ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. อานนท์ ศักดิ์วรวิชญ์
อาจารย์ประจำสาขาวิชา Business Analytics and Intelligence
และ Actuarial Science and Risk Management
คณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
อนุกรรมาธิการติดตามการปฏิรูปประเทศด้านสาธารณสุข วุฒิสภา
สถานการณ์สงครามมหาโรคระบาดโควิด-19 รอบสองในประเทศไทยน่าจะเกิดขึ้นแน่นอนในไม่ช้านี้ หลังจากเราไม่พบผู้ติดเชื้อภายในประเทศมาเกือบ 80 กว่าวันแล้วก็ตาม ขณะนี้เริ่มเกิดการระบาดในประเทศเพื่อนบ้านไม่ว่าจะเป็นพม่า (ซึ่งเริ่มระบาดข้ามพรมแดนเข้ามาจากบังคลาเทศมาที่รัฐยะไข่ และลามเข้าในพม่าอย่างรวดเร็ว) เริ่มมีการระบาดในเวียดนามซึ่งไม่ช้าก็คงเข้าสู่ลาวและกัมพูชา เริ่มมีการระบาดในมาเลเซีย ประเทศเพื่อนบ้านเหล่านี้มีพรมแดนติดกับประเทศบ้านเรา หรือไม่ก็ไม่ได้ห่างกันมากนัก เช่น เวียดนาม
การป้องกัน การกักกันโรค การควบคุม โรค COVID-19 ระบาดเที่ยวนี้จะยากมาก Second outbreak น่าจะเกิดในไม่นานนี้ ดังที่ผู้เชี่ยวชาญด้านไวรัสวิทยามือหนึ่งของประเทศไทย ศาสตราจารย์ นายแพทย์ ยง ภู่วรวรรณ ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ออกมาเตือนพวกเราไว้เมื่อห้าวันก่อนว่า
| โควิด 19 ได้คืบคลานเข้ามาใกล้ประเทศไทยมากขึ้น เราจะเห็นได้ว่า มีการระบาดอย่างมากเกิดขึ้นใน ประเทศอินเดีย เข้าสู่บังกลาเทศ และขณะนี้ได้เข้ามาสู่ในประเทศพม่า ที่เมืองยะไข่ ที่เป็นเขตติดต่อกับบังคลาเทศ และจะคืบคลานเข้าสู่ประเทศพม่า อัตราการเพิ่มขึ้นของผู้ป่วยในพม่า เพิ่มขึ้นเป็นแบบก้าวกระโดด และคงจะหนีไม่พ้น การระบาดใหญ่ต่อมา ในอดีตที่ผ่านมา โควิด 19 เข้าสู่ประเทศไทยด้วยการบินมา เรามีมาตรการในการกักกันได้ดีมาก มี State quarantine ป้องกันได้เป็นอย่างดี ต่อไปนี้ โควิด 19 จะเข้าสู่ประเทศไทยด้วยการเดินมา เพราะเรามีดินแดนธรรมชาติ อันยาวไกลที่เชื้อจะได้เดินทางเข้ามา ไม่ว่าจะเป็นเดินมา หรือนั่งเรือมา หรือว่ายน้ำมา ยกตัวอย่างเช่นไข้ปวดข้อยุงลายสายพันธุ์ที่ระบาดของบ้านเรา ก็เป็นสายพันธุ์ที่เกิดก่อนในต่างประเทศแล้วค่อยระบาดเข้าสู่ประเทศไทย นับแต่นี้ต่อไป เราจะต้องมีมาตรการที่เข้มแข็งขึ้น ในการควบคุมโรค ถ้ามีการพบภายในประเทศไทย จะต้องควบคุมให้เกิดการระบาดให้น้อยที่สุด ให้ระบบสาธารณสุขรองรับได้ ประชาชนทุกคนสามารถดำรงชีวิต ทำมาหากินได้ และเกิดความสูญเสียให้น้อยที่สุด ทุกคนต้องช่วยกัน อย่าลืมเรื่องระเบียบวินัย ใส่หน้ากากอนามัย ล้างมือบ่อยๆ กำหนดระยะห่างของบุคคลและสังคม เพื่อการแพร่กระจายของโรคให้น้อยที่สุด |
ผมขอวิเคราะห์แบบฟันธงลงไปว่า การระบาดรอบสอง Second outbreak นี้น่าจะเกิดและจะควบคุมได้ยากมากเหลือเกิน เพราะพรมแดนไทย ไม่มีรั้วกั้น มีช่องทางธรรมชาติมากมายเหลือเกิน
ไทยเราเองก็หนีไปต่างประเทศผ่านช่องทางธรรมชาติเหล่านี้มานักต่อนัก ตั้งแต่ หม่อมเจ้าฉวีวาด ปราโมช ท่านป้าของพลตรี หม่อมราชวงศ์ คึกฤทธิ์ ปราโมช หนีราชภัยไปกรุงเขมรทางเรือผ่านออกปากน้ำเจ้าพระยาที่สมุทรปราการ ไปจนถึงนักโทษหญิงยิ่งลักษณ์ ชินวัตร หนีคดี นักการเมืองหนีคดีก็เข้าไปอยู่ในลาว เขมร ผ่านช่องทางธรรมชาติมากมาย
ขณะเดียวกัน คนเขมร คนลาว คนพม่า ก็หนีหรือเข้ามาประเทศไทย เช่น พ่อแม่ของดาราลูกครึ่งคนหนึ่งก็หนีข้ามแม่น้ำโขงมาหลังลาวแตก คนไทยฝั่งไทยตัดต้นกล้วยลงน้ำให้เกาะข้ามมาฝั่งไทยด้วยซ้ำ เพราะความสงสารในชีวิตเพื่อนมนุษย์ ชาวเขมรอพยพหลังเขมรแตกนับแสนคนในสภาพใกล้เคียงศพเดินได้มาทางคลองใหญ่ จังหวัดตราด เป็นอาทิ เข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร จนภายหลังตั้งตัวได้ หลายคนยังมีความกตัญญูรู้คุณประเทศไทยและสถาบันพระมหากษัตริย์ได้เป็นอย่างดีน่ายกย่องยิ่ง
รัฐชาตินั้นมีปรากฎอยู่จริง แต่พรมแดนที่มีรั้วกันนั้นไม่มีอยู่จริง ชนชาติต่าง ๆ ในอุษาคเนย์หรือเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เดินข้ามพรมแดนผ่านไปมาเสมอจนทุกวันนี้ ผมทราบมาว่าแม้จะห้ามคนพม่าเข้ามาไทย แต่จากการสืบทราบ คนพม่า คนกะเหรี่ยงก็เดินข้ามพรมแดนตามป่าเขาลำเนาไพร เข้ามายังประเทศไทย อาศัยรถประจำทางเข้ามาถึงกรุงเทพ และไปหางานทำที่พัทยาแล้วเสียด้วยซ้ำ เพิ่งเข้ามาสด ๆ ร้อน ๆ เหตุการณ์ที่พบคนข้ามมาจากฝั่งพม่าสามคนไปสัมผัสใกล้ชิดนักเรียนโรงเรียนบ้านกุยแหย่ที่เป็นข่าว จึงไม่ใช่เรื่องน่าตื่นเต้นอะไรเลยสำหรับผม
การกักกันโรค และ state quarantine ครั้งที่แล้ว แม้ว่าจะยากลำบากหากไม่มี พ.ร.ก.การบริหารราชการแผ่นดินในสถานการณ์ฉุกเฉิน ก็นับว่ายากลำบากยิ่ง แต่สำนักงานตำรวจตรวจคนเข้าเมือง หรือ ตม. การท่าอากาศยานแห่งประเทศไทย ก็ได้ทำหน้าที่เต็มที่แล้วอย่างเข้มแข็งภายใต้ข้อจำกัดและจิตใจของคนที่กลัดกลุ้มรุมร้อนอยากกลับสู้ดินแดนมารดร ได้อย่างดีที่สุด และทำงานได้ผลดีมากจนประเทศไทยเราปลอดผู้ติดเชื้อรายใหม่ภายในประเทศมายาวนาน แต่งานที่สำเร็จลงไปนั้น ค่อนข้างง่ายกว่าสถาณการณ์การระบาดรอบสองที่เราจะเผชิญอยู่มาก เพราะคุมแค่สนามบิน ไม่กี่ด่านได้ก็จบ
ส่วนพรมแดนธรรมชาติ เส้นแบ่งเขตแดนไทย-พม่ายาว 2401 กิโลเมตร เส้นแบ่งเขตแดนไทย-ลาว 1810 กิโลเมตร เส้นแบ่งเขตแดนไทย-กัมพูชา ยาว 798 กิโลเมตร และเส้นแบ่งเขตแดนไทย-มาเลเซียยาว 647 กิโลเมตร แม้บางส่วนจะมีรั้วรอบขอบชิด มีสันปันน้ำและภูผาสูงชัน หรือมีรั้วกั้นก็ตาม แต่พรมแดนธรรมชาตินั้นยาวไกลเหลือเกิน เกินกว่าที่จะควบคุม ป้องกันโรคระบาดได้ทั้งหมดได้ง่าย ต้องอาศัยประชาชนตามริมชายแดนทำหน้าที่เป็นรั้วของชาติ เป็นหูเป็นตาในการป้องกันโรคระบาด
ข้อจำกัดประการหนึ่งคือบริเวณชายแดนนั้นมีสนธิสัญญากรุงเจนีวาระหว่างไทยกับฝรั่งเศสกำหนดห้ามไม่ให้มีกำลังทหารในระยะ 25 กิโลเมตรจากแนวชายแดน ทำให้ไม่สามารถใช้กำลังทหารในการป้องกันควบคุมโรคโควิด-19 มิให้เข้ามาชายแดนได้เลย
วันนี้ผมนั่งประชุมกับคุณหมอท่านหนึ่งที่เป็นแม่บ้านของตำรวจตระเวนชายแดน ทำให้ผมเกิดนึกขึ้นมาได้ว่า เกราะป้องกันสงครามมหาโรคระบาดโควิด-19 ที่จะทำให้คนไทยเจ็บป่วยล้มตายเป็นจำนวนมากหากควบคุมป้องกันไม่ได้ที่ทรงประสิทธิภาพที่สุด และไม่มีใครทำได้เลยคือตำรวจตระเวนชายแดน
ตชด. เป็นหน่วยงานพิเศษของตำรวจ ที่ทำหน้าดูแลชายแดนเข้ามาในระยะ 25 กิโลเมตร และเป็นหน่วยงานพิเศษที่ถูกฝึกให้ทำหน้าที่ ทหาร-ตำรวจ-พลเรือน และบริการประชาชน ให้ตำรวจทำหน้าที่รักษาความสงบตามตะเข็บชายแดน ป้องกันกองกำลังคอมมิวนิสต์ (ในอดีต) ที่จะเข้ามารุกรานประเทศ ป้องกันความไม่สงบในประเทศเพื่อนบ้านที่จะส่งผลกระทบกับประเทศไทย แม้กระทั่งการปราบปรามการขนยาเสพติดเข้ามาตามตะเข็บชายแดน เช่น ยาบ้า หรือเฮโรอีน บริเวณสามเหลี่ยมทองคำ
ตชด ถูกกำหนดให้ทำหน้าที่ได้สามอย่าง คือหนึ่ง สามารถรบได้อย่างทหาร สอง สามารถป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมได้อย่างตำรวจ สาม สามารถดำเนินการพัฒนาและช่วยเหลือประชาชนได้เช่นเดียวกับข้าราชการพลเรือน
สิ่งที่ ตชด. นั้นทำอยู่แล้ว น่าจะช่วยประเทศไทยในยามนี้ได้ดีที่สุด มีประสิทธิภาพที่สุด อย่างน้อยก็ช่วยถ่วงเวลาการระบาดครั้งที่สองให้ช้าลง และเบาบางลง โดยมีเวลาจัดหาทรัพยากรในการรักษาและป้องกันได้ยาวนานขึ้น
ตชด. น่าจะทำอะไรได้บ้าง ในการป้องกันการระบาดรอบสองของโควิด-19
หนึ่ง จัดตั้งเครือข่ายกับชุมชนบริเวณชายแดนในการดูแลคนเข้าออกตามพรมแดน อาจจะร่วมคัดกรองหรืออาจจะสกัดกั้นการเข้าเมือง ซึ่งอาจจะนำมาซึ่งโรคระบาดได้
สอง ส่งต่อผู้ต้องสงสัยว่าจะมีอาการติดเชื้อ เพื่อเข้าสู่การกักตัวและกักโรค หรือ state quarantine
สาม ให้ความรู้ด้านสุขอนามัยกับประชาชนตามบริเวณพรมแดน ให้ป้องกันโรคให้ตัวเองได้ และสามารถเป็นกำลังของชาติในการป้องกันโรคระบาดได้
สี่ ประสานงานช่วยเหลือทางการแพทย์ด้านมนุษยธรรมสำหรับชาวต่างประเทศเพื่อนบ้านที่อาจจะป่วยด้วยโรคระบาดโควิด-19 ที่มีอาการหนัก อาจจะตั้งโรงพยาบาลสนามเพื่อการรักษา หรืออื่น ๆ เพื่อมนุษยธรรม และเป็นการป้องกันสกัดกั้นไม่ให้ระบาดเข้ามาในไทย
ห้า ทำการข่าว เก็บรวบรวมสถิติ การแพร่ระบาด การเข้าเมือง และอื่น ๆ ส่งให้ ศูนย์บริหารสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) หรือ ศบค. เพื่อใช้ในการวางแผน การป้องกันควบคุมโรค
ผมได้ทราบมาว่าสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนีทรงรักและเมตตา มีพระมหากรุณาธิคุณต่อตชด. เป็นอย่างมาก ทั้งยังทรงไว้วางพระทัยตชด. ด้วย สมเด็จย่าทรงเป็นพยาบาล และทรงรักประชาชนและใส่พระทัยในสุขภาพอนามัยและความเจ็บป่วยของประชาชนเป็นอย่างยิ่ง หากยังทรงพระชนม์อยู่ก็คงจะห่วงใยประชาชนและคงทรงนึกถึงและอยากให้ ตชด ทำงานนี้ถวายเช่นกัน และผมเองก็เชื่อว่า ตชด จำนวนมากยังสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณสูงสุดที่สมเด็จย่าพระราชทานให้ ตชด มาโดยตลอด ย่อมเต็มใจจะทำงานนี้ถวายอย่างถึงที่สุดเช่นกัน
ทั้งนี้คำสั่งนายกรัฐมนตรี ที่ 4/2563 เรื่อง แต่งตั้งผู้กำกับการปฏิบัติงาน หัวหน้ำผู้รับผิดชอบและพนักงานเจ้าหน้าที่ในการแก้ไขสถานการณ์ฉุกเฉิน ข้อ 3 (6) ให้ผู้บัญชาการทหารสูงสุดเป็นหัวหน้าผู้รับผิดชอบในการแก้ไขสถานการณ์ฉุกเฉินในส่วนที่เกี่ยวกับความมั่นคง
ดังนั้นเมื่อ ผู้บัญชาการทหารสูงสุด มีภาระหน้าที่ในศบค. อยู่แล้ว และการมีมหาโรคระบาดครั้งที่สองเป็นปัญหาความมั่นคงอย่างเต็มที่ ประกอบกับในทางยุทธการ กองบัญชาการทหารสูงสุดมีอำนาจบังคับบัญชาตำรวจตระเวนชายแดน โดยหน้าที่ จึงอยากเรียนให้ผู้บัญชาการทหารสูงสุดนำประเด็นดังกล่าวนี้ข้างต้นปรึกษาหารือกับกรรมการผู้มีหน้าที่คนอื่นๆ ใน ศคบ. ตลอดจนกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข ว่าควรกำหนดบทบาทหน้าที่ให้ ตชด ดูแลชายแดน ป้องกันการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ได้อย่างไร และมีบทบาทหน้าที่หรือสิ่งใดที่กระทรวงสาธารณสุขต้องร่วมมือกับสำนักงานตำรวจแห่งชาติและกองบัญชาการทหารสูงสุด อย่างไรบ้าง
ต้องอบรม ตชด ในทักษะและความสามารถใดอย่างเร่งด่วนเพื่อให้ทำงานนี้ได้สำเร็จ
ต้องจัดหาอุปกรณ์ วัสดุ ทรัพยากรทางการแพทย์และสาธารณสุขใดให้ ตชด บ้าง
ต้องมีระบบอำนวยการ ติดตามข้อมูล อำนวยความสะดวกใดบ้างให้กับ ตชด ในการปฏิบัติภารกิจอันสำคัญยิ่งต่อประชาชนชาวไทย
ขอกราบเรียนนายกรัฐมนตรี ผู้บัญชาการทหารสูงสุด รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข ปลัดกระทรวงสาธารณสุข และผู้บัญชาการสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ให้โปรดพิจารณาดำเนินการเรื่องนี้อย่างเร่งด่วนที่สุด เพื่อความปลอดภัยของประชาชนและประเทศไทย ไม่ให้เจ็บป่วยเกิดการระบาดของโรคระบาดโควิด-19 จนต้องเจ็บตายมากเกินกว่าทรัพยากรการรักษาของประเทศไทยจะมีได้
ขอส่งกำลังใจให้ผู้บัญชาการตำรวจตระเวนชายแดน และตชด ผู้ปฏิบัติหน้าที่ด้วยความเสียสละยิ่งตามตะเข็บชายแดนทั่วราชอาณาจักร ผมเชื่อโดยมั่นใจว่า ตำรวจตระเวนชายแดนคือเกราะป้องกันสงครามมหาโรคระบาดโควิด-19 ที่มีประสิทธิภาพสูงสุด ขอฝากประเทศไทยและชีวิตของคนไทยทุกคนไว้ในมือทุกท่านด้วยความศรัทธายิ่ง
