นักการเมืองในสภาและพ่อค้านักธุรกิจที่ร่ำรวยจากการหากินร่วมกันทุกวันนี้ อาจเป็นผลผลิตของการวางแผนการศึกษาและครอบครัวที่ล้มเหลว สะท้อนให้เห็นถึงจิตสำนึกในวัยเยาว์ที่ขาดการอบรมบ่มนิสัยให้เป็นพลเมืองที่ดี ขาดความรักความอบอุ่นจากพ่อแม่ผู้ปกครองที่ไม่มีเวลาเลี้ยงดู สั่งสอนลูกหลานของตนเอง การหวังที่จะพึ่งพาครูอาจารย์ในโรงเรียนให้ทำหน้าที่เป็นผู้อบรมบ่มนิสัยแทนพ่อแม่ย่อมไม่เพียงพอ เพราะสัดส่วนของครูและเด็กไม่สัมพันธ์กัน
อีกทั้งมาตรฐานในการอบรมสั่งสอนลูกศิษย์ของแต่ละสถานศึกษาก็ไม่เท่ากัน นี่จึงเป็นปัญหาความมั่นคงของชาติในปัจจุบันด้วย ชาติตระกูล ฐานะ และสิ่งแวดล้อมอาจเป็นเพียงส่วนประกอบของพฤติกรรมมนุษย์ แต่พ่อแม่ที่ดี ครูอาจารย์ที่ดี การศึกษาที่ดี ก็เป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยหล่อหลอมกุลบุตร กุลธิดาให้เติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่ดีด้วยเช่นกัน
สมัยก่อนเด็กรุ่นผมต้องทำของเล่นกันเอง เช่น ลูกหิน ลูกข่าง หนังสติ๊ก ว่าว เบ็ดตกปลา ของพวกนี้ถ้าอยากเล่นก็ต้องทำขึ้นเอง ส่วนการละเล่นสมัยก่อน เช่น รีรีข้าวสาร ขี่ม้าส่งเมือง หมากเก็บ หมากล้อม หมากฮอส ฯลฯ ทั้งหลายเหล่านี้ล้วนต้องผ่านการเรียนรู้ถ่ายทอดกัน โดยใช้สมองจดจำ ให้มือทำเอง เพื่อให้เกิดทักษะ การวิ่งเล่นทำให้เด็กได้ออกกำลังกาย การละเล่นหลายอย่างสอนให้เด็กรู้จักการแก้ปัญหา แต่ทว่าโลกของเด็กยุคนี้ถูกย่อลงในจอคอมพิวเตอร์ โทรศัพท์มือถือ ไอพอด ไอแพด และตู้เกมตามร้านที่มีอยู่ทุกตรอกซอกซอย
เยาวชนของชาติทุกวันนี้มีโทรทัศน์และคอมพิวเตอร์เป็นทั้งเพื่อนและครูบาอาจารย์ พ่อแม่ก็มุ่งทำงานหาเงินตัวเป็นเกลียวเพื่อหาเงินมาตอบสนองความต้องการทางด้านวัตถุให้กับครอบครัว แต่กลับไม่มีเวลาได้ใกล้ชิดกัน บางบ้านคนในครอบครัวเหมือนคนแปลกหน้าที่อาศัยอยู่ภายใต้หลังคาเดียวกัน
พฤติกรรมของเยาวชนทุกวันนี้จึงอยู่ในโลกของความก้าวร้าวรุนแรงจากเกมหรือถูกมอมเมาด้วยละครน้ำเน่าจากโทรทัศน์ เด็กรุ่นใหม่เรียนรู้เรื่องเพศจากอินเทอร์เน็ต โทรทัศน์ และหนังสือการ์ตูนลามก พี่ฆ่าน้องโดยไม่ตั้งใจจากปืนของพ่อเพราะเลียนแบบจากโทรทัศน์ สถิติเยาวชนตั้งท้องและแอบไปทำแท้งปีละนับแสนราย นักเรียนยกพวกตีกัน บ้างก็ฆ่ากันตายทั้งที่ไม่เคยโกรธเคืองกันมาก่อน ยิงปืนใส่คนบนรถเมล์เพียงเพราะเห็นเด็กจากโรงเรียนคู่อริ เด็กดีเรียนเก่งกลับต้องมาจบชีวิตด้วยน้ำมือของเด็กเหลือขอที่พ่อแม่ไม่มีเวลาสั่งสอน ครูอาจารย์ก็มัวแต่หาแหล่งเงินกู้ใช้หนี้บัตรเครดิตและเงินกู้สหกรณ์ครู
ยาเสพติดที่ระบาดอยู่ทุกวันนี้ก็มีเยาวชนเป็นลูกค้ารายใหญ่ โดยมีนักการเมืองและเจ้าหน้าที่รัฐร่วมมือกันเป็นพ่อค้าเสียเอง จึงไม่น่าแปลกใจที่สังคมสมัยนี้จะเห็นข่าวเยาวชนตบตีกันเพื่อแย่งผู้ชายและถ่ายคลิปโป๊ส่งให้เพื่อนดู ผู้ใหญ่บางคนคงกลัวน้อยหน้าเด็ก อุตส่าห์เปลือยอกถ่ายคลิปโชว์กับเขาบ้างเป็นที่น่าสังเวช
การโกงกินบ้านเมืองกันอย่างมโหฬาร การแย่งชิงอำนาจกันจนถึงกับยอมเผาบ้านเผาเมืองตัวเอง เหล่านี้ล้วนเป็นผลพวงมาจากสถาบันครอบครัว และระบบการศึกษาที่ล้มเหลวเช่นกัน เราสร้างคนรุ่นใหม่ให้สำนึกรักแผ่นดินเกิดไม่ได้ เราละทิ้งรากเหง้าของเราเองไปหลงวิชาความรู้จากซีกโลกตะวันตก ดูถูกดูแคลนความรู้และภูมิปัญญาของบรรพบุรุษ เรารู้จักบ้านคนอื่นแต่ไม่รู้จักบ้านของตัวเอง
ภาคเหนือมีระบบการจัดการน้ำด้วยระบบเหมือง-ฝายมานานกว่า 700 ปี มีบันทึกไว้ในมังรายศาสตร์ การผันน้ำเข้าสู่ไร่นาจากที่สูงลงที่ต่ำ ระบบแก้มลิงก็มีมานานหลายร้อยปีแล้ว มีแก่เหมืองแก่ฝายเป็นผู้ดูแล แบ่งปันกันอย่างเป็นธรรม แต่ปัจจุบันระบบเหล่านี้ถูกทำลายโดยวิชาการสมัยใหม่ หลงละเมอไปกับวิชาการของฝรั่งจนน้ำท่วมบ้านท่วมเมือง ยังจะคิดไปจ้างฝรั่งมาแก้
ช่วงที่ผมมีโอกาสไปอยู่ที่ประเทศญี่ปุ่นเพื่อศึกษาการจัดการน้ำโดยชุมชน ได้พาหลานสาวไปด้วยและมีโอกาสให้เขาเข้าเรียนในโรงเรียนอนุบาลที่นั่นเพียงระยะสั้นๆ โรงเรียนอนุบาลแห่งนี้มีอายุเก่าแก่เกือบ 100 ปีตั้งอยู่ที่เมืองเกียวโต และเปิดสอนเฉพาะชั้นอนุบาลเท่านั้น เขาสอนให้เด็กมีวินัย รู้จักการรอคิว ไม่แย่งของเล่นกัน ฝึกให้เด็กเล็กกินอาหารเองโดยใช้ตะเกียบเมื่ออายุเพียง 3 ขวบ เมื่อทานเสร็จก็ต้องเก็บจานเอง รู้จักรักษาความสะอาด แยกขยะ และทิ้งขยะให้ถูกที่ สอนให้เด็กรักศิลปะและดนตรี โดยครูผู้สอนแทบทุกคนสามารถร้องเพลงและเล่นดนตรีได้ เขาคัดคนที่จะมาเป็นครูต้องมีคุณภาพ และให้ความสำคัญกับการเตรียมความพร้อมสำหรับเด็กเพื่อให้เป็นพลเมืองที่ดีของชาติ เครื่องมืออุปกรณ์การเรียนทุกชนิดผ่านกระบวนการคิดเพื่อเสริมทักษะการใช้มือและพัฒนาการทางสมองของเด็ก
นอกจากนี้ยังได้ไปเยี่ยมชมโรงเรียนชั้นประถมและมัธยมซึ่งเป็นโรงเรียนเทศบาลเมืองเกียวโต มีนักเรียนเป็นพันคน แม้สถานที่จะไม่ใหญ่นักเพราะที่ดินมีจำกัด แต่เขาก็สร้างเป็นตึก 5 ชั้น ชั้นดาดฟ้าเป็นสนามกีฬา ส่วนชั้นใต้ดินเป็นห้องคอมพิวเตอร์ และห้องซ้อมดนตรี มีเครื่องดนตรีทุกชนิดและจ้างครูเก่งๆ มาสอน ห้องสมุดของโรงเรียนมีขนาดใหญ่มาก เขาเอาจริงเอาจังในทุกเรื่อง นักเรียนต้องการทักษะเพิ่มเติมด้านไหนที่ตนเองถนัด ทางโรงเรียนก็ส่งเสริมเต็มที่ ห้องเรียนทุกห้องสะอาดเรียบร้อย เด็กนักเรียนก็มีระเบียบวินัย ไม่มีเรื่องตบตีแย่งผู้ชาย ไม่มีเรื่องยกพวกตีกัน ไม่มีเด็กติดยาเสพติด ถ้าไม่ได้เห็นเองก็คงไม่เชื่อ
จากญี่ปุ่นผมได้ไปศึกษาเรื่องการจัดการน้ำที่บาหลี อินโดนีเซียต่ออีกระยะหนึ่ง จึงได้เห็นระบบการศึกษาของที่นี่ซึ่งแตกต่างจากญี่ปุ่นอย่างสิ้นเชิง แต่เขาปรับให้เหมาะสมกับวิถีชีวิตของคนในท้องถิ่น เด็กที่นี่ไปเรียนหนังสือช่วงเช้าจนถึงบ่ายโมง ตอนบ่ายเด็กก็จะกลับบ้านไปช่วยพ่อแม่ทำงาน ผมตามไปดูว่าเขากลับไปทำอะไรบ้าง เด็กบางคนเป็นไกด์ท้องถิ่นเพื่อฝึกภาษาและหารายได้เสริมไปด้วย บางคนตามพ่อแม่ไปช่วยทำนา ทำสวน บางรายก็กลับไปฝึกงานแกะสลัก บ้างก็นั่งทำว่าวกับพ่อและออกไปเล่นด้วยกัน เขาไม่ต้องการให้การศึกษาแยกชีวิตออกจากความเป็นจริง
กลับมาย้อนดูบ้านเราแล้วใจหาย แทนที่จะส่งเสริมให้เด็กไทยรักการอ่านหนังสือ กลับมีนโยบายส่งเสริมให้เด็กใช้แท็บเล็ต ทุกปีมีแต่คำขวัญวันเด็กที่คนแต่งเองก็ยังทำไม่ได้ สำคัญอะไรกับคำขวัญจากนายกฯ ที่ดีแต่โกหกไปวันๆ เหมือนกันทุกคน จะเป็นตัวอย่างอะไรให้กับเยาวชนได้ ผู้ใหญ่หมดหวังที่จะเปลี่ยนแปลงเหมือนไม้แก่ที่ดัดยาก หากจะเปลี่ยนประเทศนี้ได้คงต้องเริ่มกันใหม่ที่การศึกษาและให้ความสำคัญกับเด็กตั้งแต่อยู่ในท้องแม่ ถ้ารู้ว่าเกิดมาและโตขึ้นจะมาเผาบ้านเมืองตัวเอง กรุณาเอาขี้เถ้ายัดปากเสียก่อนเถิด
อีกทั้งมาตรฐานในการอบรมสั่งสอนลูกศิษย์ของแต่ละสถานศึกษาก็ไม่เท่ากัน นี่จึงเป็นปัญหาความมั่นคงของชาติในปัจจุบันด้วย ชาติตระกูล ฐานะ และสิ่งแวดล้อมอาจเป็นเพียงส่วนประกอบของพฤติกรรมมนุษย์ แต่พ่อแม่ที่ดี ครูอาจารย์ที่ดี การศึกษาที่ดี ก็เป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยหล่อหลอมกุลบุตร กุลธิดาให้เติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่ดีด้วยเช่นกัน
สมัยก่อนเด็กรุ่นผมต้องทำของเล่นกันเอง เช่น ลูกหิน ลูกข่าง หนังสติ๊ก ว่าว เบ็ดตกปลา ของพวกนี้ถ้าอยากเล่นก็ต้องทำขึ้นเอง ส่วนการละเล่นสมัยก่อน เช่น รีรีข้าวสาร ขี่ม้าส่งเมือง หมากเก็บ หมากล้อม หมากฮอส ฯลฯ ทั้งหลายเหล่านี้ล้วนต้องผ่านการเรียนรู้ถ่ายทอดกัน โดยใช้สมองจดจำ ให้มือทำเอง เพื่อให้เกิดทักษะ การวิ่งเล่นทำให้เด็กได้ออกกำลังกาย การละเล่นหลายอย่างสอนให้เด็กรู้จักการแก้ปัญหา แต่ทว่าโลกของเด็กยุคนี้ถูกย่อลงในจอคอมพิวเตอร์ โทรศัพท์มือถือ ไอพอด ไอแพด และตู้เกมตามร้านที่มีอยู่ทุกตรอกซอกซอย
เยาวชนของชาติทุกวันนี้มีโทรทัศน์และคอมพิวเตอร์เป็นทั้งเพื่อนและครูบาอาจารย์ พ่อแม่ก็มุ่งทำงานหาเงินตัวเป็นเกลียวเพื่อหาเงินมาตอบสนองความต้องการทางด้านวัตถุให้กับครอบครัว แต่กลับไม่มีเวลาได้ใกล้ชิดกัน บางบ้านคนในครอบครัวเหมือนคนแปลกหน้าที่อาศัยอยู่ภายใต้หลังคาเดียวกัน
พฤติกรรมของเยาวชนทุกวันนี้จึงอยู่ในโลกของความก้าวร้าวรุนแรงจากเกมหรือถูกมอมเมาด้วยละครน้ำเน่าจากโทรทัศน์ เด็กรุ่นใหม่เรียนรู้เรื่องเพศจากอินเทอร์เน็ต โทรทัศน์ และหนังสือการ์ตูนลามก พี่ฆ่าน้องโดยไม่ตั้งใจจากปืนของพ่อเพราะเลียนแบบจากโทรทัศน์ สถิติเยาวชนตั้งท้องและแอบไปทำแท้งปีละนับแสนราย นักเรียนยกพวกตีกัน บ้างก็ฆ่ากันตายทั้งที่ไม่เคยโกรธเคืองกันมาก่อน ยิงปืนใส่คนบนรถเมล์เพียงเพราะเห็นเด็กจากโรงเรียนคู่อริ เด็กดีเรียนเก่งกลับต้องมาจบชีวิตด้วยน้ำมือของเด็กเหลือขอที่พ่อแม่ไม่มีเวลาสั่งสอน ครูอาจารย์ก็มัวแต่หาแหล่งเงินกู้ใช้หนี้บัตรเครดิตและเงินกู้สหกรณ์ครู
ยาเสพติดที่ระบาดอยู่ทุกวันนี้ก็มีเยาวชนเป็นลูกค้ารายใหญ่ โดยมีนักการเมืองและเจ้าหน้าที่รัฐร่วมมือกันเป็นพ่อค้าเสียเอง จึงไม่น่าแปลกใจที่สังคมสมัยนี้จะเห็นข่าวเยาวชนตบตีกันเพื่อแย่งผู้ชายและถ่ายคลิปโป๊ส่งให้เพื่อนดู ผู้ใหญ่บางคนคงกลัวน้อยหน้าเด็ก อุตส่าห์เปลือยอกถ่ายคลิปโชว์กับเขาบ้างเป็นที่น่าสังเวช
การโกงกินบ้านเมืองกันอย่างมโหฬาร การแย่งชิงอำนาจกันจนถึงกับยอมเผาบ้านเผาเมืองตัวเอง เหล่านี้ล้วนเป็นผลพวงมาจากสถาบันครอบครัว และระบบการศึกษาที่ล้มเหลวเช่นกัน เราสร้างคนรุ่นใหม่ให้สำนึกรักแผ่นดินเกิดไม่ได้ เราละทิ้งรากเหง้าของเราเองไปหลงวิชาความรู้จากซีกโลกตะวันตก ดูถูกดูแคลนความรู้และภูมิปัญญาของบรรพบุรุษ เรารู้จักบ้านคนอื่นแต่ไม่รู้จักบ้านของตัวเอง
ภาคเหนือมีระบบการจัดการน้ำด้วยระบบเหมือง-ฝายมานานกว่า 700 ปี มีบันทึกไว้ในมังรายศาสตร์ การผันน้ำเข้าสู่ไร่นาจากที่สูงลงที่ต่ำ ระบบแก้มลิงก็มีมานานหลายร้อยปีแล้ว มีแก่เหมืองแก่ฝายเป็นผู้ดูแล แบ่งปันกันอย่างเป็นธรรม แต่ปัจจุบันระบบเหล่านี้ถูกทำลายโดยวิชาการสมัยใหม่ หลงละเมอไปกับวิชาการของฝรั่งจนน้ำท่วมบ้านท่วมเมือง ยังจะคิดไปจ้างฝรั่งมาแก้
ช่วงที่ผมมีโอกาสไปอยู่ที่ประเทศญี่ปุ่นเพื่อศึกษาการจัดการน้ำโดยชุมชน ได้พาหลานสาวไปด้วยและมีโอกาสให้เขาเข้าเรียนในโรงเรียนอนุบาลที่นั่นเพียงระยะสั้นๆ โรงเรียนอนุบาลแห่งนี้มีอายุเก่าแก่เกือบ 100 ปีตั้งอยู่ที่เมืองเกียวโต และเปิดสอนเฉพาะชั้นอนุบาลเท่านั้น เขาสอนให้เด็กมีวินัย รู้จักการรอคิว ไม่แย่งของเล่นกัน ฝึกให้เด็กเล็กกินอาหารเองโดยใช้ตะเกียบเมื่ออายุเพียง 3 ขวบ เมื่อทานเสร็จก็ต้องเก็บจานเอง รู้จักรักษาความสะอาด แยกขยะ และทิ้งขยะให้ถูกที่ สอนให้เด็กรักศิลปะและดนตรี โดยครูผู้สอนแทบทุกคนสามารถร้องเพลงและเล่นดนตรีได้ เขาคัดคนที่จะมาเป็นครูต้องมีคุณภาพ และให้ความสำคัญกับการเตรียมความพร้อมสำหรับเด็กเพื่อให้เป็นพลเมืองที่ดีของชาติ เครื่องมืออุปกรณ์การเรียนทุกชนิดผ่านกระบวนการคิดเพื่อเสริมทักษะการใช้มือและพัฒนาการทางสมองของเด็ก
นอกจากนี้ยังได้ไปเยี่ยมชมโรงเรียนชั้นประถมและมัธยมซึ่งเป็นโรงเรียนเทศบาลเมืองเกียวโต มีนักเรียนเป็นพันคน แม้สถานที่จะไม่ใหญ่นักเพราะที่ดินมีจำกัด แต่เขาก็สร้างเป็นตึก 5 ชั้น ชั้นดาดฟ้าเป็นสนามกีฬา ส่วนชั้นใต้ดินเป็นห้องคอมพิวเตอร์ และห้องซ้อมดนตรี มีเครื่องดนตรีทุกชนิดและจ้างครูเก่งๆ มาสอน ห้องสมุดของโรงเรียนมีขนาดใหญ่มาก เขาเอาจริงเอาจังในทุกเรื่อง นักเรียนต้องการทักษะเพิ่มเติมด้านไหนที่ตนเองถนัด ทางโรงเรียนก็ส่งเสริมเต็มที่ ห้องเรียนทุกห้องสะอาดเรียบร้อย เด็กนักเรียนก็มีระเบียบวินัย ไม่มีเรื่องตบตีแย่งผู้ชาย ไม่มีเรื่องยกพวกตีกัน ไม่มีเด็กติดยาเสพติด ถ้าไม่ได้เห็นเองก็คงไม่เชื่อ
จากญี่ปุ่นผมได้ไปศึกษาเรื่องการจัดการน้ำที่บาหลี อินโดนีเซียต่ออีกระยะหนึ่ง จึงได้เห็นระบบการศึกษาของที่นี่ซึ่งแตกต่างจากญี่ปุ่นอย่างสิ้นเชิง แต่เขาปรับให้เหมาะสมกับวิถีชีวิตของคนในท้องถิ่น เด็กที่นี่ไปเรียนหนังสือช่วงเช้าจนถึงบ่ายโมง ตอนบ่ายเด็กก็จะกลับบ้านไปช่วยพ่อแม่ทำงาน ผมตามไปดูว่าเขากลับไปทำอะไรบ้าง เด็กบางคนเป็นไกด์ท้องถิ่นเพื่อฝึกภาษาและหารายได้เสริมไปด้วย บางคนตามพ่อแม่ไปช่วยทำนา ทำสวน บางรายก็กลับไปฝึกงานแกะสลัก บ้างก็นั่งทำว่าวกับพ่อและออกไปเล่นด้วยกัน เขาไม่ต้องการให้การศึกษาแยกชีวิตออกจากความเป็นจริง
กลับมาย้อนดูบ้านเราแล้วใจหาย แทนที่จะส่งเสริมให้เด็กไทยรักการอ่านหนังสือ กลับมีนโยบายส่งเสริมให้เด็กใช้แท็บเล็ต ทุกปีมีแต่คำขวัญวันเด็กที่คนแต่งเองก็ยังทำไม่ได้ สำคัญอะไรกับคำขวัญจากนายกฯ ที่ดีแต่โกหกไปวันๆ เหมือนกันทุกคน จะเป็นตัวอย่างอะไรให้กับเยาวชนได้ ผู้ใหญ่หมดหวังที่จะเปลี่ยนแปลงเหมือนไม้แก่ที่ดัดยาก หากจะเปลี่ยนประเทศนี้ได้คงต้องเริ่มกันใหม่ที่การศึกษาและให้ความสำคัญกับเด็กตั้งแต่อยู่ในท้องแม่ ถ้ารู้ว่าเกิดมาและโตขึ้นจะมาเผาบ้านเมืองตัวเอง กรุณาเอาขี้เถ้ายัดปากเสียก่อนเถิด
