เมื่อช่วงต้นปีที่ผ่านมา คงไม่มีหนังเรื่องไหนที่ได้รับการกล่าวขานมากไปกว่า Slumdog Mllionaire หรือชื่อไทยว่า “คำตอบสุดท้าย...อยู่ที่หัวใจ” ซึ่งกลายเป็น หนังที่มีนักแสดงหลักเป็นชาวอินเดียล้วนๆ เรื่องแรก ที่คว้ารางวัลภาพยนตร์ยอดเยี่ยมของออสการ์ประจำปีนี้ไปครอง
ความสำเร็จดังกล่าวสร้างความตื่นเต้นให้กับชาวอินเดียในเวลานั้นอย่างมาก แม้เดิมทีชื่อของหนังที่ตั้งขึ้นมานี้จะถูกโจมตีจากชาวอินเดียมาก่อน เพราะเห็นว่าผู้สร้างอังกฤษดูถูกชาวอินเดีย ก่อนที่ความสำเร็จดังกล่าวจะทำให้ข้อพิพาทนี้ถูกลืมเลือนไปจนหมด จะเหลือก็แต่เรื่องราวเงินๆ ทองๆ ของดาราเด็กในเรื่องที่เอามาจากสลัมจริงๆ ที่ดูเหมือนว่าจะไม่ได้รับค่าแรงสมน้ำสมเนื้อกับที่ได้ฝากเสน่ห์เอาไว้ในหนังเรื่องนี้เท่าไรนัก จนสื่อทั่วโลกช่วยกันเป็นปากเป็นเสียงให้กับเด็กๆ ต่อผู้สร้างชาวอังกฤษ จนกลายเป็นข่าวดังไปทั่วโลกไม่แพ้เนื้อหาในหนังเลยทีเดียว
ถ้าจะว่ากันตามเนื้อหา การเล่าเรื่องของ Slumdog Millionaire ถือว่ามีความโดดเด่นอย่างสูงเมื่อเทียบกับหนังที่ผ่านเวทีออสการ์ในหลายปีที้ผ่านมา เครดิตครึ่งหนึ่งต้องยกให้กับต้นฉบับหนังสืออันเป็นที่มาของการดัดแปลงครั้งนี้อย่าง “Q & A” ที่วางจำหน่ายเป็นภาษาไทยไม่นานมานี้ในชื่อว่า “เกมชีวิต พิชิตพันล้าน” อันเป็นผลงานประพันธ์ของ วิคาส สวาลัป ทูตชาวอินเดีย ที่หยิบเล่าเรื่องราวการเดินทางของเด็กหนุ่มในสลัมมุมไบมาถ่ายทอดเป็นตัวหนังสือได้อย่างเข้มข้นและน่าติดตามอย่างยิ่ง กระทั่งผู้กำกับรุ่นเก๋าชาวอังกฤษอย่าง “แดนนี บอยล์” ได้นำความตื่นเต้นและน่าพิศวงนั้นมาถ่ายทอดสู่จอภาพยนตร์อีกทอดหนึ่ง
เรื่องราวเกิดขึ้นในฉากเปิดตัวที่ “จามาล มาริค” เด็กหนุ่มจากสลัมเมืองมุมไบ ผู้ไม่รู้หนังสือ และใช้ชีวิตปากกัดตีนถีบไปวันๆ กำลังถูกสอบสวนอย่างทารุณจากเจ้าหน้าที่ตำรวจ ความผิดของเขาไม่มีอะไรเกินไปกว่าการเข้า สู่คำถามข้อสุดท้าย ในรายการตอบปัญหาทางโทรทัศน์ ประเภทเกมเศษฐีของอินเดีย ที่กำลังจะทำให้เขาชนะเงินรางวัลสูงสุดตั้งแต่มีรายการเกมโชว์บนโลกนี้ ซึ่งสร้างความตกตะลึงแก่ผู้ชมทั่วประเทศ รวมทั้งผู้จัดรายการ จนต้องหยุดรายการเอาไว้หนึ่งวัน เพื่อส่งตัวเด็กหนุ่มมาให้ตำรวจสอบปากคำ เพื่อเค้นว่าเขารู้คำตอบทั้งหมดได้อย่างไร ทั้งๆ ที่คนระดับการศึกษาถึงขั้นนักปราชญ์มากมายที่เคยมาออกรายการ ทำได้ไม่ถึงครึ่งที่เขาทำ ซึ่งเมื่อวัดจากพื้นเพของจามาลแล้ว คนสติดีๆ ทั้งหลายคงต้องตั้งคำถามเสียใหม่ว่า “เขาโกงรายการได้อย่างไร”
แต่การผ่านเข้ารอบไปอย่างเหลือเชื่อครั้งนี้ มันไม่ใช่การใช้เล่ห์เหลี่ยมอย่างที่ใครๆ คิด แต่คำตอบของคำถาม ทั้งหมดที่เขารู้ มันเกิดจากประสบการณ์ในชีวิตอันแสนพลิกผัน ที่เขาต้องเผชิญมาตั้งแต่ลืมตาดูโลก
จากชีวิตวัยเด็กในสลัมที่เขาต้องฝากอนาคตไว้กับโชคชะตา มาสู่ชีวิตเด็กเร่ร่อน กลายเป็นเด็กขอทาน เข้าแก๊งนักต้มตุ๋น จนเมื่อชีวิตของเขาจะไร้หลักไปมากกว่านี้ เขาได้เจอรักแท้ที่พาเขาไปสู่การเดินทางอันยาวนาน อันเป็นแก่นสำคัญของเรื่องนี้
ด้วยเรื่องราวที่เน้นการตามหาความรักของเวอร์ชั่นหนังนี้เอง ที่เป็นจุดแตกต่างจากฉบับหนังสือ แต่นับว่าเป็นความฉลาดของผู้สร้างที่ปรับเปลี่ยนเนื้อหาให้กลายมาเป็นสไตล์ของตัวเอง เวอร์ชั่นภาพยนตร์่จึงกลายเป็นเจ้าของรางวัลออสการ์มากมายถึง 8 สาขาเมื่อต้นปีที่ผ่านมา
แต่สิ่งที่ทั้งสองเวอร์ชั่นมีร่วมกันก็คือ การแสดงให้เห็น ถึงแบบอย่างการใช้ชีวิตของจามาล ตัวละครเอกของเรื่อง ที่แม้การศึกษาจะไม่ผ่านมาตรฐานที่สังคมสมัยนี้ใช้วัดคุณค่าของคน แต่เขาก็สามารถฝ่าฝันอุปสรรคต่างๆ ในชีวิตมาได้ ไม่ใช่เพราะสิ่งที่เขาเรียนรู้จากในสถานศึกษาหรือตำราใดๆ แต่เป็นประสบการณ์ที่ผ่านเข้ามาสู่ชีวิตของเขาโดยตรง ที่หาเรียนจากสถาบันไหนไม่ได้
และถ้าเราจะวิเคราะห์การตอบปัญหาได้ถูกซ้ำแล้วซ้ำเล่าของจามาลด้วยหลักของเหตุและผล มันอาจจะไม่ใช่เรื่องของปาฎิหาริย์อย่างที่ใครๆ คิด เพราะการที่เขาเป็นคนที่แสนจะต่ำต้อย มันได้สอนให้เขามองเห็นทุกๆ อย่างที่เข้ามาสู่ชีวิตของตัวเองอย่างรู้คุณค่า ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเล็กน้อยสักเพียงไหน จนมันได้กลายมาเป็นความทรงจำของเขาไปโดยปริยาย ต่างจากคนที่มีการศึกษาอย่างเราๆ ท่านๆ ที่มักไม่ใส่ใจกับเรื่องเล็กๆ น้อยๆ ที่เข้ามาในชีวิต และกว่าจะเห็นคุณค่าของบางสิ่งบางอย่างก็ต้องรอให้ มันสายเกินไปซะทุกครั้ง
จึงกล่าวได้ว่า เรื่องราวการเดินทางที่แสนมหัศจรรย์ของเด็กหนุ่มจากสลัม ในผลงานหนังคุณภาพแห่งปีเรื่องนี้ ให้แง่คิดกับผู้ชมได้อย่างยิ่งว่า บางครั้งเรื่องราวที่ยิ่งใหญ่ อาจจะมาจากแหล่งกำเนิดที่แสนจะต่ำต้อยก็เป็นได้ หากแต่เพียงเรามองเห็นคุณค่าของสรรพสิ่งโดยไม่อิงจากกระแสสังคมเข้ามาตัดสิน เราก็อาจจะโชคดีพอได้เห็นคุณค่าของสิ่งที่คนหลายๆ คนมองข้ามไป ซึ่งนั้นก็คือขุมทรัพย์ทางปัญญาอย่างแท้จริง
(จากหนังสือธรรมลีลา ฉบับที่ 108 พฤศจิกายน 2552 โดยอดิศร สุขสมอรรถ)
