...นอกจากจะสอนคนให้เก่งแล้ว จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องอบรมให้ดีพร้อมกันไปด้วย ประเทศของเราจึงจะได้คนที่มีคุณภาพพร้อม คือทั้งเก่งทั้งดี มาเป็นกำลังของบ้านเมือง กล่าวคือ ให้ความเก่งเป็น ปัจจัยและพลังสำหรับการสร้างสรรค์ ให้ความดีเป็นปัจจัยและพลังประคับประคองหนุนนำความเก่ง ให้เป็นไปในทางที่ถูก ที่ควร ที่อำนวยผลเป็นประโยชน์อันพึงประสงค์แต่ฝ่ายเดียว...
...ความซื่อสัตย์สุจริตนั้นขอวิเคราะห์ศัพท์ว่า ความตรงไปตรงมาต่อสิ่งทั้งหมดน้อยใหญ่ ส่วนงานของราชการ ส่วนงานของตัวเองเป็นส่วนตัว ทั้งหมดคือความซื่อสัตย์ สุจริต และคำว่าสุจริตนี้ก็มาจากคำว่าการท่องเที่ยวของจิตในทางที่ดี หรือคิดให้ดี คิดให้สุจริต ทั้งฉลาดด้วย ทั้งไม่เบียดเบียนผู้อื่นหรือการงานของตัว ทั้งไม่เบียดเบียนส่วนรวมด้วย จะเป็นผู้สุจริต...
...ธรรมดาผู้ที่กระทำความชั่วสุจริตนั้น จิตใจมักไม่เป็นปรกติ คือถ้าไม่ลุแก่อำนาจโทสะ ก็ต้องลุแก่อำนาจโลภะ และผู้ใดก็ตามเมื่อโทสะหรือโลภะเข้าครอบงำแล้ว จะทำสิ่งใด ย่อมต้องเกิดข้อบกพร่องผิดพลาดขึ้นเสมอ ไม่มีประสิทธิภาพสมบูรณ์เหมือนกระทำในขณะที่มีจิตใจผ่องใสปรกติ...
...สิ่งที่เราต้องทำ คือ ต้องพิจารณาตัวเองว่าตัวเองทำดีหรือเปล่า ที่เราพัฒนาได้ก็มีอย่างเดียวที่จะยั่งยืนคือความดี ถ้าหากว่าจะพัฒนาให้ร่ำรวย มันก็ยากจนลงไปได้ แต่ว่าถ้าดีแล้วดีจริง ความดีนั้นไม่เสียไป...
...ปัญหาทุกอย่างไม่ว่าเล็กหรือใหญ่ มีทางแก้ไขได้ ถ้ารู้จักคิดได้ดี ปฏิบัติได้ถูก การคิดได้ดีนั้น มิใช่การคิดได้ด้วยลูกคิดหรือด้วยสมองกล เพราะถึงโลกเราในปัจจุบันจะวิวัฒนาการไปมากเพียงใด ก็ตาม ก็ยังไม่มีเครื่องมืออันวิเศษชนิดใดสามารถขบคิดแก้ไขปัญหาต่างๆ ได้อย่างสมบูรณ์
การขบคิดวินิจฉัยปัญหา จึงต้องใช้สติปัญญา คือ คิดด้วยสติรู้ตัวอยู่เสมอ เพื่อหยุดยั้งและป้องกันความประมาทพลาดผิดและอคติต่างๆ มิให้เกิดขึ้น ช่วยให้การใช้ปัญญาพิจารณาปัญหาต่างๆ เป็นไปอย่างเที่ยงตรง ทำให้เห็นเหตุเห็นผลที่เกี่ยวเนื่องกันเป็นกระบวนการได้กระจ่างชัดทุกขั้นตอน และวินิจฉัยได้ถูกต้องว่าปัญหา ที่แท้อยู่ตรงไหน จะปฏิบัติแก้ไขได้โดยวิธีใด ส่วนการปฏิบัติได้ถูกนั้น ก็คือปฏิบัติแก้ไขได้ถูกต้องตามหลักการ หลักวิชา หลักเหตุผล และหลักธรรม การคิดได้ดีปฏิบัติได้ถูกนี้ เป็นเรื่องที่เป็นเหตุเป็นผลประกอบกัน และส่งเสริมสนับสนุนกัน เป็นปัจจัยที่สำคัญในการแก้ไขปัญหา ทั้งในการดำรงชีวิตและในการปฏิบัติกิจการงาน...
(จากหนังสือธรรมลีลา ฉบับที่ 112 มีนาคม 2553)
...ความซื่อสัตย์สุจริตนั้นขอวิเคราะห์ศัพท์ว่า ความตรงไปตรงมาต่อสิ่งทั้งหมดน้อยใหญ่ ส่วนงานของราชการ ส่วนงานของตัวเองเป็นส่วนตัว ทั้งหมดคือความซื่อสัตย์ สุจริต และคำว่าสุจริตนี้ก็มาจากคำว่าการท่องเที่ยวของจิตในทางที่ดี หรือคิดให้ดี คิดให้สุจริต ทั้งฉลาดด้วย ทั้งไม่เบียดเบียนผู้อื่นหรือการงานของตัว ทั้งไม่เบียดเบียนส่วนรวมด้วย จะเป็นผู้สุจริต...
...ธรรมดาผู้ที่กระทำความชั่วสุจริตนั้น จิตใจมักไม่เป็นปรกติ คือถ้าไม่ลุแก่อำนาจโทสะ ก็ต้องลุแก่อำนาจโลภะ และผู้ใดก็ตามเมื่อโทสะหรือโลภะเข้าครอบงำแล้ว จะทำสิ่งใด ย่อมต้องเกิดข้อบกพร่องผิดพลาดขึ้นเสมอ ไม่มีประสิทธิภาพสมบูรณ์เหมือนกระทำในขณะที่มีจิตใจผ่องใสปรกติ...
...สิ่งที่เราต้องทำ คือ ต้องพิจารณาตัวเองว่าตัวเองทำดีหรือเปล่า ที่เราพัฒนาได้ก็มีอย่างเดียวที่จะยั่งยืนคือความดี ถ้าหากว่าจะพัฒนาให้ร่ำรวย มันก็ยากจนลงไปได้ แต่ว่าถ้าดีแล้วดีจริง ความดีนั้นไม่เสียไป...
...ปัญหาทุกอย่างไม่ว่าเล็กหรือใหญ่ มีทางแก้ไขได้ ถ้ารู้จักคิดได้ดี ปฏิบัติได้ถูก การคิดได้ดีนั้น มิใช่การคิดได้ด้วยลูกคิดหรือด้วยสมองกล เพราะถึงโลกเราในปัจจุบันจะวิวัฒนาการไปมากเพียงใด ก็ตาม ก็ยังไม่มีเครื่องมืออันวิเศษชนิดใดสามารถขบคิดแก้ไขปัญหาต่างๆ ได้อย่างสมบูรณ์
การขบคิดวินิจฉัยปัญหา จึงต้องใช้สติปัญญา คือ คิดด้วยสติรู้ตัวอยู่เสมอ เพื่อหยุดยั้งและป้องกันความประมาทพลาดผิดและอคติต่างๆ มิให้เกิดขึ้น ช่วยให้การใช้ปัญญาพิจารณาปัญหาต่างๆ เป็นไปอย่างเที่ยงตรง ทำให้เห็นเหตุเห็นผลที่เกี่ยวเนื่องกันเป็นกระบวนการได้กระจ่างชัดทุกขั้นตอน และวินิจฉัยได้ถูกต้องว่าปัญหา ที่แท้อยู่ตรงไหน จะปฏิบัติแก้ไขได้โดยวิธีใด ส่วนการปฏิบัติได้ถูกนั้น ก็คือปฏิบัติแก้ไขได้ถูกต้องตามหลักการ หลักวิชา หลักเหตุผล และหลักธรรม การคิดได้ดีปฏิบัติได้ถูกนี้ เป็นเรื่องที่เป็นเหตุเป็นผลประกอบกัน และส่งเสริมสนับสนุนกัน เป็นปัจจัยที่สำคัญในการแก้ไขปัญหา ทั้งในการดำรงชีวิตและในการปฏิบัติกิจการงาน...
(จากหนังสือธรรมลีลา ฉบับที่ 112 มีนาคม 2553)
