หัวใจของคนเราเป็นก้อนเนื้อเล็กๆ ที่ทำงานหนักตลอดชีวิต ผู้เขียนได้มีโอกาสอ่านงานวิจัยของสถาบัน National Institutes of Health (NIH) ของสหรัฐอเมริกา พบว่า 95% ของผู้หญิงที่มีประวัติ หัวใจวายมีอาการที่ไม่คาดคิดเกิดขึ้นก่อน การเกิดหัวใจวายหลายสัปดาห์ หรืออาจเป็นเดือน
อาการเหล่านี้ไม่ใช่แค่การเจ็บหน้าอกอย่างที่เราเคยทราบกัน อยากให้มาดูอาการที่คาดไม่ถึงเหล่านี้กันว่ามันคืออะไร
1. อาหารไม่ย่อย คลื่นไส้ อยากอาเจียน
เป็นที่ทราบกันดีว่า หากคุณมีอาการที่เสี่ยงต่อการเป็นโรคหัวใจวาย เช่น ความดันโลหิตสูง ไขมันในเส้นเลือดสูง สูบบุหรี่ หรือครอบครัวมีประวัติโรคหัวใจ ควรแจ้งให้แพทย์ทราบก่อนเพื่อการป้องกันได้ทันท่วงที
แต่หากมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน และปวดท้อง ตั้งแต่ปวดน้อยจนถึงปวดมาก ปวดหน่วง และอาเจียน บางคนมีอาการปวดมวนบริเวณเหนือสะดือ เราอาจไม่ทราบว่า นี่เป็นอาการผิดปกติของโรคหัวใจด้วย
จากการศึกษาพบว่า ทั้งผู้หญิงและผู้ชายที่อายุเกิน 60 ปีที่มีอาการเหล่านี้ก่อน และไม่ได้เฉลียวใจว่าจะนำไปสู่อันตรายถึงชีวิตได้ เพราะอาการปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียนโดยปกติแล้วไม่ได้เป็นสาเหตุของโรคหัวใจวาย
แต่หากเราเฝ้าสังเกตอาการเหล่านี้อย่างใกล้ชิด อาการต่างๆ ที่ผิดปกติจากเดิม เช่น ปวดท้องโดยไม่มีสาเหตุ ไม่ได้เป็นเพราะไวรัสลงกระเพาะ หรือทานอาหารเป็นพิษ แต่อาจเป็นอาการของโรคหัวใจกำลังคืบคลานเข้ามาก็เป็นได้
2. ปวดกราม หู คอ หรือไหล่
อาการปวดแปลบ และมีอาการชาที่บริเวณ อก บ่า และแขน นั่นเป็นอาการบ่งบอกอย่างหนึ่งของโรคหัวใจที่ชัดเจน แต่หากมีอาการปวดบริเวณกราม หู คอ ไหล่ หรือรู้สึกปวดร้าวจากบริเวณกรามมาถึงคอ และหู นั่นคืออาการหนึ่งที่คาดไม่ถึงของโรคหัวใจ
คนไข้ที่เป็นผู้หญิงส่วนใหญ่ รายงานว่าเคยมีอาการปวดบริเวณคอถึงหัวไหล่ อาการปวดเหล่านี้อาจเป็นๆ หายๆ ทำให้มองข้ามอาการเหล่านี้ไป แต่หากเกิดอาการปวดคอวันหนึ่งและหายอีกวันหนึ่ง และปวดร้าวจากกรามมาถึงหูและคออีกวันหนึ่ง ควรแจ้งให้แพทย์ทราบทันที
3. มีอาการผิดปกติทางเพศ
ในผู้ชาย อวัยวะเพศอาจไม่แข็งตัว และไม่สามารถประกอบกิจทางเพศได้เหมือนคนปกติ ดูเหมือนว่าอาการแข็งตัวของอวัยวะเพศไม่น่าจะมีอะไรเกี่ยวข้องกับโรคหัวใจ แต่จากการศึกษาผู้ชายยุโรปที่มาเข้าบำบัดเรื่องเพศ พบว่า 2 ใน 3 ที่ไม่สามารถประกอบกิจทางเพศ เป็นเพราะมีปัญหาเรื่องโรคหัวใจด้วย
4. เหนื่อย อ่อนล้า ไม่มีแรง
อาการอ่อนเพลียต้องพักเอาแรงหลายๆ วัน อาจเป็นอีกอาการที่เราคาดไม่ถึง โดยเฉพาะผู้หญิงพบว่ามีอาการเหล่านี้ก่อนมีอาการของโรคหัวใจ
จากการศึกษาของ NIH พบว่าผู้หญิง มากกว่า 70% มีอาการอิดโรย อ่อนเพลีย ไม่มีแรง ก่อนเกิดอาการหัวใจวายเป็นเดือน หรือ 2 เดือน
จริงอยู่ที่อาการเหนื่อยอ่อน ไม่มีกำลัง เป็นอาการของคนปกติ แต่หากรู้สึกว่า จากคนที่เคยกระฉับกระเฉง แต่ต้องนอนอยู่บนเตียงเพราะเพลียหรือเหนื่อยอ่อนอย่างกะทันหัน ควรปรึกษาแพทย์โดยด่วน
5. เวียนศีรษะและหายใจไม่สะดวก
เมื่อหัวใจไม่มีเลือดมาหล่อเลี้ยงอย่างเพียงพอ ออกซิเจนไม่สามารถสูบฉีดโลหิตได้ จึงทำให้เกิดอาการหายใจติดขัด ไม่ทั่วท้อง เหมือนเวลาอยู่ในที่สูงๆ อาจมีอาการปวดศีรษะหรือเวียนศีรษะร่วมอยู่ด้วยบ้าง
เป็นที่น่าเสียดายที่เราไม่ได้ระวังถึงอาการเหล่านี้ เพราะคิดว่าเราใช้ปอดในการหายใจไม่ใช่หัวใจ จากการศึกษาของ NIH อีกเช่นกันพบว่า มีหลายคนบอกว่าในขณะที่ขึ้นบันได มีอาการหายใจไม่สะดวก เกิดขึ้นก่อนเกิดหัวใจวาย
6. ปวดขาหรือบวม
เมื่อกล้ามเนื้อหัวใจไม่สามารถทำงานได้เต็มที่ โลหิตหรือน้ำจะไม่สามารถขับถ่ายได้เหมือนเดิม จึงเกิดอาการบวมน้ำขึ้น โดยปกติจะเริ่มจากเท้า ข้อเท้า ขา เนื่องจากเป็นอวัยวะที่อยู่ห่างจากหัวใจ จึงมีการไหลเวียนไม่สะดวก
การที่อวัยวะต่างๆ มีเลือดไปหล่อเลี้ยงไม่เพียงพอ ทำให้เกิดอาการหลอดเลือดอุดตันขึ้น ดังนั้น หากเกิดอาการบวม หรือปวดขา ควรปรึกษาแพทย์ด้วย
7. นอนไม่หลับ กระวนกระวาย หลับๆ ตื่นๆ
อาการแปลกประหลาดนี้ อาจทำให้เป็นการยากสำหรับแพทย์ที่จะวินิจฉัย แต่คนที่มีอาการก่อนหัวใจวายอาจมีอาการนอนไม่หลับ กระสับกระส่ายอยู่หลายสัปดาห์หรืออาจเป็นเดือนก็ได้
อาจเป็นการยากที่จะวินิจฉัยอาการนอนไม่หลับนี้ สำหรับคนที่เป็นโรคนอนไม่หลับอยู่แล้ว แต่หากเรามีอาการนอนไม่หลับ กระวนกระวายอย่างไม่ทราบสาเหตุ ควรปรึกษาแพทย์ด้วย
8. มีอาการเหมือนเป็น Flu หรือรู้สึกเหมือนเป็นหวัด
มีอาการเหงื่อออก ปวดหัว อ่อนเพลีย ปวดเมื่อยตามตัว เหมือนเป็น Flu หรือไข้หวัด อาจเป็นอาการที่ยากจะอธิบายว่านี่เป็นอาการของโรคหัวใจ ให้ระวังอาการไอต่อเนื่อง ที่ไม่สามารถหายเองได้ด้วย เพราะสิ่งเหล่านี้อาจเกิดขึ้นเพราะปอดไม่มีการไหลเวียนของโลหิตที่ดี
9. หัวใจและชีพจรเต้นเร็ว
อาการเล็กๆ อีกอย่างที่ไม่ควรมองข้าม คืออาการที่หัวใจเต้นเร็ว คนไข้รายหนึ่งกล่าวว่า รู้สึกเหมือนวิ่งขึ้นภูเขา หัวใจต้องทำงานหนักและเต้นเร็วมาก อาจมีอาการเวียนหัว หรือไม่มีแรงร่วมด้วย
10. ไม่อยู่กับร่องกับรอย
อาการหัวใจวายในผู้ใหญ่ โดยเฉพาะผู้สูงอายุ 80 ปีขึ้นไป อาจมีอาการหลายอย่างแทรกซ้อน ทำให้ยากแก่การวิเคราะห์โรค แต่สำหรับผู้ป่วยโรคหัวใจหรือคนใกล้ชิด หากพบว่ามีอาการเหมือนไม่เป็นตัวของตัวเอง เปลี่ยนไปไม่เหมือนเดิม เช่นจากคนที่แข็งแรง กระฉับกระเฉง กลายเป็นคนลืมง่าย คิดอ่านอะไรไม่คล่อง เหนื่อยง่าย ไม่เป็นตัวของตัวเอง อาจเป็นอาการหนึ่งของโรคหัวใจที่ไม่คาดคิดได้
อาการเหล่านี้เป็นอาการที่คาดไม่ถึง เราคงไม่อยากให้สิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นกับคนที่เรารัก เพราะการแก้ไขได้ทันท่วงทีอาจทำให้เรารักษาคนที่เรารักไว้ได้ ดีกว่าสายเกินแก้
ดังนั้น จึงควรตรวจสุขภาพของตัวเราเอง และคนที่อยู่รอบข้างอย่างสม่ำเสมอนะคะ ขอเป็นกำลังใจให้ทุกครอบครัว เสมอค่ะ
(จาก นิตยสารธรรมลีลา ฉบับที่ 136 เมษายน 2555 โดย ดร.สุพาพร เทพยสุวรรณ)
