ชินวราลงกรณ วชิรญาณสังวร วชิราลงกรโณ

พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชศรัทธาปสาทะและต้องการทรงสำแดงพระกตัญญูกตเวทิตาแด่พ่อแม่ครูบาอาจารย์ในทางธรรม ดังความประกาศในพระบรมราชโองการ สถาปนาสมเด็จพระสังฆราชเจ้าสองพระองค์ที่ทราบกันโดยทั่วแล้ว

อันธรรมเนียมในการสถาปนาสมเด็จพระสังฆราชเจ้าในกรุงรัตนโกสินทร์นั้น พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้ากำหนดหลักเกณฑ์โดยให้สถาปนาเปลี่ยนพระอิสริยยศสมเด็จพระสังฆราชที่เป็นพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เป็น สมเด็จพระมหาสมณเจ้า ทรงเศวตฉัตร 5 ชั้น และสมเด็จพระสังฆราช ชั้นหม่อมเจ้าผู้ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระสังฆราช มีคำนำหน้า พระนามว่า สมเด็จพระสังฆราชเจ้า ทรงฉัตรตาดเหลือง 5 ชั้น

ถึงแม้จะเป็นยศช้างขุนนางพระ แต่ก็เป็นพระราชศรัทธาปสาทะอันเป็นที่สุดของพระเจ้าแผ่นดิน สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวราลงกรณ (วาสน์ วาสโน) และสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (เจริญ สุวัฑฒโน) พระองค์แรกและพระองค์หลังทรงเป็นพระราชอุปัธยาจารย์/พระราชกรรมวาจาจารย์ในวชิราลงกรโณภิกขุ หรือพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (เจริญ สุวัฑฒโน) ทรงเป็นพระราชอภิบาล (พระพี่เลี้ยง) ในภูมิพโลภิกขุ เมื่อคราวทรงผนวชด้วย

พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงแบ่งพระอัฐิทั้งสองพระองค์บรรจุพระบรมโกศทองคำอัญเชิญไปประดิษฐานไว้ในหอพระนาก ในพระบรมมหาราชวัง เพื่อทรงสักการะบูชาในฐานะพระราชบุรพการีในทางธรรม อันสำแดงกตัญญุตากตเวทิตาธรรมอันสูงสุด

สมเด็จพระสังฆราชเจ้าทั้งสองพระองค์ทรงเป็นพระสุปฏิปันโน ปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบยิ่ง โดยเฉพาะในทางวิปัสนากรรมฐาน ทรงเข้มแข็งและเป็นอาจารย์สอนวิปัสสนากรรมฐานแก่ชนทั้งหลาย

การสถาปกนาเฉลิมพระยศในครั้งนี้เป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ชาติไทย

ประการแรก การสถาปนาเฉลิมพระยศสมเด็จพระสังฆราชเจ้าจากสามัญชน ไม่เคยมีมาก่อนในประวัติศาสตร์ชาติไทย ต้องมีชาติกำเนิดอย่างน้อยชั้นหม่อมเจ้าหรือพระองค์เจ้า ส่วนในกรณีสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ พระอุปัธยาจารย์ในพระบาทสมเด็จพระชนกาธิเบศร ภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (เจริญ สุวัฑฒโน) เดิมก็ทรงเป็นหม่อมราชวงศ์ ทรงมีหน่อเนื้อเชื้อสายแห่งพระมหาจักรีบรมราชวงศ์ ถือกำเนิดมาในราชสกุลนพวงษ์ ในรัชกาลที่ 4 ซึ่งเมื่อคราวทรงพระผนวชมีพระฉายา วชิรญาณภิกขุ จึงทรงเป็นวชิรญาณวงศ์โดยสายพระโลหิตด้วยในทางธรรมด้วย โปรดอ่านได้จากบทความ วชิรญาณ-จุฬาลงกรณ์-วชิราวุธ-วชิราลงกรณ์

ประการสอง เป็นการสถาปนาพระอัฐิสมเด็จพระสังฆราชเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้า เป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ชาติไทย เช่นกัน ธรรมเนียมการสถาปนาพระอัฐิเพื่อทรงกรมหรือเฉลิมพระยศเจ้านายนั้นทำกันมาทุกรัชกาล โดยเฉพาะกรณีเป็นเจ้าพี่เจ้าน้องหรือบุพการีเกี่ยวข้องกับองค์พระมหากษัตริย์

ประการสาม เป็นการสถาปนาสมเด็จพระสังฆราชเจ้าพร้อมกันที่เดียวสองพระองค์ในครั้งเดียว ในงานพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา

ที่น่ามหัศจรรย์คือการผูกพระนามกรมให้คล้องจองกับทั้งพระอุปัชฌาย์และลูกศิษย์ที่ทรงเป็นพระเจ้าแผ่นดิน

สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวราลงกรณ (วาสน์ วาสโน) พระนามกรมหลวง ชินวราลงกรณ มาจากพระนามของพระอุปัชฌาย์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ และ อลงกรณ์ นั้นก็เป็นส่วนหนึ่งของพระนามมหาวชิราลงกรณ์ เช่นกัน

สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (เจริญ สุวัฑฒโน) พระนามกรมหลวง วชิรญาณสังวร นั้นมาจาก พระนามเดิมเมื่อคราวทรงเป็นสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปรินายก มาจาก พระนามของพระอุปัชฌาย์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ และวชิร นั้นก็น่าจะเป็นส่วนหนึ่งของพระนาม มหาวชิราลงกรณ์ เช่นกัน

เมื่อสืบค้นระโยงความเชื่อมโยงของสมเด็จพระสังฆราชเจ้าทั้ง พระองค์แห่งกรุงรัตนโกสินทร์เป็นไปดังแผนภาพด้านล่าง

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส ทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 7 ทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้าพระองค์แรก พระชาติกำเนิด-พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าวาสุกรี ในรัชกาลที่ 1 ที่สุนทรภู่เขียนถึงในนิราศภูเขาทองเอาไว้ว่า เจ้าเณรน้อยเสด็จมาดูน่ารัก พระกลดหักทองขวางกายถวาย สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระปรมานุชิตชิโนรสนอกจากจะทรงเป็นพระยังทรงเป็นมหากวีเอกผู้รจนาลิลิตตะเลงพ่าย ปฐมสมโพธิกถา เป็นอาทิ

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรสทรงเป็นพระกรรมวาจาจารย์ในสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 8 และทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้าพระองค์ที่ 2 พระชาติกำเนิด-พระองค์เจ้าฤกษ์ พระกริ่งปวเรศมีชื่อเสียงมาก ทรงเป็นผู้สร้าง

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ทรงเป็นพระอุปัชฌาย์สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรสและสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรสทรงเป็น สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 10 ทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้าพระองค์ที่ 3 พระชาติกำเนิด-พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้ามนุษยนาคมานพ พระองค์ทรงมีส่วนสำคัญสิ่งในการพัฒนาการศึกษาไทย ทั้งการศึกษาของคณะสงฆ์และการศึกษาสามัญ ทรงนิพนธ์หนังสือนวโกวาทสอนพระบวชใหญ่

สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ ทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 11 ทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้าพระองค์ที่ 4 พระชาติกำเนิด-หม่อมเจ้าภุชงค์ ชมพูนุท

หลายคนอาจจะตั้งข้อสังเกตุว่า สมเด็จพระสังฆราชเจ้า 3 พระองค์ใน 7 พระองค์แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ มีพระนามเกี่ยวกับ นาค คือ วาสุกรี มนุษยนาคมานพ และ ภุชงค์ !!!

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรสทรงเป็นพระกรรมวาจาจารย์ในสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์

สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ ทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 13 และทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้าพระองค์ที่ 5 พระชาติกำเนิด-มรว. ชื่น นพวงศ์

นับเป็นความมหัศจรรย์ของการสืบสายธาร ทางโลกและทางธรรม

การสถาปนาสมเด็จพระสังฆราชเจ้าสองพระองค์แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ในครั้งนี้นำมาซึ่งความโสมนัสยินดีแห่งปวงพุทธศาสนิกชน เป็นเครื่องน้อมนำศรัทธาในพระศาสนา ในฐานะที่พระเจ้าแผ่นดินทรงเป็นเอกอัครศาสนูปถัมภก สมดังนิราศท่าดินแดง ที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ได้พระราชนิพนธ์ไว้ว่า

ตั้งใจจะอุปถัมภก ยอยกพระพุทธศาสนา ป้องกันขอบขัณฑสีมา รักษาประชาชนและมนตรี

ขอพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว จงทรงพระเจริญ