จีนได้เปรียบเต็มๆ จากความร่วมมือเรื่องรถไฟระหว่างไทยจีนจริงหรือ?

วันก่อนหนังสือพิมพ์ไทยฉบับหนึ่งได้ตีพิมพ์บทความในคอลัมน์พิเศษภายใต้หัวเรื่อง “มีแต่ขาดทุน” หยิบยกเอากรณีความร่วมมือเรื่องรถไฟระหว่างไทยจีน ลำดับข้อเท็จจริงของสิ่งที่เรียกว่า “ฝ่ายจีนเรียกร้องฝ่ายไทยกู้เงินจากธนาคารจีนในอัตราดอกเบี้ยที่สูงมาก” “ประเทศจีนขอรับผิดชอบออกแบบโครงการเอง ก่อสร้างเอง และ เดินรถเอง” ตลอดจนฝ่ายจีนขอสิทธิในการพัฒนาและใช้สอยที่ดิน 2 ข้างทางรถไฟระยะทาง 873 กิโลเมตร” ทั้งได้ข้อสรุปว่า “จีนได้เปรียบประเทศไทยเต็ม ๆ” แต่ว่า “ข้อเท็จจริง” เป็นเช่นนี้จริง ๆ หรือ?

ประการแรก เกี่ยวกับเรื่องที่ฝ่ายจีนขอให้ฝ่ายไทยกู้เงินจากธนาคารจีนในอัตราดอกเบี้ยที่สูงมาก ข้อเท็จจริงคือ การใช้รูปแบบวิธีการใดในการระดมทุนเป็นสิทธิเสรีภาพของไทย ขอเพียงแต่สามารถระดมเงินทุนที่ใช้ในการก่อสร้างทางรถไฟได้ ฝ่ายจีนไม่สนใจว่าไทยจะใช้รูปแบบและวิธีการใดในการระดมทุน ฝ่ายไทยอาจยื่นความจำนงต่อฝ่ายจีนขอเงินกู้พิเศษหรือเรียกว่า Preferential Export Buyer’s Credit หรือจะใช้วิธีส่วนหนึ่งหาแหล่งทุนจากนานาชาติอีกส่วนหนึ่งกู้ยืมจากฝ่ายจีน หรือจะใช้วิธีกู้ยืมแบบผสมผสานจากนานาชาติก็ได้ ฝ่ายไทยสามารถอาศัยความจำเป็นเลือกวิธีระดมทุนที่สอดคล้องกับผลประโยชน์ของประเทศชาติตนได้อย่างเต็มที่อยู่แล้ว

ประการต่อมา เกี่ยวกับเรื่องที่ประเทศจีนขอรับผิดชอบออกแบบโครงการเอง ก่อสร้างเอง และเดินรถเอง ข้อเท็จจริงคือ ฝ่ายจีนเสนอให้ทั้งสองฝ่ายร่วมมือด้วยรูปแบบ EPC ซึ่งก็คือฝ่ายไทยรับผิดชอบจัดหาเงินทุน ประเทศจีนรับเหมาก่อสร้างเสร็จแล้วมอบให้ฝ่ายไทยเดินรถ แม้แต่โครงการก่อสร้างก็ไม่ใช่ว่าบริษัทจีนรับเหมาทั้งหมด ฝ่ายไทยอาจรับผิดชอบงานก่อสร้างด้านโครงสร้างพื้นฐาน ส่วนฝ่ายจีนรับผิดชอบงานวิศวกรรมด้านเทคนิค เช่น สัญญาณ ระบบการควบคุมเป็นต้นซึ่งมีเนื้องานค่อนข้างสูง กล่าวได้ว่าไทยจีนสองฝ่ายร่วมมือกันดำเนินงานก่อสร้าง

ประการสุดท้าย เกี่ยวกับเรื่องที่ฝ่ายจีนเรียกร้องสิทธิในการพัฒนาและใช้สอยที่ดิน 2 ข้างทางรถไฟระยะทาง 873 กิโลเมตรนั้น ข้อเท็จจริงคือ ฝ่ายจีนไม่เคยมีข้อเรียกร้องอันไร้เหตุผลเช่นนี้มาก่อน และต่อไปก็จะไม่มีข้อเสนอนี้ แน่นอน ถ้าหากรัฐบาลไทยจะทำโครงการด้านการเกษตรหรือทำ เขตอุตสาหกรรมตามเส้นทางรถไฟ และยินดีให้บริษัทจีนเข้าร่วมด้วย นั่นก็เป็นอีกเรื่องหนึ่ง

“ข้อเท็จจริง” ที่บทความลำดับให้เห็นนั้นไม่ตรงกับความเป็นจริงโดยสิ้นเชิง ข้อสรุปที่ได้ คือ รัฐบาลไทยยินยอมให้จีนใช้ดินแดนไทยเป็นทางผ่านเพื่อขนสินค้าจีนไม่จำกัดจำนวน โครงการนี้ จีนได้ประโยชน์มากกว่าไทยหลายเท่าตัว และไทยมีแต่ขาดทุนนั้นก็ฟังไม่ขึ้น ข้อวิพากษ์วิจารณ์ชนิดนี้ ไม่เพียงแต่บิดเบือนความจริงของความร่วมมือเรื่องรถไฟระหว่างไทยจีนเท่านั้น ยังบิดเบือนความสัมพันธ์ฉันมิตรระหว่างจีนไทยอีกด้วย

จีนไทยไม่ใช่อื่นไกลพี่น้องกัน ประชาชนทั้ง 2 ประเทศมีความรักความผูกพันประหนึ่งพี่น้องกัน ปัจจุบัน ความร่วมมือที่อำนวยประโยชน์แก่กันในปริมณฑลด้านต่าง ๆ ทั้งด้านเศรษฐกิจการค้า การเงิน การซื้อขายพืชผลการเกษตรระหว่างไทยจีนกำลังพัฒนาไปอย่างคึกคัก ประเทศจีนกลายเป็นประเทศที่นำเข้าพืชผลการเกษตรของไทยมากที่สุดประเทศหนึ่ง คนจีนจะไม่ปล่อยให้พี่น้องและคนในครอบครัวของตัวเองเสียเปรียบแน่นอน ความจริงแล้วหากเปรียบเทียบกับประเทศอื่น การก่อสร้างทางรถไฟของจีนเปรียบเทียบตามราคา คุณภาพของจีนจะสูงที่สุด รูปแบบยืดหยุ่นคล่องตัวที่สุด ในความร่วมมือก่อสร้างทางรถไฟกับไทยนั้น ประเทศจีนยังจะถ่ายทอดเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องให้แก่ไทย ช่วยประเทศไทยฝึกอบรมบุคลากรการรถไฟ เหล่านี้ล้วนเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาอันยาวไกลของประเทศไทยทั้งสิ้น

ก่อนหน้านี้ หนังสือพิมพ์ไทยฉบับหนึ่งยังเคยตีพิมพ์บทความเปรียบเทียบความแตกต่างของอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ระหว่างจีนกับญี่ปุ่น ว่าอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ที่ญี่ปุ่นเสนอแก่ไทยนั้นดีกว่าอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ของจีน ดังนั้นญี่ปุ่นจึงเป็นมิตรที่แท้จริงของไทย แน่นอน ในหลายสิบปีมานี้ ขณะที่ญี่ปุ่นทำความร่วมมือกับประเทศในเอเซียตะวัตออกเฉียงใต้นั้น จะสนองเงินกู้ดอกเบี้ยต่ำกว่า 2% ตลอดมา แต่ในโลกนี้ไม่มีอาหารมื้อกลางวันฟรีแน่นอน ค่าตอบแทนจากอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ค่อนข้างต่ำก็คือจะต้องนำเข้าอุปกรณ์ส่วนใหญ่จากประเทศญี่ปุ่น ค่าใช้จ่ายของอุปกรณ์ที่มีราคาสูงบวกกับค่าก่อสร้างและค่าบำรุงรักษาต่อจากนั้น ทำให้ค่าใช้จ่ายของโครงการทั้งโครงการเป็นมหาศาล อัตราดอกเบี้ยเงินกู้ที่ประเทศจีนให้กู้แก่ประเทศในเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ถึงแม้จะสูงกว่าของญี่ปุ่นนิดหน่อย แต่อุปกรณ์ของจีนราคาถูกคุณภาพดี ต้นทุนก่อสร้างโครงการและต้นทุนซ่อมบำรุงจะต่ำกว่าของญี่ปุ่นมาก ฉะนั้นถ้าให้จีนสนองเงินกู้และดำเนินการก่อสร้างโครงการจะได้เปรียบมากกว่า และนี่คือเหตุผลสำคัญที่ประเทศต่าง ๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น อินโดนีเซีย มาเลเซีย เวียดนาม ลาว กัมพูชา พม่า ฟิลิปปินส์ต่างเลือกใช้เงินกู้จากประเทศจีน อีกทั้งอัตราดอกเบี้ยของญี่ปุ่นคืออัตราดอกเบี้ยเงินกู้ของตระกูลเงินเยน ส่วนอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ของธนาคารนำเข้าและส่งออกของจีนเป็นอัตราดอกเบี้ยของตระกูลเงินเหรียญสหรัฐฯ ความได้เปรียบเสียเปรียบของอัตราดอกเบี้ยจะแตกต่างกัน จะถือเอาความสูงต่ำของอัตราดอกเบี้ยมาเปรียบเทียบกันแบบง่ายๆ ไม่ได้ ต่อปัญหานี้เชื่อว่าผู้เชี่ยวชาญการเงินจะมีความเข้าใจเป็นอย่างดี ความร่วมมือในโครงการก่อสร้างทางรถไฟ ก็คำนึงจากมิตรไมตรีฉันพี่น้องของจีนไทยทั้งสองประเทศ รัฐบาลจีนจึงยินดีเสนองินกู้ดอกเบี้ยต่ำแก่ไทย ความร่วมมือชนิดนี้ได้ประโยชน์และได้กำไรทั้งสองฝ่าย ไม่น่าให้บางคนเกิดข้อเคลือบแคลงสงสัย