ในรอบ 1 ทศวรรษที่ผ่านมา ปัญหาหมอกควันในภาคเหนือได้ทวีความรุนแรงเพิ่มขึ้นทุกปี ท่านผู้รู้ทั้งหลายได้ให้แง่คิดความเห็นกันมากมายในวิธีการแก้ไขปัญหา ส่วนใหญ่จะโน้มเอียงไปในทิศทางที่โทษว่าเป็นเพราะการเผาป่าและเผาวัชพืช นายแพทย์และสาธารณสุขหลายคนออกมาขอร้องให้งดการเผาทุกชนิด นักวิชาการทั้งหลายก็เพ่งเล็งไปที่ชาวบ้านและกล่าวหาว่าเป็นเพราะชาวเขาทำไร่เลื่อนลอย ประเทศเพื่อนบ้านเผาป่ากันมากขึ้นทำให้มีหมอกควันลอยมาจากพม่าและลาว ผู้ว่าราชการจังหวัด และส่วนราชการที่เกี่ยวข้องสั่งการให้เข้มงวดกวดขันกับการเผาทุกชนิด แม้แต่การเผาเศษขยะหรือวัชพืชเล็กน้อยตามบ้านก็อาจถูกจับปรับและมีโทษจำคุกสูงสุดถึง 15 ปี
ค่าฝุ่นละอองในอากาศที่จังหวัดเชียงรายวัดได้สูงถึงกว่า 400 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร ในเชียงใหม่บางจุดวัดได้มากกว่า 300 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร ลำพูน ลำปาง แม่ฮ่องสอน แพร่ น่าน ต่างก็มีปริมาณฝุ่นละอองมากน้อยลดหลั่นกันไป โดยค่ามาตรฐานที่ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพนั้นจะต้องไม่เกิน 120 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร
ในขณะที่พื้นที่หลายแห่งในกรุงเทพมหานครเองนั้น วัดค่าฝุ่นละอองได้เกินกว่ามาตรฐาน แต่กลับไม่ค่อยมีใครสนใจ อาจเพราะเหตุที่เกิดมลพิษในกรุงเทพฯ นั้นก็มาจากฝุ่นควันจากท่อไอเสียรถยนต์ที่คนกรุงเทพฯ ก่อกันเอง จึงไม่รู้จะโทษใคร และจำใจทนรับสภาพต่อไป ทำให้คนที่อาศัยอยู่ในกรุงเทพฯ ทุกวันนี้ เป็นโรคระบบทางเดินหายใจและมะเร็งปอดเพิ่มมากขึ้น
การเผาเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของเกษตรกรไทยมาช้านาน (ไม่ได้รวมถึงการเผาที่ราชประสงค์และศาลากลางจังหวัดต่างๆ) ไม่ว่าจะเป็นเศษวัชพืช ตอซังข้าวหรือข้าวโพด ฯลฯ จะถูกเผาทิ้งในไร่นาเพื่อให้กลายเป็นปุ๋ยของดิน และความร้อนจากการเผายังช่วยฆ่าแมลงศัตรูพืชที่อยู่ในดินได้ด้วย ไม่เฉพาะเกษตรกรในภาคเหนือเท่านั้นที่ใช้วิธีเผา ทุกภาคของประเทศไทยก็ยังคงใช้วิธีการเผาเศษวัสดุการเกษตรต่อเนื่องกันมาจนปัจจุบัน
ถึงแม้จะมีเทคโนโลยีการเกษตรสมัยใหม่ที่สามารถไถกลบตอซังทั้งหลายไปพร้อมกับการไถพรวนดิน แต่ก็ไม่ได้แพร่หลายไปยังเกษตรกรทุกกลุ่ม ปัญหาที่น่าสงสัยคือทำไมหมอกควันจึงปกคลุมอยู่แต่เฉพาะในภาคเหนือ ทั้งที่มีพื้นที่การเกษตรน้อยกว่าภาคอื่นๆ ของประเทศ และการเผาเกิดขึ้นก่อนฤดูกาลที่จะเตรียมเพาะปลูกประจำปี
กว่า 30 ปีที่ผมใช้ชีวิตอยู่ในเชียงใหม่ ได้ติดตามและศึกษาปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมมาเกือบ 20 ปี ทั้งในด้านการจัดการที่ดิน น้ำ ป่าไม้ และมลพิษต่างๆ ทำให้ได้เห็นความเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศมาโดยตลอด ฝนที่เชียงใหม่เคยตกบ่อยและนานติดต่อกันหลายวันในฤดูฝน แต่ปริมาณน้ำฝนไม่มากนัก ผิดกับปัจจุบันที่ฝนตกน้อยลง แต่กลับมีปริมาณน้ำมากและมีความรุนแรงของลมมากขึ้น ในขณะที่ฤดูหนาวมาช้า อากาศหนาวน้อยลงกว่าเดิมและอุณหภูมิเปลี่ยนแปลงเร็ว ความร้อนเพิ่มสูงขึ้นจนเท่ากับอุณหภูมิในกรุงเทพฯ ซึ่งไม่เคยปรากฏมาก่อนในรอบ 10 ปีที่ผ่านมา
สภาวะโลกร้อนหรือการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศของโลกกำลังส่งผลกระทบต่อสภาพภูมิอากาศของภาคเหนือ ทำให้ฤดูกาลเปลี่ยนแปลงไป ด้วยสภาวการณ์เช่นนี้ เราจึงเห็นปัญหาหมอกควันเกิดขึ้นในช่วงรอยต่อของฤดูหนาวและฤดูร้อน มวลความกดอากาศสูงจากประเทศจีนที่แผ่ปกคลุมอยู่ด้านบนไม่เคลื่อนตัวกลับไป ในขณะที่ความกดอากาศต่ำจากทะเลจีนใต้เริ่มเคลื่อนตัวขึ้นข้างบน จึงเกิดสภาวะท้องฟ้าปิด ฟ้าหลัว กลุ่มหมอกควันต่างๆ ที่ไม่สามารถลอยตัวขึ้นไปด้านบนได้ตามปกติ เกิดการสะสมจนกระทั่งเกินกว่ามาตรฐานกลายเป็นมลพิษต่อมนุษย์
เราไม่เคยโทษเครื่องบินที่เพิ่มเส้นทางการบินและเพิ่มเที่ยวบินมากขึ้น ไอเสียจากเครื่องบินก่อให้เกิดมลพิษมากแค่ไหน หรือแม้แต่ปริมาณการใช้รถยนต์ในภาคเหนือที่เพิ่มมากขึ้นก็เป็นตัวการร่วมที่ก่อให้เกิดมลพิษด้วยเช่นกัน แต่เรากลับไปโทษว่าเป็นเพราะคนเผาป่ามากขึ้น กล่าวหาแม้กระทั่งร้านหมูกระทะ ร้านขายหมูปิ้ง หรือร้านขายไก่ย่างที่ใช้ถ่านทำให้เกิดควัน
จังหวัดเชียงใหม่ระดมทุกภาคส่วนเข้าไปช่วยกันแก้ไข อีกทั้งพยายามเพิ่มปริมาณละอองน้ำในอากาศ ทำฝนเทียม รณรงค์เพื่องดการเผาทุกชนิด มีการประชุมส่วนราชการต่างๆ โดยให้เจ้าหน้าที่จากสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ทสจ.) เป็นผู้ดูแลโครงการ สุดท้ายก็จบลงที่งบประมาณไม่พอ ทำได้เพียงแค่รอบๆ ดอยสุเทพเพื่อเป็นผักชีโรยหน้า แทนที่จะทำให้ทั่วทั้งอุทยานแห่งชาติสุเทพ-ปุยและอุทยานแห่งชาติอื่นๆ ทั้งจังหวัด หน่วยงานอื่นๆ ขาดการมีส่วนร่วม ภาคประชาชนมีส่วนแค่เป็นผู้ร่วมประชุมและรอรับคำสั่งเท่านั้น
จังหวัดตากก็รับคำสั่งจากส่วนกลางเช่นเดียวกัน จึงเกิดการกวดขันเข้มงวด และสุดท้ายเพื่อให้เกิดผลงานที่เป็นรูปธรรม จึงต้องมีการจับกุมผู้กระทำผิด เหตุเกิดที่บ้านแม่กองน้อย อ.อุ้มผาง จ.ตาก ชาวเขาเผ่าม้งผู้หนึ่งถูกจับกุมโดยเจ้าหน้าที่อุทยาน ขณะกำลังถางไร่เดิมของตนเองเพื่อเพาะกล้ากะหล่ำปลี และบริเวณไร่ข้างเคียงนั้นกำลังเผาตอไม้ในไร่ ชาวบ้านที่อยู่ในเหตุการณ์ต่างก็รู้สึกว่าพวกตนไม่ได้กระทำความผิด และถูกกลั่นแกล้งโดยไม่ได้รับความเป็นธรรม
อีกทั้งยังมีแรงกดดันว่าสิ่งที่เจ้าหน้าที่ทำเป็นไปตามคำสั่งของผู้ว่าฯ และรัฐบาล พวกตนจะไปร้องเรียนกับใครได้ เพราะหากปล่อยให้ถูกจับกุมและนำตัวขึ้นศาล ที่ดินทำกินซึ่งไม่มีเอกสารอาจถูกรัฐยึด ถูกปรับหรือจำคุก ซึ่งโอกาสต่อสู้ทางศาลแทบไม่เคยมีเลยสำหรับชาวชนเผ่าทั้งหลาย ดังนั้นชาวบ้านจึงตัดสินใจจับตัวเจ้าหน้าที่อุทยาน 4 คนเพื่อต่อรองให้ปล่อยตัวเพื่อนบ้านที่พวกเขาเชื่อว่าเป็นผู้บริสุทธิ์เหตุการณ์จึงยิ่งบานปลาย
นายดำรง พิเดช อธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ์พืชรวบรวมกำลังเจ้าหน้าที่อุทยานฯ ทั่วภาคเหนือกว่าพันนาย และขอกำลังสนับสนุนจากทางทหารอีกกว่าพันนายเพื่อเข้าไปช่วยเหลือเจ้าหน้าที่ของตนและจับกุมผู้ต้องหาคนเดิม พร้อมออกหมายจับอีก 11 คนที่หนีไปรวมทั้งผู้ใหญ่บ้าน สื่อทางโทรทัศน์และหนังสือพิมพ์ต่างออกข่าวประณามชาวเขาเผ่าม้ง และลามปามไปถึงกล่าวหาเรื่องการบุกรุกถางป่าเพื่อปลูกกระหล่ำปลี ทำให้ม้งต้องกลายเป็นแพะรับบาปเช่นเคย ทั้งที่เรื่องเหล่านี้เคยพูดกันมานานแล้วว่าควรจัดการพื้นที่เกษตรบนที่สูงให้เรียบร้อย โดยร่วมกันทั้งเจ้าหน้าที่รัฐและประชาชน ผ่านมาทุกรัฐบาลกลับไม่เคยสนใจ เรามีเพียงอธิบดีคนนี้เป็นพระเอกเท่านั้นหรือ
บทเรียนในอดีตสมัยที่อธิบดีป่าไม้คนดังเคยบุกทำลายสวนลิ้นจี่ เผาไร่ของม้งที่จังหวัดน่าน ที่สุดแล้วคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ และกรรมาธิการของรัฐสภามีมติให้เจ้าหน้าที่รัฐและรัฐบาลต้องชดเชยและเยียวยาความเสียหาย หรือเหตุการณ์ปลุกระดมผู้คนบนพื้นราบเข้าทำลายไร่และเหมืองฝายของชาวม้งที่ อ.จอมทอง จ.เชียงใหม่ เหล่านี้ไม่เคยเป็นบทเรียนเลยหรือ
ตัวอย่างของการใช้อำนาจคือธรรมของหน่วยงานรัฐมีให้เห็นมาตลอด ก่อนนั้นทำไมอุ้มผางจึงเป็นพื้นที่สีแดง เป็นเขตอิทธิพลของคอมมิวนิสต์ ทำไมม้งเป็นหมื่นคนจึงต้องลุกขึ้นมาปิดถนนทางเข้าหมู่บ้านที่บ้านเข็กน้อย จ.เพชรบูรณ์ เพื่อต่อรองกับทหารทั้งกองทัพโดยไม่กลัวตาย ทำไมเหตุการณ์ 3 จังหวัดชายแดนใต้จึงไม่เคยสงบ
ลองย้อนกลับมาดูเถิดว่าพฤติกรรมของเจ้าหน้าที่รัฐซึ่งใช้วิธียัดเยียดข้อหา จับกุมแบบเหวี่ยงแหเช่นนี้หรือไม่ที่ทำให้บ้านเมืองหาความสงบสุขได้ยาก สื่อมวลชนที่นั่งเทียนเขียนข่าว เล่าข่าวแลกเงินโดยไม่สนใจข้อเท็จจริงและไม่ใส่ใจความเป็นมนุษย์ บ้านเราเขาไม่เรียกว่าคนกลุ่มน้อยกันแล้ว เขาเรียกชาวไทยภูเขาเผ่าม้ง การมองคนที่ต่างจากเราเป็นคนอื่น เราจึงพร้อมที่จะฆ่าฟันกันเอง
คนที่บอกว่ารักพ่อ เคยพยายามที่จะเข้าใจ เข้าถึง และพัฒนาตามคำพ่อสอนบ้างหรือเปล่า หรือเป็นเพียงคำพูด เพื่อสร้างภาพให้ตัวเองดูดีเท่านั้น
ค่าฝุ่นละอองในอากาศที่จังหวัดเชียงรายวัดได้สูงถึงกว่า 400 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร ในเชียงใหม่บางจุดวัดได้มากกว่า 300 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร ลำพูน ลำปาง แม่ฮ่องสอน แพร่ น่าน ต่างก็มีปริมาณฝุ่นละอองมากน้อยลดหลั่นกันไป โดยค่ามาตรฐานที่ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพนั้นจะต้องไม่เกิน 120 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร
ในขณะที่พื้นที่หลายแห่งในกรุงเทพมหานครเองนั้น วัดค่าฝุ่นละอองได้เกินกว่ามาตรฐาน แต่กลับไม่ค่อยมีใครสนใจ อาจเพราะเหตุที่เกิดมลพิษในกรุงเทพฯ นั้นก็มาจากฝุ่นควันจากท่อไอเสียรถยนต์ที่คนกรุงเทพฯ ก่อกันเอง จึงไม่รู้จะโทษใคร และจำใจทนรับสภาพต่อไป ทำให้คนที่อาศัยอยู่ในกรุงเทพฯ ทุกวันนี้ เป็นโรคระบบทางเดินหายใจและมะเร็งปอดเพิ่มมากขึ้น
การเผาเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของเกษตรกรไทยมาช้านาน (ไม่ได้รวมถึงการเผาที่ราชประสงค์และศาลากลางจังหวัดต่างๆ) ไม่ว่าจะเป็นเศษวัชพืช ตอซังข้าวหรือข้าวโพด ฯลฯ จะถูกเผาทิ้งในไร่นาเพื่อให้กลายเป็นปุ๋ยของดิน และความร้อนจากการเผายังช่วยฆ่าแมลงศัตรูพืชที่อยู่ในดินได้ด้วย ไม่เฉพาะเกษตรกรในภาคเหนือเท่านั้นที่ใช้วิธีเผา ทุกภาคของประเทศไทยก็ยังคงใช้วิธีการเผาเศษวัสดุการเกษตรต่อเนื่องกันมาจนปัจจุบัน
ถึงแม้จะมีเทคโนโลยีการเกษตรสมัยใหม่ที่สามารถไถกลบตอซังทั้งหลายไปพร้อมกับการไถพรวนดิน แต่ก็ไม่ได้แพร่หลายไปยังเกษตรกรทุกกลุ่ม ปัญหาที่น่าสงสัยคือทำไมหมอกควันจึงปกคลุมอยู่แต่เฉพาะในภาคเหนือ ทั้งที่มีพื้นที่การเกษตรน้อยกว่าภาคอื่นๆ ของประเทศ และการเผาเกิดขึ้นก่อนฤดูกาลที่จะเตรียมเพาะปลูกประจำปี
กว่า 30 ปีที่ผมใช้ชีวิตอยู่ในเชียงใหม่ ได้ติดตามและศึกษาปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมมาเกือบ 20 ปี ทั้งในด้านการจัดการที่ดิน น้ำ ป่าไม้ และมลพิษต่างๆ ทำให้ได้เห็นความเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศมาโดยตลอด ฝนที่เชียงใหม่เคยตกบ่อยและนานติดต่อกันหลายวันในฤดูฝน แต่ปริมาณน้ำฝนไม่มากนัก ผิดกับปัจจุบันที่ฝนตกน้อยลง แต่กลับมีปริมาณน้ำมากและมีความรุนแรงของลมมากขึ้น ในขณะที่ฤดูหนาวมาช้า อากาศหนาวน้อยลงกว่าเดิมและอุณหภูมิเปลี่ยนแปลงเร็ว ความร้อนเพิ่มสูงขึ้นจนเท่ากับอุณหภูมิในกรุงเทพฯ ซึ่งไม่เคยปรากฏมาก่อนในรอบ 10 ปีที่ผ่านมา
สภาวะโลกร้อนหรือการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศของโลกกำลังส่งผลกระทบต่อสภาพภูมิอากาศของภาคเหนือ ทำให้ฤดูกาลเปลี่ยนแปลงไป ด้วยสภาวการณ์เช่นนี้ เราจึงเห็นปัญหาหมอกควันเกิดขึ้นในช่วงรอยต่อของฤดูหนาวและฤดูร้อน มวลความกดอากาศสูงจากประเทศจีนที่แผ่ปกคลุมอยู่ด้านบนไม่เคลื่อนตัวกลับไป ในขณะที่ความกดอากาศต่ำจากทะเลจีนใต้เริ่มเคลื่อนตัวขึ้นข้างบน จึงเกิดสภาวะท้องฟ้าปิด ฟ้าหลัว กลุ่มหมอกควันต่างๆ ที่ไม่สามารถลอยตัวขึ้นไปด้านบนได้ตามปกติ เกิดการสะสมจนกระทั่งเกินกว่ามาตรฐานกลายเป็นมลพิษต่อมนุษย์
เราไม่เคยโทษเครื่องบินที่เพิ่มเส้นทางการบินและเพิ่มเที่ยวบินมากขึ้น ไอเสียจากเครื่องบินก่อให้เกิดมลพิษมากแค่ไหน หรือแม้แต่ปริมาณการใช้รถยนต์ในภาคเหนือที่เพิ่มมากขึ้นก็เป็นตัวการร่วมที่ก่อให้เกิดมลพิษด้วยเช่นกัน แต่เรากลับไปโทษว่าเป็นเพราะคนเผาป่ามากขึ้น กล่าวหาแม้กระทั่งร้านหมูกระทะ ร้านขายหมูปิ้ง หรือร้านขายไก่ย่างที่ใช้ถ่านทำให้เกิดควัน
จังหวัดเชียงใหม่ระดมทุกภาคส่วนเข้าไปช่วยกันแก้ไข อีกทั้งพยายามเพิ่มปริมาณละอองน้ำในอากาศ ทำฝนเทียม รณรงค์เพื่องดการเผาทุกชนิด มีการประชุมส่วนราชการต่างๆ โดยให้เจ้าหน้าที่จากสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ทสจ.) เป็นผู้ดูแลโครงการ สุดท้ายก็จบลงที่งบประมาณไม่พอ ทำได้เพียงแค่รอบๆ ดอยสุเทพเพื่อเป็นผักชีโรยหน้า แทนที่จะทำให้ทั่วทั้งอุทยานแห่งชาติสุเทพ-ปุยและอุทยานแห่งชาติอื่นๆ ทั้งจังหวัด หน่วยงานอื่นๆ ขาดการมีส่วนร่วม ภาคประชาชนมีส่วนแค่เป็นผู้ร่วมประชุมและรอรับคำสั่งเท่านั้น
จังหวัดตากก็รับคำสั่งจากส่วนกลางเช่นเดียวกัน จึงเกิดการกวดขันเข้มงวด และสุดท้ายเพื่อให้เกิดผลงานที่เป็นรูปธรรม จึงต้องมีการจับกุมผู้กระทำผิด เหตุเกิดที่บ้านแม่กองน้อย อ.อุ้มผาง จ.ตาก ชาวเขาเผ่าม้งผู้หนึ่งถูกจับกุมโดยเจ้าหน้าที่อุทยาน ขณะกำลังถางไร่เดิมของตนเองเพื่อเพาะกล้ากะหล่ำปลี และบริเวณไร่ข้างเคียงนั้นกำลังเผาตอไม้ในไร่ ชาวบ้านที่อยู่ในเหตุการณ์ต่างก็รู้สึกว่าพวกตนไม่ได้กระทำความผิด และถูกกลั่นแกล้งโดยไม่ได้รับความเป็นธรรม
อีกทั้งยังมีแรงกดดันว่าสิ่งที่เจ้าหน้าที่ทำเป็นไปตามคำสั่งของผู้ว่าฯ และรัฐบาล พวกตนจะไปร้องเรียนกับใครได้ เพราะหากปล่อยให้ถูกจับกุมและนำตัวขึ้นศาล ที่ดินทำกินซึ่งไม่มีเอกสารอาจถูกรัฐยึด ถูกปรับหรือจำคุก ซึ่งโอกาสต่อสู้ทางศาลแทบไม่เคยมีเลยสำหรับชาวชนเผ่าทั้งหลาย ดังนั้นชาวบ้านจึงตัดสินใจจับตัวเจ้าหน้าที่อุทยาน 4 คนเพื่อต่อรองให้ปล่อยตัวเพื่อนบ้านที่พวกเขาเชื่อว่าเป็นผู้บริสุทธิ์เหตุการณ์จึงยิ่งบานปลาย
นายดำรง พิเดช อธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ์พืชรวบรวมกำลังเจ้าหน้าที่อุทยานฯ ทั่วภาคเหนือกว่าพันนาย และขอกำลังสนับสนุนจากทางทหารอีกกว่าพันนายเพื่อเข้าไปช่วยเหลือเจ้าหน้าที่ของตนและจับกุมผู้ต้องหาคนเดิม พร้อมออกหมายจับอีก 11 คนที่หนีไปรวมทั้งผู้ใหญ่บ้าน สื่อทางโทรทัศน์และหนังสือพิมพ์ต่างออกข่าวประณามชาวเขาเผ่าม้ง และลามปามไปถึงกล่าวหาเรื่องการบุกรุกถางป่าเพื่อปลูกกระหล่ำปลี ทำให้ม้งต้องกลายเป็นแพะรับบาปเช่นเคย ทั้งที่เรื่องเหล่านี้เคยพูดกันมานานแล้วว่าควรจัดการพื้นที่เกษตรบนที่สูงให้เรียบร้อย โดยร่วมกันทั้งเจ้าหน้าที่รัฐและประชาชน ผ่านมาทุกรัฐบาลกลับไม่เคยสนใจ เรามีเพียงอธิบดีคนนี้เป็นพระเอกเท่านั้นหรือ
บทเรียนในอดีตสมัยที่อธิบดีป่าไม้คนดังเคยบุกทำลายสวนลิ้นจี่ เผาไร่ของม้งที่จังหวัดน่าน ที่สุดแล้วคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ และกรรมาธิการของรัฐสภามีมติให้เจ้าหน้าที่รัฐและรัฐบาลต้องชดเชยและเยียวยาความเสียหาย หรือเหตุการณ์ปลุกระดมผู้คนบนพื้นราบเข้าทำลายไร่และเหมืองฝายของชาวม้งที่ อ.จอมทอง จ.เชียงใหม่ เหล่านี้ไม่เคยเป็นบทเรียนเลยหรือ
ตัวอย่างของการใช้อำนาจคือธรรมของหน่วยงานรัฐมีให้เห็นมาตลอด ก่อนนั้นทำไมอุ้มผางจึงเป็นพื้นที่สีแดง เป็นเขตอิทธิพลของคอมมิวนิสต์ ทำไมม้งเป็นหมื่นคนจึงต้องลุกขึ้นมาปิดถนนทางเข้าหมู่บ้านที่บ้านเข็กน้อย จ.เพชรบูรณ์ เพื่อต่อรองกับทหารทั้งกองทัพโดยไม่กลัวตาย ทำไมเหตุการณ์ 3 จังหวัดชายแดนใต้จึงไม่เคยสงบ
ลองย้อนกลับมาดูเถิดว่าพฤติกรรมของเจ้าหน้าที่รัฐซึ่งใช้วิธียัดเยียดข้อหา จับกุมแบบเหวี่ยงแหเช่นนี้หรือไม่ที่ทำให้บ้านเมืองหาความสงบสุขได้ยาก สื่อมวลชนที่นั่งเทียนเขียนข่าว เล่าข่าวแลกเงินโดยไม่สนใจข้อเท็จจริงและไม่ใส่ใจความเป็นมนุษย์ บ้านเราเขาไม่เรียกว่าคนกลุ่มน้อยกันแล้ว เขาเรียกชาวไทยภูเขาเผ่าม้ง การมองคนที่ต่างจากเราเป็นคนอื่น เราจึงพร้อมที่จะฆ่าฟันกันเอง
คนที่บอกว่ารักพ่อ เคยพยายามที่จะเข้าใจ เข้าถึง และพัฒนาตามคำพ่อสอนบ้างหรือเปล่า หรือเป็นเพียงคำพูด เพื่อสร้างภาพให้ตัวเองดูดีเท่านั้น
