เส้นทางศรีวิชัย : เครือข่ายทางการค้าที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในทะเลใต้ยุคโบราณ ตอน เส้นทางการค้าในสมัยราชวงศ์เมาลิตอนต้น

โดย ดร.เกียรติกำจร มีขนอน

ในยุคนี้เมืองจัมบิก้าวขึ้นมาเป็นศูนย์อำนาจทางการเมืองและการค้าของสมาพันธรัฐศรีวิชัย บันทึกหลิ่งว่ายไต้ต่าและจูฟ่านจื้อของจีนกล่าวว่าศรีวิชัยใช้ยุทธนาวีเชิงรุกมากขึ้นหลังจากการล่าถอยของโจฬะ ราชวงศ์เมาลิปรับปรุงเรือรบและกองทัพเรือให้เป็นสถาบันมืออาชีพ เพราะเอกสารจีนก่อนหน้านี้ไม่กล่าวถึงกองทัพเรือศรีวิชัย ศรีวิชัยค้าขายไม้กฤษณา จันทน์หอม นอแรด งาช้าง ไข่มุกและเครื่องหอม อาเจะห์ เปร์ลัคและโกตา ซินาแยกออกไปค้าขายกับจีนโดยตรงทำให้สมาพันธรัฐศรีวิชัยสูญเสียเส้นทางการค้าไปบ้าง ต่อมาพ่อค้าจีนมาค้าขายที่ศรีวิชัยมากขึ้นและพ่อค้าจากเกาะสุมาตราและมาดากัสการ์จะแวะค้าขายกันที่ชายฝั่งตะวันออกของแอฟริกาแถวเกาะแซนซิบาร์ โดยพ่อค้าศรีวิชัยใช้เส้นทางอบเชยผ่านช่องแคบซุนดา หมู่เกาะมัลดีฟและเซเซลส์ ไปพักที่หมู่เกาะโคโมโรส์ อัล-อิดริสีกล่าวว่าพ่อค้าต่างชาติมาอยู่ศรีวิชัยมาก

จูฟ่านจื้อกล่าวถึงอาณาจักรในหมู่เกาะฟิลิปปินส์ เช่น คาโบลัน มาอิต ปูลิลูและซันมาลันที่ค้าทาสกับเกาะชวา อาณาจักรเหล่านี้อาจเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายการค้าศรีวิชัยในช่วงต้นราชวงศ์เมาลิ ต่อมาชาวหนี่เจินรุกรานจีนจนราชวงศ์ซ่งต้องย้ายจากไคฟงมาอยู่ที่หังโจว จากนั้นเมืองลังกาสุกะและตามพรลิงค์เริ่มส่งสินค้าไปขายที่จีนเอง สมาพันธรัฐศรีวิชัยส่งบรรณาการเป็นครั้งสุดท้ายหลังจากที่การส่งบรรณาการไม่มีประโยชน์ จากนั้นจึงขยายอิทธิพลขึ้นมาบนแหลมมลายูและทั่วเกาะสุมาตราอีก ทางตะวันตกของชวา ส่วนหนึ่งของเกาะบอร์เนียว ลูซอน มินดาเนา ซูลูและวิซายาในฟิลิปปินส์

การเกี่ยวดองเป็นเครือญาติกับราชวงศ์กัมพูชาทำให้เส้นทางการค้าระหว่างศรีวิชัยกับกัมพูชาเปิดขึ้นมาอีกครั้ง ต่อมาพุกามรุกรานสมาพันธรัฐศรีวิชัยแต่ศรีวิชัยก็ยึดเมืองบางเมืองกลับคืนมาได้จนมี 15 เมืองอยู่ในอำนาจและมีสุลต่านที่อาเจะห์ จีนกับอินเดียยังคงค้าขายผ่านช่องแคบมะละกาในศรีวิชัยจนถึงสิ้นสุดราชวงศ์ซ่ง เมืองกาญจนปุระที่อ่าวเคดาห์แยกตัวออกไป เส้นทางการค้าของศรีวิชัยยังคงขยายตัวอยู่และครอบคลุมทะเลใต้อันได้แก่มหาสมุทรอินเดียและทะเลจีนใต้อีกครั้งหนึ่ง กองเรือพาณิชย์จีนเริ่มเข้ามาค้าขายในทะเลใต้ (หนานไห่) ที่อยู่ใต้อิทธิพลของศรีวิชัย ในสมัยเมาลิศรีวิชัยค้าขายกับปาณทัยที่เมืองท่าเทวิปฏินัมหลังจากที่ปาณฑัยโค่นโจฬะลง และอาณาจักรแถวอ่าวเบงกอลที่เมืองท่าลิเปริยะปฏินัม ในยุคพุทธศตวรรษที่ 18 พ่อค้าอาหรับและเปอร์เซียยังแวะที่คายาลปฏินัมเช่นเดิม

เอกสารอ้างอิง
Dalayan, Duraiswamy. 2019. "Ancient Seaports on the Eastern Coast of India: The Hub of the Maritime Silk Route Network." Acta via Serica 4 (1): 25-69.

Heng, Derek Thiam Soon. 2009. Sino-Malay Trade and Diplomacy: From Tenth through the Fourteenth Century. Singapore: ISEAS.

Heng, Derek Thiam Soon. 2013. "State Formation and the Evolution of Naval Strategies in the Melaka Straits c.500-1500CE." Journal of Southeast Asian Studies 44 (3): 380-399.