ผู้จัดการสุดสัปดาห์ - ทำท่าร่อแร่เสียแล้วสำหรับกระทะมหาเทพ “โคเรียคิง” ที่ถูกสำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (สคบ.) มีคำสั่งห้ามระงับการโฆษณา หลังผลพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์ปรากฏชัดแล้วว่า “กระทะโคเรียคิง” มีคุณสมบัติไม่ตรงตามที่โฆษณาอวดอ้างไว้
และนักวิทยาศาสตร์ที่มีส่วนสำคัญสำหรับฏิบัติการ “ผ่ากระทะโคเรียคิง” จะเป็นใครเสียไม่ได้นอกจาก “รศ.ดร.วีรชัย พุทธวงศ์” อาจารย์ประจำภาควิชาเคมี คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
สัมภาษณ์พิเศษฉบับนี้ “รศ.ดร.วีรชัย พุทธวงศ์” จะมาร่วมถอดบทเรียนกระทะยี่ห้อดัง คลี่คลายความสงสัยด้วยบทพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์ และการแสวงหาข้อเท็จจริงที่อาจตามมาซึ่งการถูกฟ้องร้องดำเนินคดีทางกฎหมาย
ภารกิจผ่าพิสูจน์คำโฆษณาอวดอ้างของกระทะยี่ห้อดังมีความเป็นมาอย่างไร
เริ่มต้นจาก สคบ. (สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค) โทรศัพท์มาขออาจารย์ให้ช่วยวิเคราะห์ข้อสงสัยกระทะยี่ห้อดังในประเด็นของเคมี ซึ่งเราเคยทำงานร่วมกันมาก่อนหน้านี้ เรื่องหนังยางถักที่ทางอเมริกาพบว่ามีการปนเปื้อนโลหะหนัก นำมาวิเคราะห์โดยใช้เครื่องมือวิทยาศาสตร์ชั้นสูงแล้วส่งผลการวิเคราะห์กลับไปให้ทาง สคบ. เช่นเดียวกันกับครั้งนี้ สคบ. มาขอให้ช่วยวิเคราะห์ทางเคมีกระทะยี่ห้อดัง เอาตัวอย่างมาให้ตอน 19.00 น. จากนั้นผมได้ประสานไปยังเพื่อนร่วมทีมวิจัย ท่านเป็นหัวหน้าสาขาวิศวกรรมโลหะหนัก สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ ขออนุญาตนำตัวอย่างกระทะไปตรวจสอบที่ห้องปฏิบัติการเพราะมีเครื่องแมชชีนการย่อย (วิเคราะห์ผลทางเคมีโดยเครื่อง XRF หรือ X-ray fluorescence และเทคนิค ATR-FT-IR) เราใช้แมชชีนตัดด้วยและใช้เลื่อยธรรมดาตัดด้วย ตอนที่ใช้เลื่อยธรรมดาผมก็ถ่ายรูปลงในเฟซบุ๊กด้วย พอย่อยทุกอย่างเสร็จ ได้ทดสอบเบื้องต้น เราเอาแม่เหล็กมาดูดกระทะปรากฏว่าดูดไม่ติด เราก็สันนิษฐานเบื้องต้นว่าไม่ใช่เหล็ก หลังจากเริ่มตัดกระทะไปเจอสีขาวคล้ายกับอะลูมิเนียมเราก็สันนิฐานไว้เบื้องต้น ปรากฏว่ามีคนให้ความสนใจมาก เข้าไปดูในเฟซบุ๊กมีการแชร์เป็นหมื่นครับ คราวนี้ก็เลยรู้เลยว่ากระทะนี้มันเป็นกระทะแห่งชาติไปเรียบร้อย
ประเด็นดังกล่าวส่งผลกระทบต่อภาพลักษณ์ผลิตภัณฑ์อย่างหนัก เห็นว่าทางบริษัท วิซาร์ดฯ เตรียมฟ้องคนทำกระทะโคเรียคิงเสียหายด้วย
พอมีกระแสว่ามันใหญ่โตมโหระทึกผมก็วิตกกังวลนิดหน่อย เพราะการประสานของ สคบ. เป็นการประสานแบบไม่เป็นทางการ ในลักษณะขอความร่วมมือแบบคราวที่แล้วประสานทางโทรศัพท์ มีคนส่งข้อความมาประมาณว่าเตรียมรับหมายศาลจะฟ้องด้วยประมาณนี้ นี่แค่โพสต์เฟซบุ๊กยังไม่ทำอะไรเลย (ทางโคเรียคิงติดต่ออาจารย์โดยตรงไหม) ไม่ได้ติดต่อครับ แต่มีคนอินบ๊อกซ์เข้าข่มขู่ทำนองว่าจะฟ้อง ผมสันนิฐานว่าเป็นผู้ประกอบการขายกระทะที่จะฟ้องน่ะครับ ทีนี้ ผมเห็นสถานการณ์ไม่ดีแน่ๆ เห็นไม่ค่อยดีก็ต้องแจ้งว่า บ้านผมก็ใช้กระทะยี่ห้อนี้เพื่อลดความกังวล ซึ่งตอนกลับมาบ้านภรรยาก็ทักไปผ่ากระทะไรมา..บ้านเราก็ใช้ยี่ห้อนี้อยู่นะ ผมก็อึ้งเลย (หัวเราะ) ที่บ้านผมใช้อยู่และผมไม่รู้ว่ามันคือยี่ห้อนี้ ที่บ้านผมชอบทอดไข่ดาวทอดปลาทูให้ลูก แต่ที่สังเกตได้คือมันไม่ติดกระทะเลย พอใจมาก และไม่รู้ว่ามันคือ กระทะโคเรียคิง แล้วมีคนมาบอกกระทะซื้ออาจารย์วีรชัยไปแล้ว ผมก็เลยตอบไปว่าตอบกระทะไม่ได้ซื้อผมหรอกแต่ผมซื้อกระทะมาใช้ (หัวเราะ)
จากนั้นคืนเดียวกันผมก็ได้ประสานไปที่ห้องเครื่องมือ FT-IR ใช้วิเคราะห์วัสดุโพลิเมอร์ได้ดีมันจะเห็นโมเลกุลเลย สามารถพิสูจน์ได้เลยเพราะว่าเรารู้ว่าโจทย์ที่ได้มาคือ การโฆษณาเกินจริง ตั้งราคาสินค้าแพงเกินจริง หน้าที่ของเราคือ 1. ดูในเนื้อโลหะว่าทำมาจากอะไรกันแน่ อะลูมิเนียมถ้าเป็นอะลูมิเนียมเป็นประเภทไหน 2. โพลิเมอร์ที่เคลือบเป็นประเภทไหนเป็นหินอ่อนจริงไม่? เป็นทองตามที่โฆษณาหรือไม่? 3. ดูชั้นที่เคลือบ ตามโฆษณาอ้างว่า 8 ชั้น ซึ่งการวิเคราะห์ผลส่วนนี้ทาง ม.เกษตรฯ เองไม่มีเครื่องมือกล้องจุลทรรศน์เอกซ์เรย์จึงได้ประสานงานทางด้านวัสดุศาสตร์เพื่อทำการวิเคราะห์ผล
เนื่องจากเราต้องทำงานเร็วครับ จึงต้องใช้แท็กติกกดดัน สคบ. ให้ออกมาปกป้องเรา เพราะคนเข้าใจกันว่า อ.วีรชัย เอากระทะไปผ่าเอง ซึ่งสื่อให้ความสนใจมากเราก็เลยให้สัมภาษณ์ทุกสายที่เข้ามา สคบ. เอาตัวอย่างมาให้ผม คือส่วนนี้เป็นงานอาสางานที่เกี่ยวของกับคน ผมทำงานแบบนี้มาตั้งปี 2551 เป็นธรรมดามนุษย์มีทั้งคนชอบและไม่ชอบแต่ว่าเราก็ต้องทำทุกอย่างให้ถูกต้องตามระเบียบ ที่สำคัญต้องเคารพกฎหมายไม่ละเมิดเขาและเขาต้องไม่ละเมิดเราด้วย
กระทั่งวันรุ่งขึ้น สคบ. ออกแถลงการณ์เป็นขอให้ผมยุติการเผยแพร่ผลกระทะผ่านสื่อออนไลน์ เพราะถ้าไปเปิดเผยผลแล้วไม่เป็นผลดีต่อโคเรียคิงก็จะถูกฟ้องร้องได้ เพราะเราไม่มีหน้าที่ตามกฎหมาย แต่ถ้าผลไปซัพพอร์ตโคเรียคิงก็จะทำให้ยี่ห้ออื่นเสียเปรียบ ฉะนั้น ไม่ว่าผลจะออกซ้ายออกขวาก็โดนบล็อก ฉะนั้น เป็นหน้าที่ของ สคบ. ในการรับผิดชอบทั้งหมด และออกแถลงการณ์ประกาศส่งตัวอย่างให้ 3 หน่วยงานตรวจสอบ ศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ (MTEC) กรมวิทยาศาสตร์บริการ และผม รศ.ดร. วีรชัย พุทธวงศ์ อาจารย์ประจำภาควิชาเคมี คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
ผลการทดสอบทางเคมีกระทะดังกล่าวได้ข้อพิสูจน์อย่างไร และมีความน่าเชื่อถือ 100 เปอร์เซ็นต์ใช่หรือไม่
เราใช้เครื่องที่ได้รับการรับรองทั่วโลกครับ เราเป็นกลุ่มนักวิชาการช่วยกัน และได้นำผลไปให้ สคบ. มีการรายงานยืนยันไปที่ สคบ. เมื่อวันจันทร์ ที่ 15 พฤษภาคม 2560 กล่าวตามที่ สคบ. ได้ประกาศ ซึ่งผลเอกซ์เรย์ออกมาชัดเจนมากครับ ผลของโพลิเมอร์ที่เราวิเคราะห์ได้เป็นชนิดทั่วๆ ไปเหมือนกับกระทะยี่ห้ออื่น แต่โคเรียคิงมีความพิเศษตรงลูกเล่นที่เขาใส่เข้ามา โพลิเมอร์ส่วนของเทฟลอน ส่วนลายหินอ่อนไม่พบ ไม่มีเนื้อของหินของทรายใดๆ ทั้งสิ้น ส่วนที่เป็นลายนั้นเกิดจากเทคติกการฉีดโพลิเมอร์ลงไปในกระทะ คล้ายๆ เดินเข้าไปในบ้านหลังหนึ่งแล้วเห็นบ้านหลังนี้ทำด้วยไม้สัก แต่พอเข้าไปดูใกล้ๆ เป็นสติ๊กเกอร์วอลเปเปอร์ลายไม้สัก มันเป็นเรื่องเทคติกทางการค้า ส่วนเนื้อทองก็พบว่าเป็นแร่ไพไรต์ (Pyrite) เป็นธาตุทองปลอม เป็นนวัตกรรมใหม่มาใช้กระทะเป็นสีทอง เป็นแยกกลุ่มกระทะเป็นแวลู่ที่สูงขึ้นเป็นนวัตกรรมใหม่
ส่วนจำนวนชั้นก็ไม่ได้เป็นตามที่เขาโฆษณา มีการโฆษณาว่ามีการเคลือบ 8 ชั้นนั้น แต่การตรวจสอบพบว่า รุ่นโกลด์ซีรี่ส์ เคลือบ 5 ชั้น ส่วนรุ่นโกลด์ไดม่อน เคลือบ 2 ชั้น ไม่ใช่ 8 ชั้น ตามโฆษณา และแน่นอนแล้วว่า อะลูมิเนียมที่ใช้ทำกระทะเป็นอะลูมิเนียมลักษณะการฉีดเบ้าเป็นตัวกระทะขึ้นมา ซึ่งอะลูมิเนียมของของเขาจะมีความพิเศษคือมีเหล็กเคลือบอยู่ข้างในบางๆ จัดอยู่ในกลุ่มของอะลูมิเนียมอัลลอยด์เกรดสูงกว่าอะลูมิเนียมกว่าปกติ
สรุปคือ หินอ่อนไม่มี เงินทองไม่มี ไทเทเนียมไม่พบ สารนาโนทุกอย่างนาโน ป้องกันแบคทีเรียซึ่งตัวเทฟลอนทั่วไปก็ป้องกันได้อยู่แล้ว จำนวนชั้นไม่ถูกต้อง ส่วนราคาเป็นหน้าที่ สคบ. ในการดำเนินการต่อไป สคบ. เองทำหน้าที่คุ้มครองผู้บริโภคเพราะว่าผู้บริโภคได้รับผลกระทบ เขาซื้อกระทะในราคาที่สูงเกินจริงหรือไม่? ในส่วนของราคา สคบ. มีกฎหมายในมือเขาต้องปฏิบัติอะไรบางอย่าง หากสินค้าใช้เทคติกการขายที่ไม่มีจริยธรรม จุดอ่อนของเราก็คือเราเป็นนักวิชาการ ต่างจากMTCEมีกฎหมายรองรับการตรวจของเขามีผลทางการดำเนินคดี ส่วนอาจารย์มหาวิทยาลัยก็เป็นเครื่องการันตีความน่าเชื่อถือ ในเรื่องวิชาการที่จะนำไปใช้ ซึ่งข้อมูลเหล่านี้มันเป็นสิทธิอย่างหนึ่งของประชาชนที่พึงจะรู้
แล้วในฐานะผู้บริโภคอาจารย์รู้สึกอย่างไรต่อการโฆษณาของกระทะยี่ห้อดังกล่าว
ต้องเล่าว่าภรรยาผมร่วมหุ้นกับเพื่อนซื้อ เพราะการตลาดซื้อ 1 แถม 1 มันก็ราคา 3,000 กว่าบาทซึ่งมาหาร 2 ก็ตกใบละพันกว่าบาท และราคานี้แถมตะหลิวซิลิโคนด้ามสเตนเลสอย่างดี ซึ่งเขาโฆษณาว่า 2,500 บาท ลดเหลือ 900 บาท แต่ราคาก็ยังสูงกว่ากระทะยี่ห้ออื่นที่มาตรฐานเดียวกัน ความคิดเห็นส่วนตัวราคานี้โอเคนะ แต่โฆษณาเป็นเรื่องที่ต้องตรวจสอบ อาจารย์เป็นผู้บริโภคที่มีเงินเดือน เรายินดีที่จะซื้อในราคานี้เพราะว่าคุณภาพมันก็ออกมาดี ก็ยินดีจ่ายเพราะว่ากำลังโฆษณาด้วย
แต่ว่ามันก็ไม่เป็นธรรมกับผู้บริโภคอีกกลุ่มหนึ่งที่เข้ามาไม่ถึง เพราะว่ามันก็เป็นการยินยอมของผู้บริโภค แต่ถามว่าเขามาหลอกเราไหม? ถ้ายี่ห้ออื่นมีเหมือนกันมันก็เอาเปรียบนะ แต่ว่าเขาก็มียุทธวิธีไว้ พูดง่ายๆ จากราคา 10,000 กว่าบาท เราซื้อแค่ 3,000บาท แล้วหารครึ่งกับเพื่อนเอา ส่วนความโกรธไม่มีนะด้วยยุทธวิธีหลอกล่อผู้บริโภคมาซื้อ การทุ่มโฆษณาใช้งบสูงกว่าบริษัทรถยนต์ด้วยซ้ำ เขาต้องมีเป้าในการจำหน่าย และเขาไปจ้างดาราที่มีค่าตัวสูงมากอย่าง คุณวูดดี้ (วุฒิธร มิลินทจินดา) ต้องมีจุดประสงค์ ฉะนั้น การที่เราจ่ายแพงอาจเป็นค่าโฆษณาตรงนี้ด้วย ผมมองประเด็นมันเกี่ยวกับทางจริยธรรมด้วย ถ้าผลทางวิทยาศาสตร์มันออกมาไม่เป็นอย่างที่คุณโม้ไว้มันก็เป็นอะไรที่คุณต้องรับผิดชอบนะ คุณโฆษณาเกินจริงซึ่ง สคบ. ต้องเข้ามาดูแล
ผู้บริโภคสามารถเลือกซื้อกระทะเทฟลอนคุณภาพดีราคาเหมาะสมได้ตามร้านค้าทั่วไป
กระทะเทฟลอนที่ขายในห้างทุกห้างผ่านมาตรฐานสำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.) ทั้งหมดลื่นปื๊ดครับ กระทะยี่ห้อดังโฆษณาว่าลื่นกว่าชาวบ้าน 300 เท่า แต่ตรวจสอบออกมามันก็โพลิเมอร์รุ่นเดียวกัน เอาตรงไหนมาลื่นกว่าเขาละครับ (หัวเราะ) กระทะที่มาขายในห้างมันผ่าน มอก. เพราะฉะนั้นต้องให้ความเป็นธรรมกับยี่ห้ออื่นด้วย แต่ว่าพวกขายตามตลาดนัดก็จะเหมือนกับวินโดว์เกรดต่ำวินโดว์ 1 วินโดว์ 2 วินโดว์ 3 เช่น มอก. บอกใช้เวอร์ชัน 5 ขึ้นไป ทุกคนต้องใช้ 5 ซึ่งบางรุ่นก็ใช้เวอร์ชั่น 6 เวอร์ชั่น 8 แต่รุ่นที่ใช้ 8 เหมือนกัน ทำไมราคาต่างกันทำไมสูงกว่าก็ต้องไปตรวจสอบดู เป็นต้น
เรื่องของความปลอดภัยของกระทะเทฟลอนที่วางจำหน่ายตามท้องตลาดเป็นอย่างไร
ถ้าเป็นตามตลาดก็เหมือนวินโดว์เวอร์ชั่นเก่า วินโดว์ 1 วินโดว์ 2 แต่เข้าห้างต้องผ่าน มอก. อัพเป็นวินโดว์เวอร์ชั่น 5 ขึ้นไป อธิบายคือคุณภาพต่างกันเพราะต้นทุนถูก ส่งผลเช่นการยึดติดเนื้อโลหะ ทอดไปสักพักก็หลุดออกมา ถามว่าปลอดภัยไหม ก็ปลอดภัยกินเข้าไปก็ขับถ่ายทางอุจจาระทางของเสียเพราะว่ามันไม่ย่อย แต่กระทะเทฟลอนจะมีปัญหาห้ามใช้กับไฟแรงไฟ อุณหภูมิไม่เกิน 350 องศาฯ ซึ่งกระทะยี่ห้อดังบอกว่าทอดได้ 400 องศาฯ ซึ่งความจริง 290 องศาฯ เทฟลอนก็ระเหยกลายเป็นไอแล้วครับ คือมันสลายตัว ซึ่งการสลายตัวค่อนข้างอันตรายเพราะมันจะดูดเข้าไปในลมหายใจ การใช้กระทะเทฟลอนจะมีข้อจำกัด จะเอาไปทำผักบุ้งไฟแดงก็ไม่ได้ ผักบุ้งไฟแดงก็ต้องใช้กระทะเหล็ก เป็นต้น กระทะเทฟลอนใช้ตะหลิวเหล็กไม่ได้มันจะมันขูดเนื้อเทฟลอนหลุด ฉะนั้น การเลือกใช้ก็ขึ้นอยู่กับมนุษย์ผู้บริโภคที่ต้องการใช้
กระทะเทฟลอนมันมีมา 70 ปีที่แล้ว ค้นพบแล้วโดยบริษัทที่ทำเคมีที่ใหญ่ที่สุดในโลกด้านโพลิเมอร์แล้วเอามาใช้ในอุตสาหกรรมเครื่องจักรน้ำมันหล่อลื่น หลังจากนั้น 10ปีถัดมาเอามาใช้ในวงการอาหารเพียงแต่ว่าในวงการอาหารมันมีข้อจำกัด ถ้าใครอยากใช้แบบฮาร์ดคอร์ เป็นพ่อบ้านใจกล้าก็กระทะทองแดง (เล่นมุก) อย่างกระทะทองเหลืองก็ทำของหวานเพราะไม่ขึ้นสนิม กระทะเหล็กมันขึ้นสนิม กระทะเทฟลอนก็เป็นตัวเลือกในการประกอบอาหารที่มีน้ำหนักเบาและมีตัวเคลือบให้ลื่นไม่ติดกระทะ
อาจารย์ทราบอยู่แล้วว่า กฎหมายไม่คุ้มครองกลุ่มอาจารย์และนักวิชาการในการเผยแพร่ข้อเท็จจริงบางประการลักษณะนี้ ซึ่งอาจส่งผลกระทบเกิดปัญหาฟ้องร้องในภายหลัง
นอกจากหน้าที่ของอาจารย์มหาวิทยาลัยหลักๆ สอนหนังสือ งานที่ผมทำอยู่คือทำวิจัยและบริการวิชาการ มีคนบอกว่ามาทำตรงนี้เปลืองตัวก็นานาจิตตังนะครับ ก็แล้วแต่เขานะครับมันอยู่ที่จิตสำนึกของคน เราเป็นอาจารย์มหาวิทยาลัย เราเรียนวิทยาศาสตร์ขั้นสูงเราต้องใช้ความรู้เราในการตอบแทนสังคม เพราะฉะนั้นการออกมาตอบแทนลักษณะนี้มันไม่ได้เสียเวลาและมหาวิทยาลัยต้นสังกัดน่าจะภูมิใจ เป็นตัวอย่างที่ดีที่นักวิชาการเก่งๆ หรือว่ามีองค์ความรู้สูงๆ ให้กล้าออกมาขจัดปัดเป่าข้อสงสัยในสังคมที่ถกเถียงกันลงเสียที เหมือนกรณีไฟปริศนาที่พัทลุงหรือกรณีเลือดกลายเป็นพระธาตุ
การพิสูจน์ก็ได้ข้อยุติ ทำให้ความเชื่องมงายลดลง เขาไม่สามารถแสวงหาผลประโยชน์จากความเชื่อนั้นได้ ก็เหมือนกับกรณีกระทะนี้เหมือนกัน ขณะที่กระทะบางยี่ห้อกำลังกอบโกยเงินทองจากการโฆษณาเกินจริงหลอกลวงผู้บริโภค เรามาทำการวิเคราะห์ด้วยเครื่องมือวิทยาศาสตร์สูง ว่ามันไม่ได้เป็นจริงตามข้อพิสูจน์มันก็จะช่วยให้ผู้บริโภคจ่ายเงินน้อยลงและได้ของที่มีคุณภาพมากขึ้น แน่นอนผลที่ออกมาต้องมีผลกระทบมีคนเสียประโยชน์ หาก สคบ. ไม่ออกมาป้องเราจะโดนฟ้องเต็มๆ ต่อให้บริสุทธิ์ใจแค่ไหนก็ตาม สุดท้าย ผมอยากให้มีที่ยื่นทางสังคมให้กับอาจารย์นักวิชาการได้ทำงานลักษณะนี้บ้าง ไม่อยากให้ท่านที่มีความเก่งกาจทางวิชาการงอมืองอเท้าอยู่แต่ในห้อง ออกมาช่วยเหลือสังคมตามหน้าที่บ้าง