ในช่วงต้นทศวรรษที่ผ่านมา ต้องยอมรับว่า “จางจื่ออี๋” หรือ จางซียี่ ถือเป็นนักแสดงสาวชาวจีนที่มีผลงานโดดเด่นออกมาให้ผู้ชมได้ดูกันอย่างต่อเนื่อง เธอใช้เวลาเพียงไม่กี่ปีในการไต่เต้าจนเป็นที่ยอมรับของวงการทั้งในและนอกประเทศ ทั้งผลงานอย่าง Crouching Tiger Hidden Dragon, Rush Hour 2, Hero, House of Flying Daggers
อย่างไรก็ดี ที่ผ่านมาแฟนๆ มักจะติดตาการแสดงที่เน้นการแสดงออกทางร่างกาย หรือการใช้ศิลปะป้องกันตัวในหนังหลายๆ เรื่อง อันเป็นจุดขายของนักแสดงชาวจีนแทบทุกคน แต่ในผลงานที่นำมากล่าวถึงนี้ ถือเป็นการพลิกบทบาทของเธอครั้งแรก ในการท้าทายทักษะการแสดงในอีกระดับหนึ่ง เพราะเธอต้องแสดงความสามารถในการรับบทเป็นเด็กสาวที่แตกต่างกันถึง 3บุคลิก ในช่วงเวลาที่แตกต่างกันถึง 3 ยุคสมัยด้วย
“Jasmine Women - รักแรกไม่รู้ลืมเลือน” เป็นเรื่องราวที่ต่อเนื่องกันของครอบครัวหนึ่งในเมืองจีน ที่ชะตากรรมเล่นตลก ทำให้ 4 ชั่วอายุคนของผู้หญิงในครอบครัวนี้ไม่ประสบความสำเร็จในเรื่องคู่ครองทุกราย
โดยหนังเริ่มด้วยเรื่องราววัยสาวของคุณยาย “ม่อ”ที่เกิดขึ้นในยุค1930 ที่วัฒนธรรมตะวันตกกำลังแทรกซึมเข้าสู่สังคมจีนอย่างแพร่หลาย เด็กสาวม่อที่ไม่ต่างจาก กระดาษขาวที่พร้อมจะซับหมึกแห่งประสบการณ์ ได้ตัดสินใจใช้ชีวิตใหม่กับนักธุรกิจหนุ่ม เพื่อหวังความก้าว หน้าทางอาชีพนักแสดงของเธอเอง ที่ผู้เป็นแม่ไม่อาจจะฉุดรั้งเธอเอาไว้ได้
เรื่องดำเนินต่อมาถึงวัยสาวของคุณแม่ “ลี่” ที่เกิดขึ้นในช่วงปี1950 ที่เธอได้เติบโตขึ้นมาเผชิญกับสังคมเมืองจีนช่วงการปฏิวัติวัฒนธรรมในระหว่างปี 1966-1976 เมื่อลี่ซึ่งมีอุดมการณ์ชัดเจนว่าจะไปอยู่กินกับแฟนหนุ่มชนชั้นกรรมาชีพ (ซึ่งเป็นชนชั้นที่มีบทบาทสำคัญต่อการเปลี่ยนแปลงสังคมจีนในยุคนั้น) ก็สุดปัญญาที่ผู้เป็นแม่อย่างม่อ จะใช้ความผิดพลาดของตนในอดีตมาเป็นบทเรียนแก่ลูกสาวได้
ในช่วงสุดท้ายซึ่งเป็นเรื่องราวของตัวเอกในเรื่องอย่าง “ฮวา” เด็กสาวที่มีการศึกษาในยุคปี1980 ที่ไม่วายให้หัวใจตัดสินทางเดินชีวิตอีกครั้ง แต่ชะตากรรมของบรรพบุรุษทั้งสองรุ่นของเธอได้กลายเป็นบทเรียนฝังใจเธอมาตั้งแต่เด็กแล้ว จึงไม่น่าสงสัยว่าคนที่มีบุคลิกที่ “รู้เท่าทันโลก” มากกว่าตามผู้หญิงในยุคสมัยใหม่อย่างฮวา จะตัดสินปัญหาชีวิตที่ผู้หญิงหลายคนต้องเผชิญครั้งนี้อย่างไร
ผลงานชิ้นนี้เป็นดรามาที่จางจื่ออี๋แสดงความสามารถในบุคลิกที่แตกต่างกัน ซึ่งถ่ายทอดอารมณ์ของคนหลงทางในความฝันของตัวเอง คนที่เต็มไปด้วยแรงริษยา และคนที่มุ่งมั่นเด็ดเดี่ยวในศักดิ์ศรีลูกผู้หญิง ซึ่งเธอถ่ายทอดออกมาทั้งหมดได้อย่างยอดเยี่ยม จนคว้ารางวัล นักแสดงนำหญิงยอดเยี่ยม จากเวที Golden Rooster Awards ของเมืองจีนเมื่อปี 2004 ไปครองสำเร็จ
ผู้รับหน้าที่ถ่ายทอดเรื่องราว 3 ตัวละคร 3 ความต่างของห้วงเวลาและวัฒนธรรมของจีนครั้งนี้ได้แก่ โหวหย่ง ผู้กำกับจากแดนมังกรรุ่นที่ 7 ผู้ได้รับฉายาว่าเป็นหนึ่งใน “ดวงตาทั้ง 3 แห่งวงการหนังจีน” ของยุคปัจจุบัน
จึงไม่น่าแปลกใจที่ฝืมือการกำกับของเขาเรื่องนี้จะโดดเด่นในงานถ่ายกำกับภาพเป็นพิเศษ โดยเฉพาะการจัดแสงในฉากยุคปี 1930 ให้บรรยากาศของเมืองจีนย้อนยุคได้อย่างวิจิตร
ยิ่งไปกว่านั้น โหวหย่ง ยังเล่นกับ “สัญญะ” ของสีในเรื่องนี้อีกด้วย โดยนิยามสีเขียวในยุคคุณยายม่อเป็นเรื่องของความอ่อนหวาน สีแดงในยุคของคุณแม่ลี่ในยุคปฎิวัติให้ความรู้สึกถึงความฉุนเฉียว และสีฟ้าของฮวาตัวเอกของเรื่องคือความเยือกเย็นและเด็ดเดี่ยว
แม้ผลงานหนังจีนแท้ๆ ที่มาจากแผ่นดินใหญ่โดยตรงเรื่องนี้ จะอุดมไปด้วยแนวคิดอนุรักษ์นิยม ในความพยายามชี้ให้เห็นว่า การที่เด็กสาวมีอิสระในทางความคิดในเรื่องคู่ครองมากเกินไป จะต้องเผชิญกับผลร้ายที่จะตามมาในอนาคตเช่นไร ซึ่งผู้ชมบางคนในยุคนี้อาจจะเห็นว่ามันเป็นแนวคิดที่ขัดต่อสิทธิมนุษยชนในปัจจุบันอยู่บ้างก็ตาม
แต่อีกมุมหนึ่งหนังก็ได้สอดแทรกเรื่องราวความรักอันยิ่งใหญ่ของผู้เป็นแม่เอาไว้อย่างมากมาย เพราะไม่ว่าในเรื่องนี้ตัวละครที่เป็นแม่แต่ละคน จะต้องเผชิญกับวิบากกรรมของชีวิตที่รุมเร้าเช่นไร ก็ไม่เคยคิดที่จะทอดทิ้งลูกสาวของตัวเองเลยสักครั้ง
โดยเฉพาะในฉากไคลแม็กซ์ที่ทรงพลังในท้ายเรื่อง ผู้ชมจะได้เห็นการต่อสู้อันโดดเดี่ยวของผู้ที่กำลังปกป้องความเป็น “แม่” ที่กำลังจะมาถึงของตัวเอง เป็นตัวอย่าง ที่แสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่า สำหรับบางคนแล้ว การ เป็นแม่นั้นเป็นสิ่งสูงค่าเกินกว่าจะมีสิ่งใดมาแลกได้
จากเรื่องราวความรักอันแสนบริสุทธิ์ดังกล่าว แม้ว่าชาวจีนจะไม่ใช้สัญลักษณ์ใดในการอ้างอิงถึงพระคุณแม่ แต่ว่าชื่อของตัวละครทั้ง 3 ในเรื่องนี้ เมื่อเอามารวมกันแล้วจะอ่านออกเสียงว่า “ม่อลี่ฮวา” อันแปลเป็นภาษาไทย ได้ว่า “ดอกมะลิ” นั่นเอง
(จากหนังสือธรรมลีลา ฉบับที่ 105 สิงหาคม 2552 โดยอดิศร สุขสมอรรถ)
