เมื่อสิบปีก่อน เรื่องการปฏิรูปการศึกษาเป็นหัวข้อฮอตฮิตติดอันดับ มีการประชุมสัมมนาเกือบทุกอาทิตย์ก็ว่าได้ ขณะนั้นการเรียนรู้โดยมีผู้เรียนเป็นศูนย์กลางเป็นสิ่งที่ครูทุกคนได้รับคำแนะนำ เวลานี้เกือบจะไม่มีใครพูดถึง ในแวดวงการศึกษาไทยมีการเห่อเรื่องใหม่เป็นพักๆ เวลานี้ไปที่ไหนก็พูดกันถึงเรื่องประชาคมอาเซียน ทุกโรงเรียนจะให้เด็กๆ แต่งตัวเป็นชาติเพื่อนบ้าน
เรื่องการศึกษาเป็นเรื่องใหญ่ เพราะการศึกษาจะดีได้ย่อมขึ้นอยู่กับครู ซึ่งมีอยู่นับแสนทั่วประเทศ เมื่ออาทิตย์ที่แล้ว ผมไปบ้านเขาใหญ่มีคนมานวด เขาบอกว่าเพิ่งไปสอบ ม.ต้นของ กศน.มา ทำเลขไม่ได้เลย แม้แต่ครูที่คุมสอบอยากจะช่วยแต่ก็ทำไม่ได้เหมือนกัน แสดงว่า ม.ต้นนั้นได้แต่บวกลบคูณหารเท่านั้น พอถึงยกกำลังสองก็ทำไม่ได้แล้ว
บางคนเห็นว่าการจะปฏิรูปการศึกษา จะต้องเริ่มด้วยการปรับปรุงหลักสูตรเสียก่อน แต่เมื่อปรับปรุงหลักสูตรไปแล้ว ก็ตกเป็นภาระของครูที่จะต้องสอน วิธีการสอนของเราส่วนใหญ่จะเป็นการสอนในห้องเรียน แม้จะมีกิจกรรมบ้างแต่ก็น้อย
ที่จริงการพัฒนาหลักสูตร ควรเริ่มต้นด้วยการจัดแบ่งการเรียนออกเป็นสองส่วน คือ เรียนตามตำรากับเรียนผ่านกิจกรรม การทำกิจกรรมนั้นควรจะมีอยู่อย่างน้อยร้อยละสามสิบ เพราะเด็กๆ สามารถเรียนรู้ด้วยตนเองผ่านการกระทำ ในอังกฤษโรงเรียนทุกแห่งจะให้เด็กแสดงละคร การแสดงละครเป็นการเรียนรู้ผ่านบทบาทสมมติ สมัยที่ผมอยู่วชิราวุธฯ ได้ฟื้นฟูการแสดงละคร มีละครพระราชนิพนธ์ ร. 6 และละครเรื่องอื่นๆ เด็กๆ ชอบกันมาก
ที่นิวซีแลนด์ทุกอาทิตย์จะมีชั่วโมงการทำอาหาร เวลานี้ทางโทรทัศน์มีรายการจูเนียร์เชฟ เด็กๆ อายุ 8-12 ปีมาทำอาหาร แต่ละคนมีความคิดดีๆ และทะมัดทะแมงคล่องแคล่วมาก ผมเองตอนเด็กๆ ก็ชอบทำข้าวผัด ทำเองกินเองอร่อยมาก
กิจกรรมที่โรงเรียนสามารถจัดได้มีมากมาย ตั้งแต่การออกแบบ การถ่ายรูป การปั้นเซรามิก แม้แต่การประกอบรถยนต์ที่ประหยัดพลังงาน กิจกรรมเหล่านี้ทำให้เด็กได้คิดเอง ทำเอง โดยจะต้องแบ่งเวลาให้เหมาะสม
ในทางการศึกษามีการพูดถึง 3H คือ Hand Heart และ Head ถ้าเรียนตามตำราก็ใช้เพียง Head ถ้าทำกิจกรรมก็ต้องใช้ Hand และ Heart ด้วย กิจกรรมที่ควรมีอยู่ในโรงเรียนอีกสองประเภทก็คือ ดนตรีและกีฬา แต่โรงเรียนมักจะมีครูดนตรีเพียงคนเดียว และมีเครื่องดนตรีให้เลือกน้อยชนิดมาก ส่วนใหญ่มักจะเป็นขิม ผมโชคดีที่อยู่โรงเรียนที่มีวงดนตรีหลายวง มีเครื่องดนตรีให้เลือกเล่นมากมาย การเรียนดนตรีนั้นต้องหมั่นฝึกซ้อม เป็นการฝึกวินัยและการเล่นร่วมกับผู้อื่น แล้วก็ยังต้องแสดงอีกด้วย ส่วนกีฬาก็เหมือนกัน หากมีกีฬาให้เลือกหลายชนิดก็ยิ่งดี โดยเฉพาะการมีกีฬาทีม
นอกจากกีฬาและดนตรีแล้ว ก็ยังมีงานศิลปะ เช่น การวาดรูป งานช่างไม้ และงานปั้นอีกด้วย ผมเคยเรียนปั้นดินกับครูไพฑูรย์ เมืองสมบูรณ์ ซึ่งปั้นเก่งมาก นอกจากนั้นก็มีครูญี่ปุ่นที่วาดสีน้ำเก่งมาก ได้ชื่อว่าเป็นผู้วาดเงาที่เก่งที่สุดคือ ครูโยโกต้า งานของครูโยโกต้าเก่าๆ ผมนำมาซ่อมและติดไว้ที่วชิราวุธวิทยาลัย
การมีกิจกรรมเช่นละครเปิดโอกาสให้เด็กๆ ต้องรู้จักทำงานด้วยตนเอง ทั้งเลือกเรื่องที่จะเล่น ท่องจำบท วาดฉาก จัดหาอุปกรณ์ต่างๆ และทำการฝึกซ้อม ตอนผมเด็กๆ จะมีงานเช่นนี้ปีละสองครั้ง เป็นงานระดับคณะครั้งหนึ่ง และงานระดับโรงเรียนอีกครั้งหนึ่ง ในระดับโรงเรียนทำกันใหญ่โตมาก มีฉากที่สร้างยากๆ และมีการขี่ม้า การปีนค่ายด้วย สิ่งสำคัญก็คือ งานทั้งหมดนี้เด็กจะต้องเป็นผู้ทำเองไม่ใช่ครูเป็นฝ่ายกะเกณฑ์ให้เด็กทำ
รัชกาลที่ 6 ท่านเป็นต้นตำรับของ Play and Learn บทละครของท่านหลายเรื่องมุ่งสอนคนทางอ้อม และพระราชนิพนธ์บางเรื่องก็ให้ความสำคัญแก่บทบาทของสตรี การมีผัวเดียวเมียเดียว ซึ่งเป็นการปรับเปลี่ยนประเพณี และทัศนคติของคนไทยสมัยนั้น
แต่โรงเรียนส่วนใหญ่ก็ไม่สามารถจัดกิจกรรมได้ เพราะไม่มีเวลาเนื่องจากบรรจุการเรียนไว้เต็มที่ จะมีเวลาให้ดนตรี และกีฬาก็ไม่กี่ชั่วโมง นอกจากนั้นก็มีลูกเสือ แต่การมีลูกเสือเวลานี้ก็ต้องรู้จักปรับให้เข้ากับยุคสมัย แทนที่จะเข้าแถวชักธง เดินทางไกล เล่นรอบกองไฟ ก็ต้องรู้จักให้เด็กได้รักสิ่งแวดล้อม และธรรมชาติ เด็กก็จะเห็นเป็นเรื่องสนุก การไปค่ายก็จะมีความเพลิดเพลิน
กิจกรรมเหล่านี้ โรงเรียนจะต้องเอาจริง และหาเวลาว่างให้ได้ ผมเคยพาเด็กไปค่าย 3 วันบ้าง 5 วันบ้าง ไปแถวนครราชสีมาได้ดูทั้งไร่นาเกษตร การเลี้ยงและย้อมไหม ดูกระทิงในป่าที่ฟื้นฟูสภาพแล้ว และดูพิพิธภัณฑ์ไม้กลายเป็นหิน เด็กหลายคนประทับใจการเรียนรู้แบบนี้มาก
ดังนั้น โรงเรียนควรจัดสัดส่วนการเรียนรู้ให้ดี การเรียนรู้ผ่านกิจกรรมเป็นการเรียนรู้ที่ดีที่สุด
เรื่องการศึกษาเป็นเรื่องใหญ่ เพราะการศึกษาจะดีได้ย่อมขึ้นอยู่กับครู ซึ่งมีอยู่นับแสนทั่วประเทศ เมื่ออาทิตย์ที่แล้ว ผมไปบ้านเขาใหญ่มีคนมานวด เขาบอกว่าเพิ่งไปสอบ ม.ต้นของ กศน.มา ทำเลขไม่ได้เลย แม้แต่ครูที่คุมสอบอยากจะช่วยแต่ก็ทำไม่ได้เหมือนกัน แสดงว่า ม.ต้นนั้นได้แต่บวกลบคูณหารเท่านั้น พอถึงยกกำลังสองก็ทำไม่ได้แล้ว
บางคนเห็นว่าการจะปฏิรูปการศึกษา จะต้องเริ่มด้วยการปรับปรุงหลักสูตรเสียก่อน แต่เมื่อปรับปรุงหลักสูตรไปแล้ว ก็ตกเป็นภาระของครูที่จะต้องสอน วิธีการสอนของเราส่วนใหญ่จะเป็นการสอนในห้องเรียน แม้จะมีกิจกรรมบ้างแต่ก็น้อย
ที่จริงการพัฒนาหลักสูตร ควรเริ่มต้นด้วยการจัดแบ่งการเรียนออกเป็นสองส่วน คือ เรียนตามตำรากับเรียนผ่านกิจกรรม การทำกิจกรรมนั้นควรจะมีอยู่อย่างน้อยร้อยละสามสิบ เพราะเด็กๆ สามารถเรียนรู้ด้วยตนเองผ่านการกระทำ ในอังกฤษโรงเรียนทุกแห่งจะให้เด็กแสดงละคร การแสดงละครเป็นการเรียนรู้ผ่านบทบาทสมมติ สมัยที่ผมอยู่วชิราวุธฯ ได้ฟื้นฟูการแสดงละคร มีละครพระราชนิพนธ์ ร. 6 และละครเรื่องอื่นๆ เด็กๆ ชอบกันมาก
ที่นิวซีแลนด์ทุกอาทิตย์จะมีชั่วโมงการทำอาหาร เวลานี้ทางโทรทัศน์มีรายการจูเนียร์เชฟ เด็กๆ อายุ 8-12 ปีมาทำอาหาร แต่ละคนมีความคิดดีๆ และทะมัดทะแมงคล่องแคล่วมาก ผมเองตอนเด็กๆ ก็ชอบทำข้าวผัด ทำเองกินเองอร่อยมาก
กิจกรรมที่โรงเรียนสามารถจัดได้มีมากมาย ตั้งแต่การออกแบบ การถ่ายรูป การปั้นเซรามิก แม้แต่การประกอบรถยนต์ที่ประหยัดพลังงาน กิจกรรมเหล่านี้ทำให้เด็กได้คิดเอง ทำเอง โดยจะต้องแบ่งเวลาให้เหมาะสม
ในทางการศึกษามีการพูดถึง 3H คือ Hand Heart และ Head ถ้าเรียนตามตำราก็ใช้เพียง Head ถ้าทำกิจกรรมก็ต้องใช้ Hand และ Heart ด้วย กิจกรรมที่ควรมีอยู่ในโรงเรียนอีกสองประเภทก็คือ ดนตรีและกีฬา แต่โรงเรียนมักจะมีครูดนตรีเพียงคนเดียว และมีเครื่องดนตรีให้เลือกน้อยชนิดมาก ส่วนใหญ่มักจะเป็นขิม ผมโชคดีที่อยู่โรงเรียนที่มีวงดนตรีหลายวง มีเครื่องดนตรีให้เลือกเล่นมากมาย การเรียนดนตรีนั้นต้องหมั่นฝึกซ้อม เป็นการฝึกวินัยและการเล่นร่วมกับผู้อื่น แล้วก็ยังต้องแสดงอีกด้วย ส่วนกีฬาก็เหมือนกัน หากมีกีฬาให้เลือกหลายชนิดก็ยิ่งดี โดยเฉพาะการมีกีฬาทีม
นอกจากกีฬาและดนตรีแล้ว ก็ยังมีงานศิลปะ เช่น การวาดรูป งานช่างไม้ และงานปั้นอีกด้วย ผมเคยเรียนปั้นดินกับครูไพฑูรย์ เมืองสมบูรณ์ ซึ่งปั้นเก่งมาก นอกจากนั้นก็มีครูญี่ปุ่นที่วาดสีน้ำเก่งมาก ได้ชื่อว่าเป็นผู้วาดเงาที่เก่งที่สุดคือ ครูโยโกต้า งานของครูโยโกต้าเก่าๆ ผมนำมาซ่อมและติดไว้ที่วชิราวุธวิทยาลัย
การมีกิจกรรมเช่นละครเปิดโอกาสให้เด็กๆ ต้องรู้จักทำงานด้วยตนเอง ทั้งเลือกเรื่องที่จะเล่น ท่องจำบท วาดฉาก จัดหาอุปกรณ์ต่างๆ และทำการฝึกซ้อม ตอนผมเด็กๆ จะมีงานเช่นนี้ปีละสองครั้ง เป็นงานระดับคณะครั้งหนึ่ง และงานระดับโรงเรียนอีกครั้งหนึ่ง ในระดับโรงเรียนทำกันใหญ่โตมาก มีฉากที่สร้างยากๆ และมีการขี่ม้า การปีนค่ายด้วย สิ่งสำคัญก็คือ งานทั้งหมดนี้เด็กจะต้องเป็นผู้ทำเองไม่ใช่ครูเป็นฝ่ายกะเกณฑ์ให้เด็กทำ
รัชกาลที่ 6 ท่านเป็นต้นตำรับของ Play and Learn บทละครของท่านหลายเรื่องมุ่งสอนคนทางอ้อม และพระราชนิพนธ์บางเรื่องก็ให้ความสำคัญแก่บทบาทของสตรี การมีผัวเดียวเมียเดียว ซึ่งเป็นการปรับเปลี่ยนประเพณี และทัศนคติของคนไทยสมัยนั้น
แต่โรงเรียนส่วนใหญ่ก็ไม่สามารถจัดกิจกรรมได้ เพราะไม่มีเวลาเนื่องจากบรรจุการเรียนไว้เต็มที่ จะมีเวลาให้ดนตรี และกีฬาก็ไม่กี่ชั่วโมง นอกจากนั้นก็มีลูกเสือ แต่การมีลูกเสือเวลานี้ก็ต้องรู้จักปรับให้เข้ากับยุคสมัย แทนที่จะเข้าแถวชักธง เดินทางไกล เล่นรอบกองไฟ ก็ต้องรู้จักให้เด็กได้รักสิ่งแวดล้อม และธรรมชาติ เด็กก็จะเห็นเป็นเรื่องสนุก การไปค่ายก็จะมีความเพลิดเพลิน
กิจกรรมเหล่านี้ โรงเรียนจะต้องเอาจริง และหาเวลาว่างให้ได้ ผมเคยพาเด็กไปค่าย 3 วันบ้าง 5 วันบ้าง ไปแถวนครราชสีมาได้ดูทั้งไร่นาเกษตร การเลี้ยงและย้อมไหม ดูกระทิงในป่าที่ฟื้นฟูสภาพแล้ว และดูพิพิธภัณฑ์ไม้กลายเป็นหิน เด็กหลายคนประทับใจการเรียนรู้แบบนี้มาก
ดังนั้น โรงเรียนควรจัดสัดส่วนการเรียนรู้ให้ดี การเรียนรู้ผ่านกิจกรรมเป็นการเรียนรู้ที่ดีที่สุด
