นยา : ลูกใต้ใบ ยาแก้สารพัดไข้ ใช้บำรุงตับ

สมุนไพร ลูกใต้ใบ มีชื่อเรียกอื่นๆ ว่า มะขามป้อมดิน หญ้าใต้ใบ หญ้าใต้ใบขาว มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Phyllanthus amarus Schum & Thonn. เป็นไม้ล้มลุก สูง 10 - 60 ซม. ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคี่ มีใบย่อย 23 - 25 ใบ ใบย่อยรูปขอบขนานแกมไข่กลับ ปลายใบมนกว้าง โคนใบมนแคบ ก้านใบสั้นมาก และมีหูใบสีขาวนวลรูปสามเหลี่ยมปลายแหลมเกาะติด 2 อัน

ดอกขนาดเล็กสีขาว ผลทรงกลมผิวเรียบสีเขียวอ่อนนวล เกาะติดอยู่ที่ใต้โคนใบย่อย เมื่อแก่จะแตกเป็น 6 พู แต่ละพูจะมี 1 เมล็ด เมล็ดสีน้ำตาล

ทุกส่วนของลูกใต้ใบมีรสขม มีสรรพคุณด้านสมุนไพรมากมาย ได้แก่ ช่วยลดไข้ทุกชนิด (ไข้หวัด ไข้ทับระดู ไข้จับสั่น) ขับระดูขาว แก้น้ำดีพิการ แก้ดีซ่าน แก้ขัดเบา แก้ไอ แก้กามโรค แก้ปวดฝี ขับปัสสาวะ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ท้องเสีย แก้ฟกช้ำบวม แก้นิ่ว โรคตับ เบาหวาน แก้บวม แก้ปัสสาวะขัด บำรุงธาตุ

หมอยาจีนเชื่อว่า ถ้ากินลูกใต้ใบติดต่อกันหนึ่งสัปดาห์ จะช่วยกำจัดพิษออกจากตับ มีผลทำให้สายตาดี บำรุงตับ รักษาอาการดีซ่าน ซึ่งก็คล้ายๆ กับหมอยาพื้นบ้านไทยและหมออายุรเวทอินเดียที่มีความเชื่อว่า ลูกใต้ใบเกิดมาเพื่อตับ ใช้ต้มกินเป็นยาแก้ดีซ่าน แก้ตับอักเสบตัวเหลือง ตาเหลือง

มีรายงานการศึกษาวิจัยพบว่า สารสกัดจากลูกใต้ใบมีฤทธิ์ป้องกันไม่ให้ตับถูกทำลายจากสารพิษ เช่น เหล้า รักษาอาการอักเสบของตับทั้งประเภทเฉียบพลันและเรื้อรัง ลูกใต้ใบยังช่วยปรับไขมันในตับให้เป็นปกติ

ลูกใต้ใบยังเหมาะที่จะใช้ทำเป็นชาสมุนไพรให้กับคนไข้ที่เป็นมะเร็งตับ เพราะมีรายงานการศึกษาวิจัยพบว่า น้ำต้มของลูกใต้ใบทำให้หนูที่เป็นมะเร็งตับมีอายุยืนยาวขึ้น ด้วยกลไกที่ทำให้เซลล์มะเร็งเติบโตช้าลง แต่ไม่ได้ฆ่าเซลล์มะเร็งโดยตรง

(ข้อมูลจากหน่วยปฏิบัติการวิจัยเคมีสารสนเทศ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และฝ่ายปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์กำแพงแสน)

ข้อควรระวัง : ห้ามใช้ในคนท้อง เพราะลูกใต้ใบ
เป็นยาขับประจำเดือน

(จาก นิตยสารธรรมลีลา ฉบับที่ 140 สิงหาคม 2555 โดย เก้า มกรา)