นายสุลักษณ์ ศิวรักษ์ นักคิด นักเขียนอาวุโส กล่าวปาฐกถาในการจัดงานเสวนากองทุนภาคประชาสังคม เพิ่มพลังพลเมือง สู่ประชาธิปไตย ที่สมบูรณ์ ครั้งที่ 1 หัวข้อ “ระบบอุปถัมภ์กับการสร้างความเข้มแข็งภาคพลเมือง” ตอนหนึ่งว่า ระบบอุปถัมภ์กับสังคมไทยนั้น มีประวัติศาสตร์ยาวนาน และเกิดการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ซึ่งระบบอุปถัมภ์ ย่อมมีทั้งคุณและโทษ ขึ้นอยู่กับว่าผู้อุปถัมภ์นั้นจะเห็นแก่ประโยชน์ต่อสังคมมากน้อยเพียงใด ขณะที่ภาคพลเมืองของไทยไม่ค่อยได้รับการอุปถัมภ์ใดๆ มากนักจากภาคการเมือง ทำให้ภาคประชาชน ต้องต่อสู้เรียกร้องเอง และหลายครั้งก็ถูกทำลายด้วยการทำปฏิวัติ ยึดอำนาจ อย่างไรก็ตาม เห็นว่า ปัญหาระบบการอุปถัมภ์ของสังคมไทย สามารถแก้ไขได้ ด้วยการให้การศึกษาแก่ประชาชน
น.ส.รสนา โตสิตระกูล อดีตสมาชิกวุฒิสภา กล่าวว่า ระบบความสัมพันธ์อุปถัมภ์ของสังคมไทย เป็นลักษณะแนวดิ่ง ขณะที่ความสัมพันธ์ของประชาชนทั่วไป เป็นแบบแนวราบ ปัจจุบันระบบอุปถัมภ์กลายเป็นเครื่องมือ สร้างความเปลี่ยนแปลงให้กับนักการเมืองอย่างมาก โดยสร้างระบบประชานิยม ที่เคลือบด้วยการทุจริตขนานใหญ่ เข้ามาสวมทับระบบประชาธิปไตย มีการใช้เงินมหาศาลในการเข้าสู่อำนาจ เหมือนเป็นระบบขายตรงทางการเมือง
ดังนั้น นโยบายสาธารณะของนักการเมือง จะต้องถูกตรวจสอบก่อนนำไปใช้หาเสียง เพื่อลดปัญหาทุจริต และต้องเร่งผลักดันให้มีการนำทรัพยากรที่ควรเป็นของประชาชนกลับคืนมา เพราะทรัพยากรเหล่านี้ได้สร้างความร่ำรวย ให้กับคนกลุ่มน้อยในสังคม ขณะที่ช่องว่างความยากจนกับความรวย ก็เพิ่มมากขึ้น การนำทรัพยากรเหล่านี้กลับมา จะเป็นการสร้างความเข้มแข็งให้กับภาคประชาชน
นายสรรพสิทธิ์ คุมพ์ประพันธ์ จากเครือข่ายขับเคลื่อนกองทุนภาคประชาสังคม กล่าวว่า ระบบอุปถัมภ์ เป็นศัตรูที่ร้ายกาจกับความเข้มแข็งภาคพลเมือง โดยจะเห็นว่า ระบบอุปถัมภ์ในวงราชการ สมัยก่อนจะเน้นศักดิ์ศรีมาก แต่ปัจจุบันต้องยอมทำตามความต้องการของนักการเมือง นำมาซึ่งปัญหาการทุจริตมากมาย และที่น่ากังวลคือ การที่ภาคการเมืองนำระบบอุปถัมภ์มาใช้กับประชาชน เช่น การออกนโยบายประชานิยมต่างๆ ทำให้ประชาชนรู้สึกเกิดเป็นบุญคุณ และต้องตอบแทนด้วยการเลือกตั้งกลับเข้ามา
ทั้งนี้ ความเข้มแข็งภาคพลเมืองนั้น ประชาชนจะต้องสามารถกำหนดชะตาชีวิตของตัวเองได้ ไม่ว่าจะอยู่ระดับใดของสังคม ซึ่งการจัดตั้งกองทุนภาคประชาสังคม โดยที่ทุกคนมีส่วนร่วมนั้น จะเป็นหนทางแก้ไขหนึ่ง ที่สามารถลดปัญหาความไม่เท่าเทียมกันของคนในสังคมได้
น.ส.รสนา โตสิตระกูล อดีตสมาชิกวุฒิสภา กล่าวว่า ระบบความสัมพันธ์อุปถัมภ์ของสังคมไทย เป็นลักษณะแนวดิ่ง ขณะที่ความสัมพันธ์ของประชาชนทั่วไป เป็นแบบแนวราบ ปัจจุบันระบบอุปถัมภ์กลายเป็นเครื่องมือ สร้างความเปลี่ยนแปลงให้กับนักการเมืองอย่างมาก โดยสร้างระบบประชานิยม ที่เคลือบด้วยการทุจริตขนานใหญ่ เข้ามาสวมทับระบบประชาธิปไตย มีการใช้เงินมหาศาลในการเข้าสู่อำนาจ เหมือนเป็นระบบขายตรงทางการเมือง
ดังนั้น นโยบายสาธารณะของนักการเมือง จะต้องถูกตรวจสอบก่อนนำไปใช้หาเสียง เพื่อลดปัญหาทุจริต และต้องเร่งผลักดันให้มีการนำทรัพยากรที่ควรเป็นของประชาชนกลับคืนมา เพราะทรัพยากรเหล่านี้ได้สร้างความร่ำรวย ให้กับคนกลุ่มน้อยในสังคม ขณะที่ช่องว่างความยากจนกับความรวย ก็เพิ่มมากขึ้น การนำทรัพยากรเหล่านี้กลับมา จะเป็นการสร้างความเข้มแข็งให้กับภาคประชาชน
นายสรรพสิทธิ์ คุมพ์ประพันธ์ จากเครือข่ายขับเคลื่อนกองทุนภาคประชาสังคม กล่าวว่า ระบบอุปถัมภ์ เป็นศัตรูที่ร้ายกาจกับความเข้มแข็งภาคพลเมือง โดยจะเห็นว่า ระบบอุปถัมภ์ในวงราชการ สมัยก่อนจะเน้นศักดิ์ศรีมาก แต่ปัจจุบันต้องยอมทำตามความต้องการของนักการเมือง นำมาซึ่งปัญหาการทุจริตมากมาย และที่น่ากังวลคือ การที่ภาคการเมืองนำระบบอุปถัมภ์มาใช้กับประชาชน เช่น การออกนโยบายประชานิยมต่างๆ ทำให้ประชาชนรู้สึกเกิดเป็นบุญคุณ และต้องตอบแทนด้วยการเลือกตั้งกลับเข้ามา
ทั้งนี้ ความเข้มแข็งภาคพลเมืองนั้น ประชาชนจะต้องสามารถกำหนดชะตาชีวิตของตัวเองได้ ไม่ว่าจะอยู่ระดับใดของสังคม ซึ่งการจัดตั้งกองทุนภาคประชาสังคม โดยที่ทุกคนมีส่วนร่วมนั้น จะเป็นหนทางแก้ไขหนึ่ง ที่สามารถลดปัญหาความไม่เท่าเทียมกันของคนในสังคมได้
